ÇEVRE MUHASEBES‹

Çevre muhasebesi, muhasebe, muha-sebeciler ve ekoloji aras›ndaki karfl›-l›kl› iliflkilerin incelenmesi çabalar›na verilen temel isim olarak ele al›nm›fl-t›r (Clark ve O’Neill, 2005, 117). Bu alandaki faaliyetler örgütlerin çevre-sel politika ve stratejilerini gerçeklefl-tirebilmesi için gerekli olan muhasebe bilgilerinin belirlenmesi, analizi ve raporlanmas›n› içermektedir. Süreç, bütün d›flsal çevre maliyetlerini içsel-lefltirebilecek flekilde muhasebe

kav-ramlar›, kurallar›, uygulama ve meto-dolojisini yeniden tan›mlamas›n› ge-rektirmektedir. Bu amaçla ekonomik ve çevresel bilgi birlefltirilerek, flirke-tin çevreye mevcut ve olas› etkileri öl-çülmeye ve ifade edilmeye çal›fl›l-maktad›r. Bununla beraber mevcut yap›n›n uzun vadeli sosyal ve çevresel ihtiyaçlar› cevaplayabilmek aç›s›ndan sahip oldu¤u eksikler göz önünde bu-lunduruldu¤unda köklü bir de¤iflim gerekti¤i görülmektedir.

Al›fl›lm›fl muhasebe yaklafl›mlar›n›n iyilefltirilmesine yönelik çabalar›n ya-n› s›ra, yeni muhasebe yaklafl›mlar›na da yönelindi¤i görülmektedir. Bunun-la ilgili oBunun-larak stok, sürdürülebilir ma-liyet ve kaynak ak›fl› (girdi-ç›kt›) yak-lafl›mlar› gelifltirilmifltir (Gray vd., 1993, 292 ). Stok yaklafl›m› do¤al ser-mayeye ait de¤iflik kategorilerin ta-n›mlanmas›, izlenmesi, ço¤u zaman parasal olmayan birimlerle raporlan-mas› ve onlar›n harcanraporlan-mas› ya da ge-lifltirilmesiyle ilgilidir. Stok yaklafl›-m›na göre haz›rlanan raporlar kritik do¤al sermaye, yenilenemeyen, ikame edilemeyen do¤al sermaye, yenilene-meyen ikame edilebilen do¤al serma-ye ve serma-yenilenebilir do¤al sermaserma-ye gibi alt bafll›klar içerebilmektedir. Sürdü-rülebilir maliyet yaklafl›m› ise flirketin muhasebe döneminin sonunda dünya-n›n canl› yaflam› ve çevresel yap›s›n›

o dönemin bafl›nda oldu¤undan daha kötü bir halde b›rakmamas› esas›na dayal›d›r. Kaynak ak›fl› yaklafl›m›nda

ise flirkette gerçekleflen kaynak ak›fl›

çevresel aç›dan de¤erlendirilmekte ve finansal olmayan rakamlar› da içere-cek flekilde düzenlenmektedir.

Çevresel unsurlar› kay›t alt›na almada ve de¤erlendirmelerde yaln›zca para-sal unsurlar›n temel al›nmas› yerine, özellikle fiziksel durum de¤erlendiril-mesi ve iktisadi modellerdeki kaynak ve kirleten ak›fl de¤erlendirmeleri da-ha yararl› bilgi sa¤lamaktad›r. Say›lan bu de¤erlendirme yöntemleri yaflam-sal öneme sahip çevresel kaynaklar›n de¤erlendirilmesi bak›m›ndan olduk-ça önemlidir (Ahlroth,1997, 40). Bu flekilde çevresel raporlamalar›n gelifl-tirilerek sürdürülebilirli¤e yönelik ra-porlamalara dönüfltürülmesi sa¤lana-cakt›r.

5. SONUÇ

Ekolojik krizin yaratt›¤› sonuçlardan dolay› büyük bir toplumsal, sosyal ve ekonomik bir de¤iflikli¤inin efli¤inde oldu¤umuz günümüzde iflletme faali-yetleri çevreci bir özellik almaya bafl-lam›flt›r. Yaflanan de¤iflimin

büyüklü-¤ü ve kapsam› gerçeklefltirilen çevre-ci faaliyetlerin kaydedilmesi, denet-lenmesi ve de¤erlendirilmesi aç›s›n-dan bir karmaflaya yol açmaktad›r. Bu sorunlar›n en aza indirilebilmesi için muhasebe uygulamalar›n›n çevreci amaca yönelik olarak yeniden yap›-land›r›lmas› gerekmektedir. Bir bütün olarak bak›ld›¤›nda çevre muhasebe-sine duyulan ihtiyac›n temelinde

in-sanl›¤›n iyili¤inin nas›l ölçülece¤ine iliflkin önemli tart›flmalar yatmaktad›r (Atkinson,1995, 25).

Çevreci amac›n temelinde ekolojik anlamda tan›mlanm›fl “sürdürülebilir-lik” kavram› bulunmaktad›r. Buna iliflkin olarak art›k mevcut kaynaklar tüketilirken sonraki kuflaklar›n bu kaynaklardan yararlanmas› flans›n›n korunmas›na çal›fl›lmaktad›r. Karl›l›k ve verimlilik kavramlar› klasik an-lamlar›ndan kurtularak art›k çevresel aç›dan sürdürülebilirlik esaslar›nda yeniden tan›mlanmakta ve eko-verim-lilik kavram› öne ç›kmaktad›r. Eko-verimlilik daha önce üzerinde durul-mayan tüketilen madde ve enerji

yo-¤unlu¤u, toksik etkiler, geri dönüflüm oranlar› gibi unsurlar› göz önüne al-maktad›r.

fiirketler baz›nda mikro ölçekte göste-rilen çevreye duyarl› çabalar›n baflar›-l› k›baflar›-l›nabilmesi çevre bak›fl aç›s›n›n makro düzeyde de de¤erlendirilmesi-ni gerektirmektedir. Devletin gerek çevre konusunda ortaya koydu¤u ya-salar gerekse ulusal düzeyde çevresel kaynak ve de¤erlerin kaydedilmesi ve de¤erlendirilmesi konusunda ortaya koyaca¤› çabalar çevreye duyarl› ulu-sal bir politikan›n izlenmesini kolay-laflt›racakt›r.

