Kral VIII Henri ve Hristiyan Aile Hükümlerinin Eleştirilmesi

bir kadınla evlenmek ister. Ancak Katolik Hristiyanlıkta böyle bir şey yasak olduğu için Vatikan izin vermediği gibi o dönemin papası Papa Klement VIII. Henri’yi tekfir eder ve onu Hristiyanlık dininden çıkardığını bildirir. Bu olaylar silsilesi İngiltere’nin Vatikan’dan bağımsız olarak kendi devlet kilisesini kurmakla neticelenir. Bu bakımdan Anglikan Kilisesi tamamen devlet isteğiyle ve devlet gücüyle kurulan ilk kilise olma özelliğine sahiptir.370

Kaynaklara göre VIII. Henri iyi bir Katolik eğitimi almış bir genç olarak halkı tarafından büyük kabul görür. Henri ölen abisi Arthur’un eşi olan Aragonlu

Katherine ile evlenmiştir. Çünkü bu evlilikler zamanın politik ve dini durumu göz

önüne alınarak yapılan evliliklerdir. Aragonlu Katherine de İspanya kralı II. Ferdinand ve Isabella’nın kızıdır. VIII. Henri ile evlenmeden önce kraliçe olmuş ve o dönemden itibaren İngiltere’nin ve İngiliz ordusunun başı olarak görev yapmaktadır. Kraliyet geleneklerine göre kocası VII. Henri’nin büyük oğlu olan Arthur ölünce, yerine geçecek olan veliaht prens VIII. Henri ile evlendirilmesi gündeme gelir ve bu evlilik Papa’nın da tasdikinden geçen bir evlilik olarak tescillenir. Katherine, Henri ile evlendikten sonra da İngiliz ordusunun başında görevine devam eder ve hatta bir takım başarılar kazanır.371

Kral VIII. Henri’nin Katherine ile evliliğinden sadece Mari adındaki kız çocuğu dünyada kalır, diğer hamilelikler ölü doğum olarak gerçekleşir. Erkek çocuğunun olmamasına çok üzüldüğü belirtilen kral VIII. Henri’nin Katherine’yi boşayıp, metres hayatı yaşadığı Anne Boleyn adındaki bir nedime ile evlenmek istediği ortaya çıkar. Bunun için harekete geçen Henri zamanın en ünlü kardinali ile

369 _{Esgin, “Hristiyanlıkta Engizisyon Mahkemeleri”, s. 387; Jacques Waardenburg, “Protestanlık”,}

DİA, 2007, C. XXXIV, s. 351-354.

370 _{Vedat Şafak Yamı, “Çağdaş Anglikan Kilisesinin İdari ve Dini Yapısı” (Doktora tezi), T.C. Selçuk}

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Dinler Tarihi Bilim Dalı, 2007, s. 30, 48.

103

anlaşarak 1527 yılında Katherine’den boşanmak istediğini resmen duyurur.

Katherine konunun Roma’da görülmesini ister. Ancak Roma’dan gelecek cevabı

tahmin eden Henri bu cevabı beklemez ve Vatikan’dan ayrılığını ilan eder.

Katherine’yi saraydan uzaklaştırır. Kızı Mari’yi evlatlıktan reddeder ve gayrimeşru

ilan eder.372

Henri’nin arkadaşı olan Thomas Cranmer, Cambridge Üniversitesi’nde

hocadır. O kendisine, boşanma konusunda İngiltere ve kıta Avrupa’sında sayıları oldukça fazla olan üniversitelerden akademik görüşü istemesini teklif eder. Nitekim onların bu konudaki görüşleri de Henri’nin kararıyla aynıdır. Henri boşanmayı kiliseye değil de parlamentoya onaylatmak ister ve 1534 yılında yapılan bir dizi değişikliklerin sonunda parlamento kralın boşanmasını onaylar.373Böylece Roma ile İngiliz kilisesinin yolları 1534 yılında ayrılır.374

