KURUM KAZANCINI OLUfiTURAN KAZANÇ VE

‹RATLAR

Dar mükellefiyette kurum kazanc› afla¤›-daki kazanç ve iratlardan oluflmaktad›r:

• Vergi Usul Kanunu hükümlerine uy-gun Türkiye’de iflyeri olan veya daimi temsilci bulunduran yabanc› kurumlar taraf›ndan bu yerlerde veya bu temsil-ciler vas›tas›yla yap›lan ifllerden elde edilen ticari kazançlar (Bu flartlar› ta-fl›salar bile kurumlar›n ihraç edilmek üzere Türkiye’de sat›n ald›klar› mal-lar› Türkiye’de satmaks›z›n yabanc›

ülkelere göndermelerinden do¤an ka-zançlar, Türkiye’de elde edilmifl sa-y›lmaz. Türkiye’de satmaktan maksat, al›c› veya sat›c›n›n ya da her ikisinin Türkiye’de olmas› veya sat›fl sözlefl-mesinin Türkiye’de yap›lmas›d›r.)

• Türkiye’de bulunan zirai iflletmeden elde edilen kazançlar.

• Türkiye’de elde edilen serbest mes-lek kazançlar›.

• Tafl›n›r ve tafl›nmazlar ile haklar›n Türkiye’de kiralanmas›ndan elde edi-len iratlar.

• Türkiye’de elde edilen menkul ser-maye iratlar›.

• Türkiye’de elde edilen di¤er kazanç ve iratlar.

Bu maddede belirtilen kazanç ve irat-lar ile gelir unsurirat-lar›n›n Türkiye’de elde edilmesi ve Türkiye’de daimi temsilci bulundurulmas› konular›nda Gelir Vergisi Kanununun ilgili hü-kümleri uygulanacakt›r.

Dar mükellefiyette kurum kazanc›

afla¤›daki kazanç ve iratlardan oluflur.

1. Ticari Kazançlar

Vergi Usul Kanunu hükümlerine uy-gun Türkiye’de iflyeri olan veya daimi temsilci bulunduran yabanc› kurumlar taraf›ndan bu yerlerde veya bu temsil-ciler vas›tas›yla yap›lan ifllerden elde edilen ticari kazançlar, dar mükellef-lerin kazanç unsurlar›ndan birini olufl-turmaktad›r.

Ancak, an›lan flartlar› tafl›salar dahi kurumlar›n ihraç edilmek üzere Tür-kiye’de sat›n ald›klar› mallar› Türki-ye’de satmaks›z›n yabanc› memleket-lere göndermelerinden do¤an kazanç-lar Türkiye’de elde edilmifl say›lma-yacakt›r. Türkiye’de satmaktan mak-sat, al›c› veya sat›c›n›n veya her ikisi-nin Türkiye’de olmas› veya sat›fl akdi-nin Türkiye’de yap›lmas›d›r.

Kanuni ve ifl merkezi Türkiye’de bu-lunmayan kurumlarca Türkiye’de yal-n›zca mal teminine yönelik bir iflyeri oluflturulmas› veya daimi temsilci bu-lundurulmas› ve bu yerlerde veya bu temsilciler vas›tas›yla temin edilen

mallar›n Türk iç pazar›na sunulmaya-rak yabanc› memleketlere gönderil-mesi halinde, teknik olarak Türki-ye’de elde edilmifl bir kazançtan söz edilemeyecek ve vergi do¤mayacak-t›r. Ancak, mallar›n bozulmas›n› en-gelleyen (ilaçlama, dondurma, y›ka-ma v.b.) veya nakliyesi için zorunlu-luk arz eden ifllemler (çuvallama, ko-lileme v.b.) gibi mal›n niteli¤inde her-hangi bir de¤ifliklik yapmayan, mal›

baflka bir ürüne dönüfltürmeyen ve katma de¤er yaratmayan ifllemler d›-fl›nda bir iflleme tabi tutulduktan son-ra yurt d›fl›na gönderilmesi halinde, bentte yer alan ihracat muafl›¤›ndan yararlan›lmas› mümkün olmayacakt›r.

‹fllemin, Türkiye’de bulunan iflyeri veya daimi temsilci ile kurumun ana merkezi aras›nda yap›lmas›

gerekece-¤inden faturan›n da ana merkeze ke-silmesi gerekmektedir. Ancak, fatura-s› ana merkeze kesilen söz konusu mal›n, bu merkezin yurt d›fl›ndaki baflka bir flubesine gönderilmesi, bu muafl›ktan yararlan›lmas›na engel teflkil etmeyecektir.

