Liderlik Fırsatları

Lister sosyal hayatta ezilen ve ezildiğini fark etmeyen kadınların bu durumdan kurtulmalarına olanak tanıması açısından sivil toplum kuruluşlarının çok büyük bir öneme sahip olduğunu

162 ifade etmektedir. Kadınların öne geçmeleri için kabiliyetlerini harekete geçirme ve bu kabiliyetlerini geliştirme ve aynı zamanda bu kabiliyetlerin sosyal yapıyla ve sosyal değişme ile nasıl bağlantısının olduğu anlama açısından sivil toplum kuruluşlarının önem taşıdığını belirtmektedir. Çünkü kadının tanınması, katılımı ve kendi hayatı ve sosyal politik bir dünya ile ilgili karar verme süreçlerini etkilemesi ve dâhil edilmesi daha iyi açıklanmış olmaktadır (1997: 5-6).

Sivil toplum kuruluşlarının çoğunun başkanlarını seçimle belirlemesi, yönetim kurulunda yer alan yönetici pozisyonundaki kişilerin belirli aralıklarla değiştirilmesi, seçilenlerin görev sürelerinin iki yılla sınırlandırılması, liderlik eğitimlerinin verilmesi, lider olabilecek potansiyele sahip kişilerin toplumda tespit edilerek kuruluşta aktif rol almalarının sağlanması ve seçimlerde kadın adayların desteklenmesi sivil toplum kuruluşlarının liderlik fırsatları bakımından ele alınmasını gerektirmektedir. Bununla birlikte, sivil toplum kuruluşlarına katılan kadınların farklı bir liderlik anlayışı geliştirdiklerinin gözlemlenmesi liderlik bağlamında sivil toplum kuruluşlarına olan ilgiyi artırmaktadır.

Sivil toplum kuruluşlarında kadınların liderlik anlayışını ortaya koymaya çalışan araştırmalarda kadınların dezavantajlı gruplara daha fazla katkı sağlamayı amaç edinen bir liderlik anlayışı geliştirdikleri gözlemlenmektedir. Steffy (2008), çalışmasında yer alan kadın liderlerin öncelikli olarak ekonomik, sosyal ve politik olarak marjinalleştirilmiş kişi ve topluluklara hizmet götürdüklerini ifade etmektedir. Özellikle kadınların önderliğindeki grupların program ve politika önceliklerini kadın ve çocukların ihtiyaçlarının belirlediği ve kadınların bakış açılarının herkesi içine alacak biçimde geniş kapsamlı olduğu belirtilmektedir. Kadın liderlerin yer aldığı kuruluşlarda hiyerarşik yapının az olduğu ve işbirlikçi çalışmaların fazla olduğu ve kadınların önderliğindeki kuruluşların kişisel gelişim programları ile birey ve toplumun güçlendirilmesine büyük önem verdikleri görülmüştür. Gittell ve Covington (1994) tarafından gerçekleştirilen toplumsal gruplardaki etnik köken ve toplumsal cinsiyet üzerine yapılan araştırmada, kadınların yönetici oldukları ve yönetim kurullarının % 60’ından fazlası kadın olan kuruluşların çoğunlukla kadınların ve ailelerin ihtiyaçları konularında programlar sürdürdükleri ve bu tarz programlara öncelik verdikleri tespit edilmiştir. Kadınların yönetici olmadığı veya personel grubunda yer almadığı kuruluşlarda ise, toplumu kalkındırma örgütlerinin programlarında aile ve kadına çok az yer verdikleri görülmektedir. Erkek ağırlıklı bu kuruluşların daha çok geleneksel işletme görünümünde olduğu ve ekonomik gelişmeye yönelik faaliyetlere ve daha geleneksel programlara ağırlık verdikleri görülmektedir.

163 4.4. Sivil Toplum Kuruluşlarının Siyasi Alanda Gündeme Taşıdıkları Konular

Kadının sivil toplum kuruluşlarına katılımı, kadının toplumsal konumuna ilişkin sorunlarını toplumun tümüne duyurabilmesine ve çözümü noktasında toplumu değiştirmesine imkân sunmaktadır. Feminizmin önde gelen teorisyenlerinden Wainwright’a göre, kadınların karşı karşıya olduğu baskı, “özel” hayatın, “kişisel” olarak nitelenen alanlarında gerçekleşmektedir. Baskının nedenleri ekonomik ve toplumsal olmakla birlikte, bu nedenler ancak kadınların gündelik yaşamlarında sorun olan ev işleri, çocukların yetiştirilmesi, cinsel tercih ile ilgili görüşlere meydan okumalarıyla ortaya konabilir ve tavır alınabilir. Sivil toplum alanında beliren kadın hareketi bu sorunları siyasetin kapsamına sokarak, birçok insanı özellikle de kadınları siyaset dışında tutan engelleri ortadan kaldırmıştır (1984: 24).

