Kayıtlı Sermaye Sistemini Kabul Etmesi Zorunlu Olan Ortaklıklar

Yatırım ortaklıkları, belli bazı araç ve varlıklardan oluşan portföyü işletmek suretiyle küçük ve orta ölçekli yatırımcıya yardımcı olmak ve rizikonun dağılmasını sağlamak amacıyla492

kurulur (2499 sa. SerPK m. 36; SerPK m. 48, 49). Yatırım ortaklıklarının faaliyet konularının niteliği, bu ortaklıkların esnek bir sermaye yapısına sahip olmalarını gerektirir493

. Nitekim esas sermaye sistemini kabul eden ülkelerde bu esneklik, yatırım fonları ile sağlanmaktadır494

. SerPK’ de bu esneklik, kayıtlı sermaye sisteminin yatırım ortaklıkları bakımından kabulünün zorunlu hale getirilmesi ile sağlanmaktadır.

İşlettikleri portföyün oluşturduğu değerler itibariyle kendi aralarında, menkul kıymet yatırım ortaklığı, gayrimenkul yatırım ortaklığı ve girişim sermayesi yatırım ortaklığı şeklinde ayrıma tabi tutulan bu ortaklıkarın kuruluşlarının, SPK tarafından uygun görülebilmesi için kayıtlı sermaye sistemini kabul etmeleri zorunludur (SerPK m. 49). Bunlardan gayrimenkul yatırım ortaklıkları ile girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının, dönüşüm yoluyla da faaliyette bulunmasına izin verilmiş olup, dönüşüm başvurularının SPK tarafından uygun görülebilmesi için ortaklıkların ya kayıtlı sermayeli anonim ortaklık şeklinde kurulmaları ya kayıtlı sermayeli anonim ortaklık olmaları ya da esas sermaye sistemine tabi anonim ortaklık niteliğinde olup kayıtlı sermaye sistemine geçmek için SPK’ ye başvurmaları gerekir.(III-48.1 sa. Tebliğ, m. 6/2, a; III-48.3 sa. Tebliğ, m. 5/2, a).

Yatırım ortaklıkları açısından şöyle bir durum söz konusudur. Bu ortaklıklar için, kuruluşta ya da dönüşümde, halka açık anonim ortaklık olma koşulu aranmamaktadır; ortaklıklığın anonim ortaklık statüsünde olması yeterli görülmektedir (SerPK m. 49/1, a). Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının, kuruluşlarının veya dönüşüme ilişkin esas sözleşme değişikliklerinin, ticaret siciline tescilinden itibaren üç ay içinde, çıkarılmış sermayelerinin asgari % 25’ ini (III-48.1, m. 11/1); menkul kıymet yatırım ortaklıklarının, kuruluşun ticaret siciline tescilini takip eden 3 ay içinde, çıkarılmış sermayelerinin asgari % 49’ unu (III-48.2 sa. Tebliğ, m.

492 _{Tekinalp (Poroy/ Çamoğlu), N. 477, s. 296.}

493 _{Bkz. Bahtiyar, M., “Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları, Kuruluş ve Faaliyete Geçiş Esasları”, Prof. Dr.} Erdoğan Moroğlu’na 65. Yaş Günü Armağanı, s. 53-110, 2. Baskı, Beta Basım, İstanbul 2001, s. 71.

494

11/1); girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının ise, kuruluşlarının veya dönüşüme ilişkin esas sözleşme değişikliklerinin ticaret siciline tescilini takip eden onsekiz ay içinde, çıkarılmış sermayelerinin asgari % 25’ ini temsil eden paylarının, halka arzına ilişkin izahnamenin onaylanması talebiyle SPK’ ye başvurmaları ve halka arz prosedürünü başlatmaları zorunludur. Bu ortaklıklar, SerPK m. 16 uyarınca ortak sayısı itibariyle payları halka arz edilmiş olan bir anonim ortaklık değilse ya da dönüşümden evvel halka açık anonim ortaklık değilse, payların halka arzıyla (SerPK m. 3/1, e) birlikte halka açık anonim ortaklık statüsünü kazanmaktadır. O halde, yatırım ortaklıkları, henüz halka açık anonim ortaklık statüsünde olmadıkları aşamada, kuruluş ya da dönüşüm aşamasında, kayıtlı sermaye sistemini, TTK hükümleri uyarınca kabul etmelidir495

. TTK uyarınca kayıtlı sermaye sistemine geçmiş olan bu ortaklıkların, halka açık anonim ortaklık statüsünü kazandıktan sonra SPK’ den ayrıca izin almaları gerekmemektedir (SerPK m. 18/1, c. 2).