Henri gayrimeşru hayat yaşadığı Anne Boleyn ile 1533 yılında evlendiğini

ilan eder, ona kraliyet tacını giydirir. Daha sonra İngiliz tarihinde I. Elizabeth olarak meşhur olan ve İngiltere tarihinde 40 yıl hüküm sürecek olan (1558-1603) kızı dünyaya gelir. Ancak kilise bu kızı hiçbir zaman meşru kabul etmez. Bu evlilikten de erkek çocuk isteği gerçekleşmeyen Henri’nin bu karısını da zina ile suçladığı, mahkemeye verdiği, mahkemenin boşadığı ve sonrasında da Anne Boleyn’i öldürttüğü nakledilir. (1536) Henri’nin kendine varis olarak gördüğü tek erkek evladı olan VI. Edward (1537–1553), 1537 yılında evlendiği Jane Seymour adındaki bir kadından dünyaya gelir. Henri’nin toplam altı kez evlendiği ve evlendiği kadınları öldürttüğü nakledilir.375

Böylece VIII. Henri Hristiyanlıkta boşanmayı ortaya çıkarmaktan başka 1539 yılında yayınladığı Altı Madde (Six Articles) adı ile ünlenen değişiklik isteklerini kiliseye yayınlattırır. Bu maddelerden birisinin de rahip ve rahibelerin evlilikleriyle ilgilidir. Şöyle ki bu bildiride papazların evlenmeleri gerektiğini (celibacy), papaz haricinde görevli olan din adamlarının ve daha önce rahibe olup da artık kilisede çalışmayan rahibelerin de evlenmelerini deklare etmektedir. Ayrıca kendisi

372 _{Yamı, “Çağdaş Anglikan Kilisesinin İdari ve Dini Yapısı”,s. 43.} 373 _{Yamı, “Çağdaş Anglikan Kilisesinin İdari ve Dini Yapısı”,s. 124-127.} 374 _{Şahin, “Anglikanizm Öncesi İngiltere ve Anglikanizm’in Doğuşu”, s. 148.} 375 _{Yamı, “Çağdaş Anglikan Kilisesinin İdari ve Dini Yapısı”, s. 28, 30-32.}

104

günümüzde Anglikan Kiliselerinde meşhur olan Kralın Kitabı olarak tanınan “A

necessary Doctrine and Erudition for any Christian Man”ı yazmıştır.376 Henri’nin sonradan kiliseye başpiskopos olarak atadığı Thomas Cranme de evlidir. Bu tarihten itibaren kilisedeki evli din adamlarının sayısının artmıştır. Sonraki dönemde alınan kararlardan birine göre din adamlarının evlenecekleri kadın ile bağlı oldukları piskoposun görüşme yapması ve gelinin piskopos tarafından onaylanması zorunlu hale getirilmiştir.377

1549 yılında Henri’nin oğlu VI. Edward döneminde çıkarılan bir kanun ile İngiltere’de görevli olan din adamlarının tamamının evlenebilmelerine izin verilir. Bu kanundan istifade ederek ülkede birçok din adamı evlenir. Ancak bu değişikliklere ülkenin çeşitli yerlerinden tepkiler gelir ve bir takım ayaklanmalar olur.378

Böylece 16. yüzyılda Avrupa’da oluşan reform hareketlerinin İngiltere ayağı,

VIII. Henri tarafından oluşturulmaya başlamış ölümünden sonra da devam

ettirilmiştir. Ama reddettiği ilk kızı Mari’nin koyu Katolik olduğu, babasının ölümünden sonra tahta geçtiği (1553-1558) ve bu esnada 277 tane Hristiyan lideri öldürttüğü bu yüzden Kanlı Mari lakabıyla anıldığı nakledilir. Ancak diğer kızı

Elizabeth’in (1558-1603) Anglikan kilisesini desteklediği ve bu kilisenin din

adamları kadrosunu oluşturarak bağımsızlaştırdığı ifade edilir.379

İngiliz kraliçesi olan Elizabeth zamanında İngiliz hanedanına daha önce verilmiş olan En Yüksek Otorite (Supreme Head) unvanı “Kilise ve Devletin En Yüksek Başı” (Supreme Governor of both Church and State) olarak değiştirilmiş böylelikle yönetimde hanedana öncelik verilmiştir.380