Örne¤in; faturas› yurt d›fl›ndaki mer-keze kesilmek suretiyle yurt içinden temin edilen kabuklu f›nd›klar›n çu-vallara doldurularak ana merkezin baflka bir ülkedeki fabrikas›na gönde-rilmesi halinde, yurt d›fl›nda bulunan kurum ihracat muafl›¤›ndan yararla-nacakt›r.

2.Zirai ‹flletmelerden Elde Edilen Kazançlar

Türkiye’de bulunan zirai iflletmeden elde edilen kazanç, Gelir Vergisi Ka-nununun ticari kazanc›n belirlenmesi ile ilgili hükümleri çerçevesinde ver-giye tabi tutulur.

Dar mükellef yabanc› kurumlar›n Türkiye’de zirai kazanç elde edebil-meleri için her fleyden önce Türki-ye’de bir zirai iflletmenin varl›¤› ge-rekmektedir. Zirai iflletmenin varl›¤›

hususunda ise Vergi Usul Kanununun 156 nc› maddesindeki hüküm dikkate al›nacakt›r.

3. Serbest Meslek Kazançlar›

Serbest meslek faaliyeti, esas itibar›y-la gerçek kiflilerce icra edilen ve Gelir Vergisi Kanununun 65 inci maddesin-de tan›mlanan faaliyet türüdür. Dar mükellef kurumlar›n bu tür kazanç el-de etmeleri ise istihdam ettikleri per-sonelleri arac›l›¤› ile olmaktad›r Serbest meslek kazançlar›n›n Türki-ye’de elde edilmifl say›lmas› için ser-best meslek faaliyetinin Türkiye’de icra edilmesi veya Türkiye’de de¤er-lendirilmesi gerekir.

Türkiye’de de¤erlendirme, ödemenin Türkiye’de yap›lmas› veya ödeme ya-banc› memlekette yap›lm›flsa Türki-ye’de ödeyenin veya nam ve hesab›na ödeme yap›lan›n hesaplar›na intikal ettirilmesi veya kâr›ndan ayr›lmas›d›r.

Öte yandan, mülga 5422 say›l› Ku-rumlar Vergisi Kanununun 12 nci maddesinde, dar mükellefiyette ku-rum kazanc›n› oluflturan kazanç ve iratlar aras›nda say›lan “Türkiye’de elde edilen ücretler”e 5520 say›l› Ka-nunda yer verilmemifltir. Yabanc› ku-rumlar›n Türkiye’de ücret geliri elde etmesi, istihdam etti¤i bir personeli Türkiye’de yap›lacak bir ifl için tahsis etmesi, bu flahs›n yabanc› kuruma ba¤l› olarak Türkiye’de hizmet ver-mesi veya ödemenin Türkiye’de ya-p›lmas› veya ödeme yabanc› memle-kette yap›lm›flsa Türkiye’de ödeyenin veya nam ve hesab›na ödeme yap›la-n›n hesaplar›na intikal ettirilmesi veya kâr›ndan ayr›lmas› suretiyle olmakta-d›r. Bu flekliyle dar mükellef kurumla-r›n elde etti¤i ücret ile serbest meslek kazanc› aras›nda genelde bir fark bu-lunmamaktad›r. Dar mükellef kuru-mun, Türkiye’de hizmet etti¤i kurum ya da kifliye ba¤›ml› olmas›n›n müm-kün olamayaca¤› dikkate al›narak ku-rumun yal›n anlam›yla ücret elde et-mesi olanaks›zd›r. Dolay›s›yla 5422 say›l› Kanunun uygulanmas›nda ücret kazanc› grubunda de¤erlendirilen ka-zançlar, 5520 say›l› Kanunun uygu-lanmas›nda serbest meslek kazanc›

olarak de¤erlendirilecektir.

Dar mükellef kurumlar›n Türkiye’de elde ettikleri serbest meslek kazançla-r›, Kanunun 30 uncu maddesi uyar›n-ca vergi kesintisine tabi tutulauyar›n-cakt›r.

Serbest meslek kazanc›n›n Türkiye’de yap›lmakta olan ticari faaliyet

kapsa-m›nda elde edilmesi halinde, kurum kazanc›n›n tespitinde tam mükellef kurumlar için geçerli olan hükümler uygulanacakt›r. Türkiye’de bulunan iflyeri veya daimi temsilcileri vas›ta-s›yla ticari kazanç elde eden dar mü-kellef kurumlar›n Türkiye’de elde et-tikleri serbest meslek kazançlar› bu-lunmas› halinde, dar mükellef kurum-lar›n Türkiye’deki iflyeri veya daimi temsilcisi vas›tas›yla elde etti¤i ka-zanç ve iratlar ticari kaka-zanç olarak

de-¤erlendirilece¤inden, bu serbest mes-lek kazanc› üzerinden Kurumlar Ver-gisi Kanununun 30 uncu maddesine göre vergi kesintisi yap›lmayacakt›r.

