Emsallere Uygunluk ‹çin Dünya ve Türkiye’deki Düzenlemeler

Transfer fiyatland›rma manipülasyonlar›yla vergi taban›n›n afl›nd›r›ld›¤› varsa-y›m›yla, her ülke çokuluslu flirketlerin transfer fiyatland›rmas›n› gözden geçir-mek üzere bir tak›m düzenlemeler koyup, gözetim geçir-mekanizmalar› kurmufltur (Shapiro, 1992: 357). Günümüzde ülkelerin, kendilerine has düzenlemeleri za-man içinde OECD Modeli ve Transfer Fiyatland›rma Rehberi çerçevesinde bir-biriyle uyumlu hale gelmektedir (K›z›lot, 2002: 53). Üye olmayan ülkelerin de OECD düzenlemelerini baz almalar›yla birlikte, transfer fiyatland›rma konu-sunda daha esnek yaklafl›mlara sahip olabilmektedir (Stanley, 2001: 26).

OECD ülkesi olan 14 ülke için düzenlenen afla¤›daki tablo 4, ülkelerin düzen-lemelerinin birbirine benzedi¤ini göstermektedir (www.oecd.org).

Fiyatlama Metotlar›

Ülkeler

Emsale Uygunluk Prensibine

Referans

OECD Rehberi’ne Referans Transfer Fiyatlama Metotlar›

Avusturalya Var

1- Genel Konsept

2- Emsale Uygunluk Prensibi Metodolojisi

3- Belgeleme 4- Gruplararas› hizmet 5- Maliyet Da¤›t›m

Düzenlemeleri konular›nda var.

OECD Metotlar›

kullan›lmakta, ancak yöntemlerin birbirine

üstünlü¤ü yok.

Belçika Var Yok OECD Metotlar›

Çek Cumhuriyeti Var Direkt Yok OECD Metotlar›

Danimarka Var Komple var. OECD Metotlar›

Finlandiya Var ‹liflkili düzenleme yok, ancak olacak.

‹liflkili düzenleme yok, ancak olacak.

Fransa Var APA ve SMEs konular›nda var. OECD Metotlar›

Yunanistan Var Yok N/A

‹rlanda Yok Yok OECD Metotlar›

‹talya

Var ancak normal de¤er olarak

Yok OECD Metotlar›

Japonya Var 1- Çifte vergilendirme

2- APA’da var. OECD Metotlar›

Meksika Var Komple var OECD Metotlar›

Yeni Zelanda Var Yok. Ancak YZ TF Rehberi var.

1- CUP 2- RP 3- Cost plus 4- Profit split 5- CP Ancak metotlar›n birbirine üstünlü¤ü yok.

Norveç Var ‹çtihat hukukunda (case law) var. OECD Metotlar›

Polonya Var Direkt yok

1- CUP 2- RP 3- Kabul

edilebilir marj (reasonable marjin) yani maliyete ilave yöntemi Bunlar uygun de¤ilse, ifllemsel kar metotlar›

kullan›labilir.

Tablo incelendi¤inde ‹rlanda haricin-deki tüm ülkelerin vergi düzenlemele-rinde emsale uygunluk prensibine (arm’s length principle) at›f

bulundu-¤u gözlemlenmektedir. Transfer fiyat-lama yöntemlerinde ise, genellikle OECD metotlar› tercih edilmifl olmakla beraber; Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ülkeler yöntemler aras›nda bir üs-tünlük göstermeyerek, ABD’nin en iyi metot kural›na benzemektedir.

Türkiye’de ise, 21 Haziran 2006 tari-hine kadar, OECD genelindeki ülke-lere z›t olarak transfer fiyatlamaya iliflkin bir düzenleme bulunmamak-tayd›. Bu tarihe kadar, Türkiye’de transfer fiyatland›rmas›na iliflkin ko-nular örtülü sermaye da¤›t›m›n› dü-zenleyen kanunlar çerçevesinde ince-lenmifltir. Bu tarihe kadar Türkiye, ikili vergi anlaflmalar› ile kar aktar›m-lar›na engel olmaya çal›flmaktayd›.