Tablo-1. Kadınların Güçlendirilmesi İçin Politikalar

Politika Değişkeni Açıklama

Eşit İş Fırsatları

Bir kenara itilmiş kızlar ve orta yaştaki kadınların faydalanmaları için eşit fırsat ve diğer etnik temelli araçların tasarlanması

Cinsiyet Ayrımcılığı

İşe alma ve ödüllendirme sürecinde cinsiyet ayrımcılığını durdurmak için harekete geçmek

Çocuk Bakım Yardımı

Özel ve kamu kurumları çevrelerinde çocuklar için günlük bakım olanakları sağlamak için teşvik edilmelidir.

Kadınların Politikaya Katılımı

Kadınları politikaya katılmaya ve siyasi partilerde kilit pozisyonlarda yer almaya teşvik edecek çevrenin oluşturulması

Kadınların Eğitiminde Çeşitlilik

a) Kızlar ve orta yaş kadınlar en azından liseyi bitirmeleri için teşvik edilmeli

b) Kadınlar, bilim insanı, mühendis, pilot, bilgisayar uzmanı ve doktor olmaları için teşvik edilmeli.

164 Kadınların İstismarına

Karşı Kanun

soruşturma yapılması için harekete geçmek.

İşyerinde Ulusal Cinsel Taciz Politikası

Özellikle, konumlarını kıdemsiz bayan çalışanların gözünü korkutmak ya da cinsel ilişkide bulunmayı talep etmek için kullanan ve bunu işin devamı veya ödüllendirme için yapan kıdemli erkek yöneticiler hakkında soruşturma yapmak.

Kadın İşbirliği Topluluklarının ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Desteğini Alma

Kadınların ekonomik güçlerini, işbirliği toplulukları ve ülkedeki sivil toplum kuruluşları aracılığıyla sağlamlaştırmak.

Kadınlarla İlgili Geleneksel, Sosyal, Kültürel ve Dini Kalıplaşmış Yargıları Değiştirmek için Genel Eğitim Kampanyası

Hem kırsal alanda hem de şehirde yaşayan topluluklara toplumun kadınlar ve kızlar hakkındaki bazı geçerliliğini yitirmiş değerleri değiştirmeleri gerektiği konusunda eğitmek için sivil toplum kampanyası sunmak.

Kaynak: (Dibie ve Dibie, 2012:110).

Sivil toplum kuruluşlarının kadının kalkınması ve güçlenmesi için dünya genelinde gündeme getirdikleri sosyal politikalar kadının farklı alanlardaki ihtiyaçlarını ve beklentilerini merkeze almaktadır. Bu politikalar arasında erkeklerle eşit iş ve ücret uygulaması, cinsiyet ayrımcılığının önlenmesi, çalışan kadınlara çocuk bakım yardımının verilmesi ve çocuk bakım evlerinin çoğalması, kadınların siyasete katılımının artırılması, kadınlara eğitim, sağlık ve sosyal hizmetler alanında hizmetlere erişebilmeleri için alternatifler üretilmesi, iş yerinde cinsel istismara ve kadına karşı her türlü şiddetin önlenmesi sayılabilmektedir.

SONUÇ

Kadını kamusal alanın dışında bırakan geleneksel toplumların aksine, modern toplumlarda kadınlar feminist hareketlerin temel aldığı eşitlik, farklılık ve kamusal otonomi gibi söylemler ile kamusal alanda yer almaya başlamıştır. Feminist hareketlerin sivil toplum kuruluşları çatısı altında kurumsallaşmaya başlaması kadınların en temel vatandaşlık haklarını sorgulamalarına ve talep etmelerine yol açmış, sivil toplum kuruluşları aracılığıyla kolektif bir güç oluşturan kadınlar mevcut sosyal, siyasal ve ekonomik yapıyı kadınların lehine dönüştürmek için hak

