Kredi Kartlarının Kayıtdışı Ekonomiye Etkisi

Kart sistemi kullanılarak yapılan tüm işlemlerin banka sistemi içerisinde kalması kayıt dışı ekonomiyi engellemektedir. Ülkemizde kayıt dışı ekonomi oldukça yüksek tutarlara ulaşmış hatta kayıtlı ekonomi kadar bir büyüklüğün kayıtdışı ekonomide bulunduğu tahmin edilmektedir.

Yukarıda kamu gelirlerine etkisi bölümünde bahsettiğimiz gibi kredi kartları ile yapılan işlemlerin fatura ya da perakende satış fişlerinin kesilme zorunluluğu kayıt dışı ekonomiyi azaltmaktadır. Ayrıca kredi kartı hamilleri ceplerinde para olsa dahi kredi kartı ile alışveriş idah avantajlı olması nedeniyle tercih etmekte hiçbir şekilde fatura ya da fiş vermeyen işportacı vb yerlerden alışveriş yapmamaktadırlar.

Çağdaş Türk Toplumunda, herkesin ve her kesimin vergi mükellefi kılınmasını, kimlik belgesinin vergi kimliği belgesine dönüştürülmesini kredi kartı ile alışveriş özendirilerek bu yolla vergiyi doğuran olayı belgeye bağlanmasını enflasyon muhasebesine geçilmesini ya da topluca ya da aşama aşama gerçekleştirmeye çabalayarak; kayıt dışı ekonomiye dur demeli, kesinlikle baş tacı etmemelidir.

Bugün kredi kartı uygulamasının üye bakımından müessese bakımından ülke ekonomisi bakımından birçok faydası vardır. Ülke bakımından döviz girdisi sağlaması ve vergi kaybını azaltma fonksiyonu ve paranın ekonomik çember

içinde korunması gibi birçok fayda sıralanabilir. Bu bakımdan kredi kartı uygulaması mali mevzuat ile korunmalı ve teşvik edilmelidir.

3.2.8. Kredi Kartlarının Ödemeler Bilânçosuna Etkisi

Ödemeler bilânçosu kişi, şirket kurum ve hükümet kuruluşlarının bir yıl içerisinde dış dünya ile yaptığı iş hacmini gösteren tablodur. Ödemeler bilânçosuna ödemeler dengesi de denilir.

Bir ülkenin bir dönem içinde diğer ülkelere çeşitli nedenlerle yaptığı ödemelerle, dış ülkelerden sağladığı gelirleri döviz olarak ya da karşılığı ulusal para türünden gösteren bilânçodur.

Kredi kartı sistemleri dış ülkelere bağlı sistemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de kredi kartlarının kullanılmasında, ATM’lerden ve POS makinelerinden yararlanılmaktadır. Ülkemiz henüz ATM’leri ve POS makinelerini üretme aşamasında değildir. Bu nedenle, kredi kartı sisteminin işleyişinde gerekli olan donanım ve programlar dışarıdan alınmaktadır. Kredi kartları bu açıdan ödemeler bilânçosunu olumsuz yönde etki eden bir kalem olmaktadır.⁷³

Kredi kartı ve banka kartlarının kullanımı ülkenin ödemeler dengesine olumlu ya da olumsuz etkide bulunmaktadır. Ülke yurttaşlarının başka ülkelerde kartlarını kullanmaları yurtdışına döviz çıkışı, yabancı turistlerin ülkemizde kartlarını kullanmaları durumunda ise ülkemize döviz girişi olmaktadır.

Kredi kartlarının tüm dünyada kullanımı ile birlikte ülkemize gelen turistlerin nakit para taşımak yerine harcamalarını döviz üzerinden kredi kartıyla yapmaları nedeniyle ülkemize döviz girdisi sağlamaktadır. Böylece döviz girdilerindeki artış ödemeler bilânçosuna olumlu etki yapmaktadır.

Konsolide bir ödemeler dengesi tablosunda cari hesap, sermaye hesabı ve resmi rezervler kalemleri bulunmaktadır. Cari hesabın mal ve hizmetler

73 Baydemir, a.g.e. , s.89.

kalemi içerisinde dördüncü kalem olarak turist harcamaları yer almaktadır. Bu harcamaların büyük bölümü plastik kartlarla ilgilidir. Artık günümüz dünyasında insanlar başka ülkelere giderken ceplerinde nakit ya da çek götürmek yerine kullanımı daha kolay çağdaş ödeme araçları olan plastik kartlarını yani plastik paralarını yanlarına almaktadırlar.⁷⁴

Günümüzde dünyasında internette alışveriş imkânları da oldukça genişlemiştir. Şurası muhakkak ki, önümüzdeki birkaç yıl içerisinde plastik kartlar kullanılarak güvenli alışveriş işlemleri çok kolay bir şekilde yapılabilecektir. İnsanlar mağaza mağaza, şehir şehir, hatta ülke ülke dolaşıp ihtiyaçlarını karşılamak yerine günün herhangi bir saatinde evnide bilgisayarının başında oturarak alışverişini kolaylıkla yapabileceklerdir. Bu durum uluslararası düzeyde paranın hareket etmesine dolayısıyla da ödemeler dengesine etkide bulunacaktır.

