Kartı Taşıyan Yönünden

Tablo. 6. Türkiye’de Pazarlanan Kredi Kartı Sayısı (1987–1992) Kredi Kartı Sayısı

(Adet)

Artış Hızı (%)

1987 27.000 …

1988 50.000 85

1989 245.000 300

1990 671.000 174

1991 766.000 14

1992 1.009.000 32

Kaynak: BKM

2.2.8. Kredi Kartlarının Olumlu ve Olumsuz Yönleri

sisteme üye bankaların hizmet veren otomatik vezne makinelerinden günlük para çekme sınırına değin para çekilebilecektir.⁴⁵

Ülke dışına çıkıldığında ise, kart her yerde kabul gören bir ülke parası işlevine sahip olduğundan taşıyan yurtdışına döviz çıkarma, orada bunu bozdurma işlemi ile uğraşmamaktadır. Bunun yanısıra parasını yitiren ya da çaldıran bir kişinin çok aykırı durumlar dışında buna yeniden kavuşması olanaksız olduğu, ancak, kartın yitirilmesi ya da çalınması durumunda alınabilecek zamanında ve basit önlemlerle zarar tehlikesi ortadan kalkmakta, paylaşılmakta ya da buna üye işyeri ve bazen de banka katlanmaktadır.

Kart sahibi alışverişi yaptığı tarihten kendisine tanınan belirli bir tarihe kadar faizsiz kredi kullanabilmektedir. Bu tarih genelde ayın belirlenmiş bir günü olmakta ve süre ekstere tarihinden çalışmaya başlamaktadır. Böylece, kabaca yapılan bir hesapla kart sahibinin 40 güne kadar varan bir süre ile serbest kredi kullanma imkânının olduğu görülmektedir.⁴⁶

Kredi kartı, bir diğer ödeme aracı olan çeke göre daha basit ve kolay bir kullanım olanağı vermektedir. Kredi kartı ile yapılan ödeme çek ile yapılan ödeme sistemine göre daha güvenli, pratik ve hızlıdır

Uluslararası nitelikli kredi kartları rahatlıkla ülke dışında da kullanılabilmektedirler. Kredi kartı bu açıdan bakıldığında nakitten daha avantajlı bir konuma gelmektedir. Yurtdışına yerel para ya da ilgili ülke parası götürme paranın bilmediğiniz bir ülkede ilgili ülke parasına çevrilmesi, yabancı döviz alırken zarara uğrama tedirginliği kredi kartında bulunmamaktadır. Ülke dışına çıkarken yanınıza hiç nakit almazsanız dahi kredi kartı gittiğiniz yabancı ülkede gerek alışverişlerde gerekse nakit çekimlerde büyük kolaylık sunar. Sisteme üye bankaların ATM’leri 24 saat hizmet verir.

45 Mehmet Baydemir. Her Yönüyle Kredi Kartları, MS Destek, SMMM Yayınları, İstanbul, 2004, s.40.

46 Yılmaz, a.g.e. , s.27.

Kredi kartının taşıyan yönünden bir diğer yararı, kartı çıkaran kuruluşun taşıyanlara sunduğu özel hizmetlerden yararlanma olanağıdır. Bunlarla süreli ve ücretsiz yayın edinme, hava limanlarında özel hizmet, üye işyerlerinde sunulan hizmetlerden indirimli yararlanma, bankaların harcama tutarına bağlı olarak belirlenen puanlara göre verdikleri ödül ya da armağanlar, kolay ve ucuz otel ve araba kiralaması, ücretsiz iletişim araçlarından yararlanma örnek olarak gösterilebilir. Kredi kartı taşıyanı ayrıca, kart ile yaptığı harcamalara oranında

“puan” toplamakta ve ücretsiz armağanlar kazanmaktadır. Ancak kart taşıyanı kredi kartını veren bankanın POS aygıtında kullanılması durumunda puanaldığından kredi kartı ile POS aygıtının uygunluğuna dikkat etmelidir.

