Ba arılı irket “sürekli de er yaratabilen” irkettir. Sürekli olarak de er yaratabilmek ise irketin tüm çalı anlarıyla birlikte “de er yaratma” kültürünü ya amasıyla sa lanabilir. Günümüzde irketlerin ba arımları dönemsel kârlılıkları ile de il, de er yaratma potansiyelleri ile belirleniyor. Belli bir dönemdeki kârlılık o dönemdeki kararlardan çok, a ırlıklı olarak daha önce alınmı olan kararların ve o dönemdeki piyasa artlarının bir sonucudur. Oysa ki, bir irketin piyasa de eri geçmi e de il, gelece e odaklıdır. Piyasa de eri kısa bir dönemsel ba arımla de il, o irketin gelecekte yaratması beklenen nakit akı larının de eriyle orantılıdır. Üstelik hissedarlar irketin dönemsel kârından sadece vergi sonrası temettü oranında faydalanırken, irket de erinin artı ından yararlanma potansiyelleri çok daha yüksektir.82 Görüldü ü gibi i letmeler de er üretmekte ve bu de erleri faydalara dönü türmektedirler. irketlerin tüm de erlerine yönelen “De er Yönetimi” geni bir konudur. Çalı an de eri, mü teri de eri ve hissedar de eri gibi çe itli açılardan ele alınabilir. De er Mühendisli i kavramı ise bahsedilen de erlerin en iyi ve istenen ekilde olu turulmasını amaçlar.
letmeler, insan gereksinimlerini kar ılamak amacıyla, iktisadi mal ve hizmet üreten, iktisadi, teknik ve hukuki bir birimlerdir. Her i letme ba kalarının gereksinimlerini kar ılamak üzere kurulur. Kendi gereksinimlerini kar ılamak üzere yapılan etkinlikler, i letme tanımının dı ındadır. Bu ba lamda diyebiliriz ki her i letme bir pazar için veya bir mü teri grubu için üretim yapar. Bu temel dü ünceden hareketle De er Yönetiminin
80 Kur unmaden, Fatih. Futuristik Yönetim ve Hayal Mühendisli i, Konya: Selçuk Ü. Ara tırma Ödevi,
2005, s.15
81 Papatya, Gürcan. a.g.k. s.44
44 felsefesi ortaya çıkmı bulunmaktadır. Sistemin temel amacı mü teri için de er yaratmaktır.83 letmelerin temel amacı mü teri için satılabilir bir mal veya hizmet üretmektir. Bunun için mü terinin istedi i özelliklerin o mal veya hizmette bulunması veya ba ka bir deyi le mü teri için de er yaratılması gerekir. De erin yaratılıp yaratılmadı ı mü terinin satın aldı ı mal ve hizmeti algılaması sonucu ortaya çıkar. Mü teri standart bir mal veya hizmeti daha az bir maliyetle temin etti ini dü ündü ü zaman veya mal ve hizmet için ödedi i maliyete kar ın daha fazla bir yarar sa ladı ına inandı ı zaman, mü teri için de er yaratılmı demektir. Bu felsefeyi benimseyen i letmeler di er i letmelere kar ı önemli bir rekabet üstünlü ü kazanmı olurlar. Bu yüzden bir i letmenin yarattı ı de er, rakiplerinin yarattı ı de erden daha fazla olmalıdır. Aksi takdirde i letme de er yaratsa bile rekabet üstünlü ü kazanamaz.84 Bunu sa lamak için birçok i letme De er Mühendisli ine yönelmektedir.