Ancak bu tarihe kadar olan mevzuat, OECD Rehberi’ndeki düzenlemeler, baflta iflleyifl, uygulanabilirlik ve gün-cellik olmak üzere bir çok bak›mdan farkl›l›k göstermekteydi (Aktafl, 2004: 246). 21 Haziran 2006’da ya-y›nlanan ve yürürlük tarihi 1 Ocak 2006 olan, Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 13. maddesi ile transfer fiyatland›rma Türk Vergi Mevzua-t›’nda yerini alm›flt›r. Bu kanun mad-desinde, sadece geleneksel ifllem yön-temleri ele al›nm›fl ve bunlar›n uygun olmamas› durumunda mükellefin ken-di belirleyece¤i yöntemi

kullanabile-ce¤i belirtilmifltir. Ayr›ca, an›lan ka-nun maddesiyle, yöntemler aras›nda bir üstünlükten bahsedilmemifl, yön-temler aras› en uygun olan›n›n kulla-n›laca¤› belirtilmifltir (KVK, 13/4).

Bu kanun maddesinin uygulanmas›n›

göstermek üzere de, Gelir ‹daresi Bafl-kanl›¤›’nca 1 Haziran 2007’de taslak bir Bakanlar Kurulu Karar› yay›mlan-m›flt›r. Bu taslakta, kanun maddesinde say›lan geleneksel ifllem yöntemlerine ek olarak ifllemsel kar yöntemleri de aç›klanm›flt›r (www.turmob.org.tr).

Taslakta ayr›ca emsal bedel aral›¤› da tan›mlanm›flt›r. Bu bak›mdan Türki-ye’nin de, transfer fiyat› belirleme yöntemlerinde OECD düzenlemeleri-ne uyum sa¤lad›¤› görülmektedir. Ay-r›ca emsal bedel aral›¤› ve transfer fi-yat› belirleme yöntemlerinin birbirine karfl› üstünlü¤ünün olmamas›yla, Tür-kiye’nin ABD düzenlemelerinden de etkilemifl oldu¤u söylenebilir. Türki-ye’deki mevcut ve taslak halindeki düzenlemelerin OECD Rehberi’ne re-ferans bak›m›ndan de¤erlendirdi¤i-mizde, OECD Rehberi’ne paralellik olmakla birlikte, APA (Advanced Pri-ce Agreement – Peflin Fiyatlama An-laflmas›) konusunda ciddi farkl›l›klar göze çarpmaktad›r. APA konusunda OECD düzenlemeleri firmalar›n komplekslik derecelerini dikkate al›r-ken, Türkiye’de planlanan düzenle-meyle firmalar›n büyüklükleri esas al›nacakt›r. Ancak taslak halindeki metinde, bu durumun OECD

düzenle-4

melerine paralel hale getirilece¤i dü-flüncesi hakimdir (Y›lmaz, 2007; Ö¤-redik, 2007; Benveniste, -).

6. Sonuç

Transfer fiyatland›rman›n flirket yöne-timine iliflkin ve uluslar aras› amaçla-r› olsa da, genelde vergi avantaj›na yönelik amaçlar› üzerinde durulmak-tad›r. Çokuluslu flirketler, karlar›n›

genellikle vergi oranlar›n›n düflük ol-du¤u ülkelere transfer etti¤inden, ABD ve OECD taraf›ndan emsallere uygunluk ilkesi getirilerek çokuluslu flirketlerin transfer fiyatlama manipü-lasyonuyla ülkelerin vergi tabanlar›n›

afl›nd›rmalar› engellenmeye çal›fl›l-m›flt›r. Ancak emsallere uygunluk il-kesi için gelifltirilen yöntemler ince-lendi¤inde, bunlar›n daha çok maddi varl›klar›n transferine iliflkin oldu¤u görülmektedir. Maddi olmayan var-l›klar›n transferlerinde de, flirketler s›kl›kla belirtilmeyen yöntemleri kul-land›¤› gözlemlenmektedir. Bu ne-denle, düzenleyici otoritelerin maddi olmayan varl›klar›n transferine iliflkin etkin yöntemler gelifltirmesi ve bunla-ra iliflkin tbunla-ransfer fiyatland›rma konu-lar›n› daha dikkatli incelemesi gerek-mektedir.

Dünya üzerindeki ülkelere bak›ld›¤›n-da, transfer fiyatland›rma yöntemleri bak›m›ndan, genelde tüm ülkelerin emsal bedel ilkesini kabul etti¤i

gö-rülmektedir. Emsal bedele ulaflma yöntemleri genelde tüm ülkelerde ay-n› olmakla birlikte, farkl›l›k yöntem-lerin uygulama s›ras› önceli¤inde or-taya ç›kmaktad›r. Ancak genel olarak bir de¤erlendirilmede bulunuldu¤un-da, OECD ve ABD düzenlemelerinin tüm ülkelerce kabul edildi¤i sonucuna ulafl›lmaktad›r.