165 mücadelesini örgütlü bir biçimde artırmışlardır. Genel anlamda siyasal alanda kadının temsil edilmesini ve sorunlarının duyurulmasına katkı sağlayan kadın odaklı sivil toplum kuruluşları özel anlamda kadınların siyasi tutum ve davranışlarının geliştirilmesine, ortak bilinç ve farkındalık kazanmalarına katkı sağlamıştır. Bununla birlikte, liderlik programları ile kadınların liderlik fırsatlarını elde etmelerine olanak tanınmış ve baskı grubu oluşturarak kadınların yaşamlarında kolaylaştırıcı etkiye sahip yeni düzenlemelerin yapılması sağlanmıştır. Kadınların siyasi alanda elde etmeye başladıkları güç çoğulcu ve katılımcı kültürün Türkiye’de gelişmesine olanak tanımıştır. Böylece Putnam’in (1993) de belirttiği gibi sivil toplum kuruluşları demokrasiyi işler hale getirmiştir.

Demokrasinin işlerliğinin yanı sıra sivil toplum kuruluşlarının gündemde tutmaya çalıştıkları kadınlarla ilgili temel sorunlar ve bu sorunlara sundukları çözüm önerileri toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin azaltılmasına katkı sağlamaktadır. Seçme ve seçilme hakkına sahip olmalarına rağmen yerel yönetimlerde ve mecliste yeterince temsil edilemeyen kadınların durumları sivil toplum kuruluşları tarafından sorgulanmaya açılarak siyasi alandaki kadın sayısının artırılması sürekli dile getirilmektedir.

Sivil toplum kuruluşlarına katılımın kadınlara sunduğu hizmetler ve olanaklar kadının potansiyelinin farkının varmasına katkı sağlamaktadır. Kendilerini keşfetme ve geliştirme yoluyla oluşan kapasiteleri, onlar için gücün ve siyasi yaşama katılım için gerekli olan kendine güvenin önemli bir kaynağı olmaktadır (Gök, 2014). Bu durum, kadınların kapasitelerini geliştirmeye etki eden dinamiklerin ve bunların neticelerinin kadınların kurumsal yükümlülüklerinin bulunduğu sivil toplum alanında nasıl ortaya çıktığının analiz edilmesini gerektirmektedir. Böylece kadınların siyasi hayata katılımı engelleyen faktörlerin nasıl ortadan kaldırılabileceği görülmüş olunacaktır.

KAYNAKÇA

Arat, N. (1991). Feminizmin ABC’Sİ, , Simavi Yayınları: İstanbul.

Arneil, B. (2005). Diverse communities: the problem with social capital. New York, Cambridge University Press.

Başak, S. (2010). Gönüllü Kuruluşlara Üyelik ve Katılımda Toplumsal Cinsiyet ve Sınıf. Üçüncü Sektör Kooperatifçilik, 45 (1): 77-98.

Başak, S. (2013). Toplumsal Cinsiyet. (Sosyolojiye Giriş, Ed. Beşirli, H. ve Çapcıoğlu, İ. içinde, s. 211-241). Ankara: Grafiker Yayınları.

Bora, A. (2002). Bir Yapabilirlik Olarak Ka-Der (editörler: Bora Aksu ve Asena Günal). 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde (109-124), İstanbul: İletişim Yayınları.

166 Bora ve Günal, 2002:

Clemens, E. (1999). Organizational repertoires and institutional change, in T Skocpol & M. Fiorina,eds., Civil Engagement in American Democracy. DC: Brookings institutions press. Çaha, Ö. (1994). Feminizm ve Sivil Toplum. Birikim, 59: 79-88.

Çaha Ö. (1996), Sivil Kadın, Çev: Ertan Özensel, Vadi Yayınları, Ankara. Çaha, Ö. (1999). Sivil Toplum Aydınlar ve Demokrasi. İz Yayıncılık, İstanbul.

Dibie, J. ve Dibie, R. (2012). Non-Governmental Organizations (NGOs) and empowerment of women in Africa. African and Asian Studies, 11: 95-122).

Esser, H. (2008). The two meanings of social capital. Dario Castiglione, Jan W. van Deth, and Guglielmo Wolleb, eds. The Handbook of Social Capital. (pp. 22-49) içinde. New York: Oxford University Press.

Gittell, M., S. Covington ve J. Gross. (1994). The Difference Gender Makes: Women in Neighborhood Development Organizations. Howard Samuels State Management and Policy Center, The Graduate School and University Center, CUNY.