2.1.2.2 Portföy Yönetim Şirketleri

Yatırım ortaklıkları dışında, kayıtlı sermaye sistemini kabul etme zorunluluğu getirilen diğer sermaye piyasası kurumu, faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması ve yönetimi olan portföy yönetim şirketleridir (III-55.1 sa. Tebliğ, m. 5/1, a). Yatırım ortaklıklarından farklı olarak, bu ortaklıkların, “TTK hükümleri uyarınca kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim ortaklık” şeklinde kurulacağı açıkça belirtilmektedir. Burada iki husus üzerinde durulmalıdır: Birincisi, Tebliğ’ deki bu düzenlemenin kanuna uygunluğu noktasındadır. Portföy yönetim şirketinin düzenlendiği SerPK’ nin 55. maddesinde, portföy yönetim şirketlerinin kurulması ve faaliyete geçmesi için, SPK’ den izin almalarının zorunlu olduğu belirtildikten sonra, buna ilişkin usul ve esasların SPK tarafından belirleneceği düzenlenmektedir (SerPK m. 55/1, c. 2, 3). İzleyen fıkra uyarınca, portföy yönetim şirketlerinin kuruluşuna 43. madde kıyasen uygulanır (SerPK m. 55/2).

495 _{Bahtiyar, 2499 sa. SerPK düzenlemeleri doğrultusunda gayrimenkul yatırım ortaklıkları konusunda} hazırlamış olduğu çalışmasında, gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kuruluşta, paylarını halka arz etmemelerine rağmen, kanun gereği halka açık anonim ortaklık kabul edildiklerini ileri sürmekte; kayıtlı sermaye sisteminin bu ortaklıklar için zorunlu tutulmuş olmasını da buna dayanak göstermektedir (Bahtiyar, GYO, s. 71). Bu fikre, SerPK’ nin halka açık anonim ortaklık statüsünün kazanılmasına ilişkin düzenlemelerinden sapılmasını gerektiren bir durum bulunmadığı gerekçesiyle katılmamaktayız. 2499 sa. SerPK düzenlemelerine dayanılarak çıkarılan Seri IV-No 11 sa. Tebliğ’ de, ortaklığın aynı zamanda belli oranda payını halka arz etmek üzere kurulmuş olmasının ve kurucuların Tebliğ’ de belirlenen sürede ve koşullarda söz konusu payların halka arz edileceğine dair SPK’ ye taahhütte bulunmalarının şart olduğu düzenlenmekteydi (m. 6/1, A-b). Bu nedenle ortaklığa, henüz halka açık anonim ortaklık statüsünü kazanmadan evvel, kuruluşta, sistemi kabul etme izni verilebilmekteydi. 2499 sa. SerPK’ nin, “hisse senetlerini halka arz etmek üzere kurulan anonim ortaklıklar” a sistemi kabul etme imkânı veren m. 12/1 düzenlemesi ise, sistemin bu aşamada kabul edilebilmesinin yasal dayanağını oluşturmaktaydı. Nitekim aynı Tebliğ’ de dönüşüm yoluyla gayrimenkul yatırım ortaklığı olma koşulları arasında, kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş olma değil, 2499 sa. SerPK m. 12/1 hükmüne uygun olarak “kayıtlı sermaye sistemine geçmek için SPK’ ye başvurmuş olma” koşulu aranmaktadır (m. 6/1, B-a).