Türkiye için durum de¤erlendirdi¤in-de, Türkiye’de transfer fiyatlama dü-zenleyici otoriteler için yeni bir konu olmakla birlikte, yap›lan ve yap›lacak olan düzenlemeler OECD Rehberi pa-ralelindedir. Transfer fiyat›n›n belir-lenmesi yöntemleri aras›nda bir üs-tünlü¤ün olmamas› ve emsal bedel aral›¤› düzenlemeleri, Türk Vergi Mevzuat›’n›n ABD uygulamas›na benzer yönlerini oluflturmaktad›r.

Transfer fiyatland›rma da, emsallere uygunluk ilkesi için gelifltirilen yön-temler etkin bir flekilde kullan›lsa bile, transfer fiyatland›rmayla vergisel ta-banda meydana gelen afl›nmalar›n tam olarak ortadan kalkaca¤›n› söylemek mümkün de¤ildir. Çünkü, ülkeler ara-s› vergi oranlar›nda tekdüzelik sa¤lan-mad›¤› sürece, kar maksimizasyonu amaçlayan çokuluslu flirketlerin, kar-lar›n› vergisel avantaj sa¤layacaklar›

ülkelere transfere devam etmesi, her zaman, kuvvetli bir olas›l›k olarak du-racakt›r.

KAYNAKÇA

• Aktafl Mehmet (2004), Uluslararas›

Transfer Fiyatland›rmas› ve Türk Vergi Mevzuat›nda Uygulanma Olanaklar›. ‹s-tanbul: Yaklafl›m Yay›nlar›.

• Aktafl Mehmet, (2003),“Uluslararas›

Transfer Fiyatland›rmas› ve Türk Vergi Sistemindeki Konumu – I”, Yaklafl›m, Ekim, Y›l 11, Say› 130

• Alptürk Ercan, (2002) “Elektronik Tica-retin Vergilendirilmesinde Ana Sorun-lar”, Yaklafl›m, Y›l 10, Say› 112, Nisan

• Benveniste Gressi, “Transfer Fiyatlan-d›rmas›na ‹liflkin Taslak Kararda De¤iflik-lik Bekliyoruz”,http://www.verginet.net/

UserFiles/File/Transfer%20Fiyatlandir- masi/Makaleler/TFTaslakKarar_Maka-le_GB%20_2_.pdf

• Borkowski Susan, (2002) “Electronic Commerce, Transnational Taxation, and Transfer Pricing: Issues and Practices”, The International Tax Journal,Vol. 28, Issue 2, Spring

• Bucks Dan R., Michael Mazerov, (1993)

“ The State Solution to the Federal Gover-ment’s International Transfer Pricing Problem”, National Tax Journal, Sep., Vol. 46, Issue 3

• Chan K. Hung, Lynne Chow, (1997) “In-ternational Transfer Pricing For Business Operations in China: Indusments, Regulati-ons and Practice”, Journal of Business Fi-nance & Accounting, October & December

• Cravens K. S., (1997) “Examining the Role of Transfer Pricing as a Strategy for Multinational Firms”, International Bu-siness Review, Vol 6, Number 2, April

• Emmanuel Clive R., (1999) “Income

Shifting and International Transfer Pri-cing: A Three-Country Example”, Aba-cus, Vol 35, No:3,

• Ernst&Young, (2005) 2005-2006 Glo-bal Transfer Pricing Surveys: GloGlo-bal Transfer Pricing Trends, Practices, and Analysis,November

• Gustafson Charles H., Robert J. Peroni, Richard Crawford Pugh, (1997) Taxation of International Transaction, Materi-als, Text and Problems, St Paul MN, West Publishing Co.