De er Mühendisli i, 1940’lı yılların sonunda General Electric’te Larry Miles(Lawrence Miles) tarafından sorunların çözümünde kullanılmak üzere ortaya çıkarılmı tır. Daha sonraki yıllarda farklı uzmanlarca geli tirilmi ve birçok i letmede ba arıyla uygulanmı tır.85 A a ıda De er Mühendisli i tanımlarından bazıları yer
almaktadır:
• De er Mühendisli i ürün, hizmet, tesis ya da sistemdeki de eri analiz etme ve geli tirme için kullanılan bir sistematik ekip yakla ımıdır.86
• De er Mühendisli i mü teriler tarafından gereksinim duyulan i levleri farklı görü açılarından yeniden gözden geçirerek daha dü ük bir maliyete ula mayı sa layacak bir ürün tasarımı çalı masıdır.87
• De er Mühendisli i kaliteden ödün vermeden maliyetlerin dü ürülmesidir.88
• De er Mühendisli i varolan ürünleri geli tirmek, yeni ürünler ortaya koymak, karma ık çevresel projelerin planlarını yapmak, faaliyet analizi yapmak, kalite ve güvenilirlik sistemlerini iyile tirmek, gereksiz maliyetlerden kaçınmak, riski
83 Özveren, Mina. Bir Planlama ve Kontrol Aracı Olarak De er Yönetimi, Eski ehir: Osmangazi Ü. . .B.F.
3. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiri Kitabı, 25-26 Kasım 2004, s.285
84 Ülgen, Hayri, S. Kadri Mirze. letmelerde Stratejik Yönetim, stanbul: Literatür Yayınları, 1.B. ubat
2004, s.122
85 Skymark.com(a). Larry Miles and Value Engineering, www.skymark.com 86 Skymark.com(a). a.g.k.
87 Yükçü, Süleyman. Maliyet Dü ürmede Sistematik Yakla ımlar, Muhasebe ve Denetime Bakı , Yıl:l,
Sayı:2, Ekim 2000, s.29
45 azaltmak ve ba arıyı artırmak amaçlarıyla yakla ık yarım yüzyıldır uygulanan, i lev, ürün, süreç, hizmet ve sistem odaklı bir tekniktir.89
• De er Mühendisli i mü teri bakı açısıyla süreçler/ürünler üzerinde yapılan
ayrıntılı çözümlemeler sonucu gereksiz olanların elenmesi ve önem derecesi yüksek olan i levler üzerine yo unla arak maliyetlerin dü ürülmesi için yapılan i levsel analiz, maliyet analizi ve de er analizi eklindeki ekip çalı maları toplamıdır.90
De er Mühendisli ini de kapsayan De er Yönetimi, bir irketin yönetim sürecinde verilmesi gereken tüm kararların, de er yaratımı üzerine kurulması anlamına gelmektedir. Bu bakımdan, irket de erinin ölçülmesi ya amsal önem ta ımaktadır.91
irketlerin ana hedefi uzun vadeli olarak artı de er yaratmaktır. Bir ba ka ifade ile kullandıkları sermayeye iyi bir getiri sa lamaktır. Artı de er yaratan ve yaratmaya devam eden irketlerin de piyasa de eri artar ve hissedarları mutlu olur. irketlerin kullandıkları sermaye sadece irkete verilen nakit olarak algılanmamalıdır. irketlerin kullandıkları sermaye konusunda bilginin sa landı ı araç bilançolardır. Bilançoda belirtilen sermaye ve irketin duran varlıkları tarihi de erleri ile belirtildi inden gerçek durumu göstermekten uzak olabilmektedir.92
De er kavramı, günümüzde i letmeler ve mü teriler açısından oldukça önem kazanan bir kavramdır. letmelerin üretti i de erin mü teri tarafından tercih edilmesi i letme açısından oldukça önemlidir. Aynı ekilde mü teri açısından da i letmeler tarafından olu turulan de erlerin mü terinin tercihine uygun olması önem ta ımaktadır. Bu yüzden i letmelerin mü teriler tarafından seçilmesi için, mü terinin gereksiniminin do ru belirlenmesi ve buna uygun üretim yapılması gerekmektedir. Bu noktada de er analizi ve De er Mühendisli i ça da bir yönetim ve kontrol aracı olup, mü teri gereksinimlerini belirlemenin en uygun yoludur. Mü teri gereksinimleri anla ılmalı ve do ru belirlenmelidir. Mü teri açısından de er yaratan olgular belirlenmeli ve i letme içindeki faaliyetler de bu do rultuda yönlendirilmelidir. Mü teri açısından hiçbir de er yaratmayan özellikler için çaba harcanması önlenmeli ve verimlilik arttırılmalıdır. Sürekli denetimler
89 Wixson, Jim. What Is Value Engineering, www.srv.net/~wix/whatis.htm
90 Örnek, A. ahin(a). Bir Yönetim Tekni i Olarak De er Mühendisli i, Dokuz Eylül Ü. S.B.E. Dergisi,
Cilt:5, Sayı:2, 2003, s.215
91 Delda , Can. irketinizin De erini Biliyor musunuz?, 08 Kasım 2002, www.insankaynaklari.com 92 Argüden, Yılmaz. De er Yaratmak, Dünya Gazetesi, 04 Ekim 2002
46 yapılarak, de er yaratmayan etkinlikler belirlenip iyile tirilmeli veya tamamen süreçlerden çıkarılmalıdır.