Günümüzde giderek art›fl gösteren bir

çizgide çevreci uygulamalar hayata geçmekle birlikte, bu alanda yap›lma-s› gerekenler henüz yeterli düzeye eriflmemifltir. Yeni gelifltirilen çevreci muhasebe yaklafl›mlar› yeni bir dönü-flüm sürecinin yaln›zca bir bafllang›c›-d›r. Çünkü çevre muhasebesinin “reci” olarak ifade ediliyor olmas› çev-re ve muhasebe iliflkisinin bütünleflti-rilemedi¤i fleklinde yorumlanabilir.

Çünkü as›l ulafl›lmas› gereken ideal durum muhasebenin çevre muhasebe-si haline gelmemuhasebe-si de¤il, çevrecili¤in muhasebenin temel bir yap› tafl› hali-ne gelmesidir.

Çevreci bir flirketin oluflumu için meydana gelmekte olan ekolojik de¤i-flimi anlayabilecek çal›flanlara ihtiyaç vard›r. Teknolojik alanda görülen h›z-l› geliflim ve de¤iflim süreçleri berabe-rinde flirketlerin faaliyetlerini kimi za-man kökten de¤ifltirebilmektedir. Bir dönemin çevreci yaklafl›m› di¤er dö-nemin çevre kirletici yaklafl›m› olarak nitelendirilebilmektedir. Üstelik mev-cut geliflmelerin çok h›zl› olmas›ndan dolay› dönemsel geçifller birbirlerine çok yak›n gerçekleflmektedir. Çevreci politikalar izlemeye yönelen flirketler çevreci bir flekilde süreçlerini iyilefl-tirmenin yan› s›ra, muhasebecilerine çevresel e¤itimi de sa¤lamal›d›rlar (Wycherley, 1997,177).

4

KAYNAKÇA

Ahlroth, S. (1997) Accounting for Prog-ress. Environment. 39(2). (1997): 39-41.

Atkinson, G. (1995) Greening the National Ac-counts. Environment. 37(5). (1995):25-28.

Azua, C.R. (1996) Debate on Green Ac-counting. Environment. 37(8).1996: 3-43.

Birkin, F., Woodward, D. (1997) Mana-gement Accounting for Sustainable Deve-lopment. Management Accounting: Ma-gazine for Chartered Management Ac-countants.75(7). (1997): 42-47.

Birkin, F. (2001) Steps to Natural Capitalism.

Sustainable Development.9. (2001):47-57.

Clarke, K., O’Neill, S (2005) Is the Envi-ronmental Professional....an Accountant?

GMI. 49. (2005): 111-124.

Corbett, C.J., Klassen, R.D. (2006) tending the Horizons: Environmental Ex-cellence as Key to Improving Operations.

Manufacturing & Service Operations Management. 8(1).(2006): 5-22.

Danar, C. (2006) Çevre Kanunu Mu, Özel Ceza Kanunu Mu? MESS ‹flveren Gaze-tesi.Temmuz(2006).

DeSimone, L.D., Popoff, F. (2000) Eco-efficiency: The Business Link to Susta-inable Development. The MIT Press: USA.

Eurobarometer (2005) The Attitudes of European Citizens towards Environ-ment. European Commission.

Fineman, S. (2001) Fashioning the Environ-ment. Organization. 8(1). (2001):17-31.

French, Hilary (2000) The Greening of Wall Street. Humanist. May-June(2005): 9-10.

Frost, G.R., Wilmshurst,T. D. (2000) The

Adoption of Environment-Related Mana-gement Accounting: An Analysis of Cor-porate Environmental Sensitivity. Acco-unting Forum.24(4). (2000):344-365.

Gray, R., Bebbington, J., Walters, D.

(1993) Accounting for Environment.

Paul Chapman Publishing, Ltd: London.

Hawken, P. (1993) The Ecology of Com-merce: A Declaration of Sustainability.

HarperBusiness: New York.

Herbohn, K.F., Harrison, S.R., Herbohn, J.L. (2000) An Alternative Approach to Accounting for Natural Resource: The Case of Mulitpurpose Forestry in Austra-lia. Society & Natural Resources. 13.

(2000):663-683.

Hopfenbeck, W. (1993) The Green Mana-gement Revolution: Lessons in Environ-mental Excellence. Prentice-Hall:‹ngiltere.

Höh, H., Schoer, K., Seibel, S. (2002) Eco-efficiency Indicators in German En-vironmental Economic Accounting. Sta-tistical Journal of the United Nations ECE. 19. (2002):41-52.

Michelini, R.C., Razzoli, R.P. (2004) Pro-duct-Service Eco-Design: Knowledge-Based Infrastructures. Journal of Clea-ner Production.12. (2004):415-428.

Mak, B., Chan, W.W. (2006) Environ-mental Reporting of Airlines in the Asia Pacific Region. Journal of Sustainable Tourism.14(6). (2006):618-628.

Orsato, R.J. (2006) Competitive Environ-mental Strategies: When Does It Pay to be Green? California Management Revi-ew. 48(2). (2006):127-143.