1999 yılı sonu itibarı ile yabancı bankalara ait kredi kartları ve banka kartları ile yapılan işlemler sonucunda, ülkemize toplam 856 milyon ABD doları döviz girdisi sağlanırken, Türk bankalarına ait kartların yurtdışında kullanılması sonucunda da 519 milyon ABD doları döviz çıktısı gerçekleşmiştir. 1999 yılı içerisinde ülkemizde kredi kartlarının kullanımı sonucunda 337 milyon ABD doları net döviz girdisi sağlanmıştır.

3.2.9. Kredi Kartlarının Ticarete Etkisi

Bir ödeme aracı olan kredi kartlarının tüm ticari işlemlere aşırı derecede etkide bulunacağı kaçınılmazdır. Kredi kartlarının özellikle perakende ticarette kullanımı ticari faaliyetleri canlandırmaktadır.

Elektronik ödeme sistemleri elektronik ticareti kökleştiren ve kolaylaştıran bir rol üstlenmektedir. Özellikle kredi kartları bu alanda adeta bir çığır açmıştır.

“ATM” (Automatic Teller Machines) gibi elektronik ödeme ve para transfer sistemleri, kredi kartları veya benzeri diğer ödeme araçları, elektronik ticaretin

74 Yılmaz, a.g.e. , s.89–90.

ayrılmaz bir faktörü haline gelmiştir. Özellikle ATM makineleri sanayileşen tüm ülkelerde ciddi bir nakit aracı konumundadır. Milyonlarca kredi kartı günümüzde ödemeler amacıyla kullanılmaktadır.

İnternete dayalı elektronik ticaret ve elektronik dağıtım sitemleri uluslararası ticareti hızlandırmaktadır. Birçok nedenle elektronik ticaret ve özellikle internet uluslararası ticareti kolaylaştırmaktadır. Örneğin telefon ve faks uluslararası düzeyde ticaret yapan işletmeler arasında daha hızlı bir iletişim imkânı dâhiline sokmuştur. İnternet daha da ileri giderek hızlı ve yeni iletişim sağlamak yoluyla ticareti kolaylaştırmıştır. Elektronik olarak gönderilen ürünler ulaşım masrafını ve zamanını azaltmıştır. Uluslararası ticaretteki mal ve hizmetlerin dijitalleşmesi bundan dolayı daha hızlı bir büyümeye neden olmaktadır. ⁷⁵

Ülkemizde toptan ve perakende yıllık iç ve dış ticaret hacmi içerisinde plastik kartların payı günümüzde önemsenmeyecek tutardadır. 1999 yılı içerisinde kredi kartı toplam işyeri ve nakit cirosunda 5,2 katrilyonun üzerinde işlem gerçekleştirilmiştir. Bir önceki yıla göre artış oranı % 108’dir. Ancak kredi kartlarının toplumda her geçen gün hızlanarak artan bir şekilde kullanılması toptan ticarete yeni yeni konu olması ve daha önemlisi elektronik ticaret aracılığı ile iç ve dış ticaret işlemlerinde ödeme aracı olarak kullanılması çok yakın gelecekte bu ödeme aracının ihmal edilmemesi gerektiğini kanıtlamaktadır.

3.2.10. Kredi Kartlarının Diğer Etkileri

Kredi ve banka kartları kullanılarak yapılan mal ve hizmet alışverişlerinde fiziki para kullanılmaması nedeniyle para kişilerin ceplerinde ya da kasalarında değil, bankalar aracılığıyla ekonomi için verimli yatırımlara kanalize olmaktadır.

Bankalar kredi kartı limitleri dâhilinde kart hamillerine kısa vadeli kredi imkânı vererek toplam kredi hacmi içerisinde daha az riskli kredi kartı işlemlerine yer vermekte, çok sayıda kişiye verilen kart bankaların kredi riskini

75 Yılmaz, a.g.e. , s.92–93.

de azaltmaktadır. Plastik kartlar sayesinde bankalar hem düşük maliyetli kaynak bulmakta, hem de riski binlerce kişiye yayarak mali yapılarının zora girmesine engel olmaktadırlar. Son dönemde tüm bankaların bu tür kartlı işlemlere başlamalarının temel nedenlerinden biri budur. Bankaların mali yapılarının bozulup iflas etmeleri ülkede mali sistemi yozlaştıracak, bu ise ülke ekonomisine ve mali sisteme güveni zedeleyecektir. Kartlı sistemin bu bakımdan da ülke ekonomisine faydaları bulunmaktadır.

Plastik kartlar çok yakın bir gelecekte elektronik ticaretin vazgeçilmez unsurlarından biri olacaktır. Daha sonra değinileceği gibi banka kartları internette ticarette kullanılacak yegâne ödeme araçlarından birisi olacaktır. Bu nedenle elektronik ticaretin de ekonomik etkileri konusu önem kazanmaktadır.