Günümüzde birçok banka kredi kartı taşıyanları için yaşam, kaza, sağlık gibi sigorta hizmetleri sunmaktadır. Genellikle tüm bankalar kart taşıyanlarına yitik çalıntı kart sigortası yapmaktadır. Yitik çalıntı bildiriminin kredi kartları merkezine yapıldığı andan başlayarak sigorta kapsamına alınan harcamlara için süre kısıtlaması bulunmamakdadır. Ancak, sigorta sorumluluğu belirlenen limitler kapsamında olup, limit üstü harcamlarda yine kart taşıyanı sorumlu olmaktadır.⁴⁷

Kredi kartının ilk olumsuz yönü, kişinin harcama eğilimini arttırmaktadır.

Bunun sonucu olarak yalnızca aydan aya alışveriş ya da ikramiye dönemlerinde alışveriş yapabilen bir kişi kredi kartının sağladığı kolaylıkla gereksiniminin üzerinde gelirlerinden bir harcama yapma eğilimi ortaya çıkmaktadır. Kredi kartı ile gereksiz alışveriş yapılması ve ödeme gücünün üzerinde harcama yapılması özellikle dar gelirli tüketiciler için olumsuzluk oluşturmakta ise de, bu olumsuzluk kredi kartının limiti ile sınırlıdır.

Ayrıca, kart taşıyanı malın en niteliklisini ve dolayısıyla pahalısını satın almasına neden olacaktır. Nitekim kart kabul eden kuruluşlar bankaya ödediği komisyonu çıkarabilmek için pazar koşulları elverdiği oranda fiyatlara zam yapmakta ya da bu komisyonu tüketiciye yansıtmaktadır. Kredi kartı

47 Baydemir, a.g.e. , s.44.

uygulamasının yaygın olmadığı ilk zamanlarda bu olumsuzluk daha fazla görülse de günümüzde kredi kartıyla satışlarda en azından alıcının pazarlık gücü olmayacaktır. Mal ve hizmet sunan işyerlerinin en önemli alcısı çevresini kredi kartlı alıcılar oluşturmaktadır.

Kredi kartı almak belirli bir yıllık ödentiyi ve daha sonra da yenileme ücretini geriktirdiğinden taşıyanın bunlara katlanması gerekmektedir. Ancak, kredi kartının bir saygınlık aracı olduğu ve karta sahip bulunmanın bir bedeli olduğu gözden uzak tutulmamalıdır. Bilindiği gibi, bugün kart pazarındaki yarışma nedeniyle kredi kartı kuruluşları anılan ücretleri düşük tuttuğundan kredi kartı taşıyanları için maliyeti düşürmüştür.

Kredi kartı taşıyanının asıl katlanması gerektiği maliyet, satış belgelerinin zamanında ödenmemesi dolayısıyla ortaya çıkan yüksek faiz giderleridir.

Taşıyan kredi kartıyla bir ay boyunca alışveriş yapıp hesap kesim tarihinden belirli bir süre (7–10 gün) sonra kredi kartı kuruluşuna yaptığı harcama tutarını ödemekle yükümlüdür. Alışverişi peşin para yerine kredi kartıyla yapmak ve alınan malın bedelini 7–40 gün sonra ödemek hiç de azımsanacak bir olanak değildir. Kredi kartı taşıyanı borcun tamamını son ödeme tarihinde öderse hiçbir gider, faiz ya da komisyon ödemek zorunda kalmaz. Ancak, taşıyanın zamanında ödemeyi yapmamasıyla katlanmak durumunda kaldığı yüksek faizden daha doğal bir şey olamaz.

Kredi kartlarının mal ve hizmet fiyatlarını artırdığı ve bu nedenle müşterilerin cebinden daha fazla para çıktığı iddia edilmektedir. Kart kabul eden kuruluş bankaya ödediği komisyonu çıkarabilmek için fiyatlara zam yapmakta bu da nihai tüketiciye yansımaktadır. Kredi kartları bu açıdan bakıldığında müşterinin aleyhine bir görüntü vermektedir.

Kredi kartı ile ilgili mevzuatın yetersiz olması nedeniyle kredi kartıyla ilgili hukuki ilişkiler kart veren kuruluşlar lehine sonuçlar vermekte, bu kuruluşlar ilişkileri düzenleyen sözleşmeleri kendi lehlerine düzenlemekte ve müşterilere imzalattırmaktadırlar. Ayrıca, kart hamilleri kredi kartının kaybolması, çalınması

ve sahtesinin üretilmesi olayına karşı hassas davranmalı ve bu durumlarda zarara uğramamak için çalıştıkları bankayı derhal haberdar etmelidirler.