376 _{Söz konusu metin için bkz.A Necessary Doctrine and Erudition for Any Christian Man, Project}

Canterbury, http://anglicanhistory.org/henry/book/ erişim: 21.01.2019. 377 _{Yamı, “Çağdaş Anglikan Kilisesinin İdari ve Dini Yapısı”,s. 34, 130, 50.} 378 _{Yamı, “Çağdaş Anglikan Kilisesinin İdari ve Dini Yapısı”,s. 41.}

379 _{Şahin, “Anglikanizm Öncesi İngiltere ve Anglikanizm’in Doğuşu”, s. 147; Yamı, “Çağdaş} Anglikan Kilisesinin İdari ve Dini Yapısı”,s. 37-39.

105 Evlilik Akdinin Sakrament Olmaktan Çıkarılması ve Diğer

1.3.4.

Değişiklikler

13. yüzyıldan itibaren bütün sakramentlerin Tanrı tarafından tesis edildiği ve yedi tane olduğu hususu benimsenmiş ve kilise uygulamalarına yerleşmişti. Bu ritüellerden beş tanesinin Kutsal Kitap’ta bulunmadığını söyleyen Martin Luther sakramentlerin sayısını ikiye indirdi. Ona göre evlilik merasimi dini bir uygulama olmayıp seküler bir meseledir ve nikâhla ilgili düzenlemeleri yapma görevi kilise dışındaki otoriteye (yöneticilere) ait olmalıdır.381

Martin Luther’in aile ile ilgili olarak yaptığı en önemli değişiklik budur. Bu

isteğin ileriki yüzyıllarda devlet yönetiminde karşılık bulduğu görülecektir. Çünkü bu değişiklik kilisenin ahkâmıyla ilgili önemli bir konuyu içine almaktadır. Nitekim bir önceki bölümde ele aldığımız gibi Katolikler bugün de evlilik akdinin kilise ahkâmından bir sakrament olduğunun üzerinde önemle durmaktadırlar.

Bundan başka Luther’in Hristiyan ahkâmıyla problemli olduğu konulardan bir diğeri Katolik kilisesinin uygulamalarından biri olan vaftizle kurulan mahremiyet ve evlenme yasağı konusudur. Katoliklerde vaftizi yöneten rahip, vaftiz annesi ve babası ile vaftiz edilen kişi arasında manevi bir akrabalık kurulduğuna inanılır. Bu yüzden vaftiz yapan kişinin veya vaftiz anne-babasının vaftiz edilen kişiyle evlenmesi dine aykırı görülür. Luther bunun bir hurafe olduğunu söyler ve bu kuralı kaldırır.

Yine Luther, Katoliklerin vaftiz olmuş bir erkeğin vaftiz olmamış bir kadınla evlenme yasağını da kabul etmez. Ona göre bir Hristiyan’ın başka dinden biriyle evlenmesi için de bir mani yoktur. Luther ayrıca eşi ölen birinin, eşinin dördüncü dereceye kadar olan akrabalarıyla evlenme yasağı olmasını hatalı görür ve Yahudilerden örnek vererek onlarda böyle bir kişinin eşinin en yakın akrabasıyla evlendirildiğine dikkat çeker.

Luther’e göre iki kere evlenmek de zinaya tercih edilmelidir.382

Boşanmaktansa birden fazla evlilik yapmak daha uygundur. Boşanmanın tek sebebi

381 _{Muhammet Tarakçı, Protestanlıkta Sakramentler, Emin Yayınları, Bursa 2012, s. 37-41, 263.} 382 _{Erbaş, Hristiyanlık’ta Reform ve Protestanlık Tarihi, s. 129-130.}

106

zina suçunu işlemek olmalıdır. Başka sebeplerle boşanmak günahtır. Boşanan erkeğe tekrar evlenebilmesi için izin verilmelidir.383