Türkiye’de iflyeri veya daimi temsilci-si bulunmayan ya da iflyeri veya daimi temsilcisi bulunmakla birlikte bunlar-la iliflkili olmaks›z›n Türkiye’de ser-best meslek faaliyeti icra eden veya bu faaliyeti Türkiye’de de¤erlendiri-len kurumlar›n, y›ll›k beyanname ver-meleri halinde, kesilen bu vergiler be-yannamede hesaplanan vergiden mah-sup edilebilecektir.

4. Tafl›n›r Ve Tafl›nmazlar ‹le Haklar›n Türkiye’de

Kiralanmas›ndan Elde Edilen

‹ratlar

Kurumlar Vergisi Kanununun 3 üncü maddesine göre tafl›n›r ve tafl›nmaz mallar ile haklar›n Türkiye’de kira-lanmas›ndan elde edilen iratlar, dar mükellefiyette kurum kazanc›n› olufl-turan kazanç ve iratlar aras›nda say›l-m›flt›r. Bunlar, dar mükellef

kurumla-r›n gayrimenkul sermaye irad›

niteli-¤indeki kazançlar›d›r. Bu tür kazanç-lar›n elde edilmifl say›lmas› için tafl›n-maz ve tafl›n›r mallar›n Türkiye’de bulunmas› ve bu mal ve haklar›n Tür-kiye’de kullan›lmas› veya TürTür-kiye’de de¤erlendirilmesi gerekmektedir.

5. Türkiye’de Elde Edilen Menkul Sermaye ‹ratlar›

Dar mükellef kurumlar›n Türkiye’de menkul sermaye irad› elde etmeleri-nin tek koflulu sermayeetmeleri-nin Türkiye’ye yat›r›lm›fl olmas›d›r. Sermayenin kiye’ye yat›r›lm›fl olmas› demek, Tür-kiye’ye sermaye olarak getirilmesi, Türkiye’de borç olarak verilmesi veya benzeri flekillerde Türkiye’de nema-land›r›lmas›d›r. Yat›r›lm›fl bulunan bu sermaye karfl›l›¤›nda elde edilen kâr pay›, faiz, kira ve benzeri iratlar, dar mükellef kurumun Türkiye’de elde et-ti¤i menkul sermaye irad› olacakt›r.

Menkul sermaye irad›n›n Türkiye’de yap›lmakta olan ticari faaliyet kapsa-m›nda elde edilmesi halinde, kurum kazanc›n›n tespitinde tam mükellef kurumlar için geçerli olan hükümler uygulanacakt›r. Dolay›s›yla, Türki-ye’de iflyeri veya daimi temsilci bu-lunduran ve bu yerlerde veya bu tem-silciler arac›l›¤› ile yap›lan ifllemler-den elde edilen menkul sermaye irat-lar›, ticari kazanç hükümlerine göre ve Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesine iliflkin olarak yay›mla-nan 257 ve 258 Seri No.lu Gelir Ver-gisi Genel Tebli¤lerinde yer alan

aç›klamalar uyar›nca vergilendirile-cektir.

Bu itibarla, Türkiye’de iflyeri ve daimi temsilcisi bulunmayan dar mükellef bir kurumun menkul sermaye irad› el-de etmesi halinel-de, bu kazançlar›n ver-gilendirilmesiyle ilgili ödevler, ya-banc› kuruma irad› sa¤layanlar veya sa¤lanmas›na arac›l›k edenler taraf›n-dan yerine getirilecektir.

6. Türkiye’de Elde Edilen Di¤er Kazanç Ve ‹ratlar

Di¤er kazanç ve iratlar›n Türkiye’de elde edilmifl say›lmas› için kazanç ve irad› do¤uran k›ymetin Türkiye’de bulunmas›, ifl veya ifllemlerin Türki-ye’de yap›lmas› veya TürkiTürki-ye’de

de-¤erlendirilmesi gerekmektedir.

Örne¤in; dar mükellef (E) Kurumu-nun Türkiye’de (A) Saklama Banka-s›ndaki hesab›nda bulunan hisse se-netlerini, (B) gerçek kiflisinin veya (C) Kurumunun ayn› saklama banka-s›ndaki veya (D) Saklama Bankas›n-daki hesab›na aktarmas› sonucu elde etti¤i de¤er art›fl kazançlar›, Türki-ye’de vergiye tabi bulunmaktad›r.

III. DAR MÜKELLEF KURUM