Aynı ekilde de er analizi ile elde edilen sonuçlarla örgütler kendileri için bir yönetim kontrol aracı olu turmu olurlar. Örgütte düzeltilmesi gereken süreçler, noktalar belirlenerek düzeltici tavır alınarak örgütün verimlili ini ve i leyi ini istenilen düzeye getirebilirler. Bu yüzden De er Mühendisli inin kullanılması i letmelerin hem mü teri gereksinimlerini belirlemelerini hem de örgütlerini kontrol etmelerini sa layan bir araçtır.
Fiyat birçok alanda mü teri tercihini etkileyen birinci etken oldu u için i letmeler maliyetlerini dü ürüp bunu ürünlerine yansıtabilmelidir. Pahalı ürün satıp para kazanmak yerine maliyetler azaltılarak para kazanılmalıdır. Çünkü pahalı ürünün mü teri tarafından seçilme olasılı ı da zayıftır. De er analizi ile i letme, hem kendi açısından hem de mü teri açısından önemli veriler elde etmi olur. letme elde edilen verileri denetim ölçütleri olarak kullanır ve aynı zamanda elde edilen verileri üretime yansıtarak iyile tirme yapmı olur. Bu da do rudan mü teriye yansır. Toplum açısından da kaynakların verimli kullanılması insanların refah düzeyi ve ya am standardını yükseltir.93
Yapılan ara tırmalar göstermi tir ki De er Mühendisli i uygulamaları büyük oranda ba arıyla sonuçlanmaktadır. Ürünün kalitesi-kullanılabilirli i-mü teri tatmini artmaktadır. Di er yandan maliyetlerde (tasarruflardan kaynaklanan) çarpıcı dü ü ler görülmü tür. De er Mühendisli i özellikle tasarım a amasında büyük fırsatların yaratılmasını sa layabilir, i letmelerin pazardaki fiyatı kabullenmesi yerine hedef maliyetlemeyi kullanarak kendilerinin fiyat belirleyici konuma geçmelerini sa layabilir. n aat, otomotiv vb i kollarında gerçekçi analizler yardımıyla i letmenin ba arısını belirleyen çok önemli bir teknik olabilir. Ancak sistematik ve e zamanlı mühendislik çalı malarına varan, oldukça yo un ekip çalı masını gerektirmektedir. De er Mühendisli inin ba arıya ula ması için “i levsellik” kavramı iyi anla ılmalı; uygulamada asıl amacın mü teriyi memnun etmek oldu u gözden kaçırılmamalıdır. Aksi halde i letmeler rakiplerine üstünlük sa lamak bir yana yeni maliyet kalemleriyle kar ı kar ıya kalacaklardır.94
Sonuç olarak, görülüyor ki, De er Mühendisli i ve Yönetimi hem mü teriler, hem hissedarlar, hem de toplum için uygulanması gerekli bir yöntemdir.
93 Özveren, M. a.g.k. s.293 94 Örnek, A. ahin(a). a.g.k. s.226
47