• Güler Y›lmaz Hülya, (2007) “Taslak Transfer Fiyatland›rmas› Kararnamesi”, Activeline, Haziran

• Hines Jr. James R. (1999) “Lessons From Behavioral Responses to Intenatio-nal Taxation”, NatioIntenatio-nal Tax JourIntenatio-nal, Jun, Vol.52, Issue 2

• Ho Daniel H. K., Peter T. Y. Lau (2002),

“A Tax Study of Transfer Pricing in Chi-na”, The International Tax Journal, Fall, Vol.28, Issue 4

• Kapusuzo¤lu Tuncay, (1999) “Transfer Fiyatland›rmas›na ‹liflkin Olarak A.B.D.’de Yap›lan Yasal Düzenlemeler (1)”, Vergi Dünyas›,Haziran, Say› 214

• K›z›lot fiükrü, (2002) Türk Vergi Hu-kukunda Örtülü Kazanç ve Örtülü Sermaye, Ankara: Yaklafl›m Yay›nlar›.

• Kim Suk H., Eugene Swinnerton, (1997)

“1994 Final Transfer Pricing Regulations of the United States”, Multinational Bu-siness Review, Spring, Vol. 5, Issue 1

• Lee Jian, (2006) “Transfer Pricing Audits in Australia, China and New Zealand: A De-veloped vs. Developing Country Perspecti-ve”, International Tax Journal, Fall

• Madan Vibhas, (2000) “Transfer Price and Structure of Intra-Firm Trade”, Ca-nadian Journal of Economics, Vol. 33, No.1, February

• Madan Vibhas, (1998) “Transfer Prices, Tariffs, and Content Restriction”, Review of International Economics,6(4),

• Mandolfo James D., (2007) “The IRS’s Cost-Sharing Proposal in the Worldwide Tax System: Why Congress Should Avo-id Anti-Competitive Transfer Pricing Re-gulations and Embrace a Territorial Tax”, Fordham Journal of Corporate & Fi-nancial Law,

• OECD, (2000) Model Tax Convention on Income and on Capital, Volume : I – II, Paris,

• OECD, (2001) Transfer Pricing Gu-idelines for Multinational Enterprises and Tax Administrations, ,s. II – 17.

• Ö¤redik Güray, (2007) “Transfer Fiyat-land›rmas› Yoluyla Örtülü Kazanç Da¤›-t›m› Hakk›nda Bakanlar Kurulu Tasla¤›

Hakk›nda Düflüncelerimiz”, Haziran, http://www.muhasebetr.com/yazarlari-miz/guray/002/

• Plasschaert Slyvain, (1994) Transna-tional Corporations: Transfer Pricing and Taxation, edited by S.Plasschaert, The UNCTAD,

• Saraç Mehmet, (2005) “Çokuluslu fiir-ketlerde Transfer Fiyatlamas› ve Ameri-kan Vergi Siteminde Bu Konudaki Yasal Düzenlemeler”, Vergi Dünyas›, Y›l: 24, Say›: 282, fiubat

• Seyido¤lu Halil, (1996) Uluslararas›

‹ktisat Teori Politika ve Uygulama, ‹s-tanbul: Güzem Yay›nlar›.

• Shapiro Alan C., (1992) Multinational Financial Managment,4th ed., Boston:

Allyn and Bacon.

• Stanley Georgina, (2001) “Transfer Pri-cing Takes Centre Stage”, International Tax Review,Oct., Vol.12, Issue 9

• Swenson Deborah L., (2001) “Tax Re-form and Evidence of Transfer Pricing”, National Tax Journal, Vol. 54, Issue 1, March

• Uyan›k Nam›k Kemal, (2001), Bir Bö-lüm Finansal ‹fllemler ve Vergilendiril-meleri, ‹stanbul: Türkiye Bankalar Birli¤i.

• Wilson G. P., (1993) “The Roll of Taxes in Location and Sourcing Decision” in A.Giovanni, G.Hubbard and Slemroad (eds), Studies in International Taxati-on, National Bureu of Economic Rese-arch Project Report, University of Chi-agao Press,

• Zee Howell H., (1998) “Taxation of Fi-nancial Capital in a Global Environment : The Role of Withholding Taxes”, Natio-nal Tax JourNatio-nal, Sep, Vol. 51, Issue 3

• Kurumlar Vergisi Kanunu

•www.revenue.act.gov.au (e.t.28/08/2007)

• http://www.turmob.org.tr/mevzuat/tas- lak/transfer_fiyatlandirmasi_yoluy-l a _ o r t _ k a z a n c _ t a s lak/transfer_fiyatlandirmasi_yoluy-l a k . h t m (e.t. 28/08/2007)

• http://www.oecd.org/document/25 /0,3343, en_2649_201185_37837401_1_1_1_ 1,00.

html (e.t. 28/08/2007)