Gittell, M., Ortega-Bustamente, I.S., Tracy. (1999). Women Creating Social Capital and Social Change: A Study of Women-Led Community Development Organizations. Silver Springs, MD: McAuley Institute.

Gök, M. (2014). Toplumsal Kalkınmanın ve Sosyal Sermayenin Bilinmeyen Aktörleri: Kadın STK’lar. Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi.

Göle, N. (1998). Modern Mahrem (Medeniyet Örtünme), Metis Yayınları, İstanbul.

Görgün Baran, A. (2012). 2012, “Toplumsal Cinsiyet,” Davranış Bilimleri Kitap İç. Ed. Nevin Güngör-Ergan, Birsen. Siyasal Kitabevi: Ankara.

Şahin Kütük ve Recai Coştur), Ankara: Siyasal Yayınları.

Hooghe, M. (2007). Voluntary associations and socialization. Dario Castiglione, Jan W. van Deth, and Guglielmo Wolleb, eds. The Handbook of Social Capital. (pp. 568-593) içinde. New York: Oxford University Press.

Işık, S.N. (2002). 1990’larda Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle Mücadele Hareketi İçinde Oluşmuş Bazı Gözlem ve Düşünceler (editörler: Bora Aksu ve Asena Günal). 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde (41-72), İstanbul: İletişim Yayınları.

İlkkaracan, İ. (2010). Emek Piyasasında Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine doğru: İş ve Aile Yaşamını Uzlaştırma Politikaları, İTÜ BMT-KAUM, Kadının İnsan Hakları–Yeni Çözümler Derneği.

167 Kandil, A. (1999). Women and civil society, Civil Society at the Millenium içinde, Naidoo, K. (eds). Kumarian Press.

Kaplan, T. (1997). Crazy for Democracy. New York, NY: Routledge.

Kerbo, H.R. (2006). Social Stratification and Inequality: Class Conflict in Historical, Comparative and Global Perspective, McGraw-Hill, New York.

Lister, R. (1997). Citizenship: Feminist Perspectives. Basingstoke: Macmillan.

Macionis, J. (2007). Sociology. 11th ed. Upper Saddle River, NJ: Pearson/Prentice Hall. Messer-Davidow, E. (1995). Acting Otherwise in J. Gardiner (ed) Provoking Agents: Gender and Agency in Theory and Practice. Urbana and Chicago: University of Illinois Press.

Naples, N. A. (1998). Grassroots Warriors: Activism Mothering, Community Work and the War on Poverty. New York: Routledge.

Okin, S. (1989). Justice, Gender and the Family. New York: Basic Books.

Phillips, A. (2002). Does feminism need a conception of civil society? In Alternative Conceptions of Civil Society, ed. S. Chambers and W. Kymlicka. Princeton, NJ: Princeton University Press.

Putnam, R.D. (1993). Making democracy work: civic traditions in modern Italy, New Jersey, Princeton University Press.

Robertson, C. (2007). Social Capital, Women’s Agency and the VIEW Clubs of Australia. Yayımlanmamış Doktora Tezi. South Wales: University of New South Wales.

Siim, B. (2000). Gender and Citizenship. Politics and Agency in France, Britain and Denmark, Singapore. Cambridge University Press.

Slattery, M. (2011). Sosyolojide Temel Fikirler. İstanbul: Sentez Yayınları.

Steffy, T. (2008). Women Creating Social Capital and Social Change: A follow-up Study of Women-led Community Development Organizations. Yayımlanmamış Doktora Tezi, New York: The City University of New York.

Tekeli, Ş. (1982). Kadınlar ve Siyasal Toplumsal Hayat. İstanbul: Birikim Yayınları.

Timisi, N. ve Gevrek, M.A. (2002). 1980’ler Türkiyesi’nde Feminist Hareket: Ankara Çevresi (editörler: Bora Aksu ve Asena Günal). 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde (13-38), İstanbul: İletişim Yayınları.

168 Verba, S., Schlozman, K.L. ve Brady, H.E. (1995). Voice and Equality: Civic Voluntarism in American Politics, Cambridge, MA: Harward University Press.

Young, I.M. (1990). Justice and the Politics of Difference. Princeton: Princeton University Press.

169 TÜRKİYE’DE SİYASETTE KADIN TEMSİLİYETİ