Yatırım kuruluşlarının kuruluş şartlarının düzenlendiği 43. maddede, bu kuruluşların, sadece anonim ortaklık şeklinde kurulmalarına izin verilmektedir; kayıtlı sermaye sistemini kabul etmeleri konusunda bir düzenleme yer almamaktadır496. Bu bağlamda, SPK’ nin, m. 55/1 uyarınca sahip olduğu yetkisinin, m. 55/2 ile sınırlandırılmış olması, ikincil düzenlemelerle, kanunen ihtiyari olan bir kurumun zorunlu hale getirilemeyeceği gerekçesiyle, kayıtlı sermaye sistemini bu ortaklıklar bakımından zorunluluk olarak düzenleyen Tebliğ hükmü kanuna aykırıdır. Kaldı ki, portföy yönetim şirketlerinin pay devirleri bakımından önemli sınırlamalar öngören sistem (SerPK m. 55/4; III-55.1 sa. Tebliğ, m. 24), bu ortaklıkların sık sık sermaye artırımında bulunmalarına ya da halka açılmalarına izin vermemektedir. Dolayısıyla portföy yönetim şirketinin kuruluşu açısından kayıtlı sermaye esasının zorunlu hale getirilmesi, aynı zamanda keyfiliğin bir ürünüdür.

Öte yandan, SPK’ nin, portföy yönetim şirketleri bakımından kayıtlı sermaye sistemini zorunlu kılması, Tebliğ’ in 28. maddesinde düzenlenen sermaye yeterliliklerinin sağlanması bakımından önem arz edebilmektedir. Söz konusu maddede, yönetilen portföyün büyüklüğü esas alınarak, portföy yönetim kuruluşunun sahip olması zorunda olan öz sermaye miktarları gösterilmektedir. Öz sermayenin bu maddeye uygun hale getirilmesi amacıyla yapılacak sermaye artırımlarının süreci uzatmaması için, ortaklığın kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş olması gerekir. Nitekim sermaye yeterliliğini düzenleyen 28. maddenin yedinci fıkrasında, sermaye yeterliliğine ilişkin yükümlülüklere aykırılığın giderilmesi amacıyla yapılacak sermaye artırımlarının, SPK tarafından söz konusu aykırılığın tespitini takip eden bir ay içinde tamamlanmasının zorunlu olduğu düzenlemesine yer verilmektedir.

İkinci husus, portföy yönetim şirketlerinin, kayıtlı sermaye sistemini, “TTK hükümleri uyarınca” kabul etmek zorunda olmalarının neden olduğu çelişkili durumdur. Bu ortaklıkların TTK uyarınca sistemi kabul etmeleri koşulunun aranması, SerPK’ de düzenlenen kayıtlı sermaye sisteminin halka açık anonim ortaklılara özgü olmasındandır. Ne var ki, ortaklığın kayıtlı sermaye sistemini TTK uyarınca kabul etmesi, ilerleyen süreçte kayıtlı sermaye sistemindeki değişikliklerde TTK hükümlerinin uygulanmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda, KSS Bakanlık Tebliği’ nde 100.000 TL başlangıç sermayeli halka açık olmayan anonim ortaklıklar esas alınarak düzenlenen hükümler, 2.000.000 TL başlangıç sermayeli olarak kurulmak zorunda olan portföy yönetim şirketlerinin mahiyetine uygun düşmeyebilir. Netice itibariyle, mahiyetine hangi sistemin uygun olduğu konusunda karar verme yetkisinin portföy yönetim şirketine bırakılması, SPK’ nin sermaye yeterliliklerinin zamanında

496 _{Aynı şekilde bu maddeye dayanılarak çıkarılan III-39.1 sa. Tebliğ’de de yatırım kuruluşlarının kayıtlı} sermaye sistemine tabi olarak kurulmaları koşulu aranmamaktadır (Bkz. m. 5).

sağlanmasıyla ilgili kaygısının, Kanun’ un izin verdiği sınırlar içinde alınacak diğer tedbirlerle giderilmesi gerekir.

2.1.2.3 İpotek Finansman Kuruluşları

Sermaye piyasası kurumlarından biri olan ipotek finansman kuruluşlarının497, kuruluş izin başvurularının SPK tarafından değerlendirilebilmesi498

için, bu ortaklıkların, portföy yönetim şirketlerinde olduğu gibi, TTK hükümleri uyarınca kayıtlı sermaye sistemine tabi olması şarttır (III-60.1 sa. Tebliğ, m. 4/1, a). İpotek finansman kuruluşları, likidite faaliyetleri kapsamında sağlayacağı kaynak için gerekli olan fonu, başta borçlanma olmak üzere çeşitli sermaye piyasası araçlarının ihracından elde edeceğinden 499 , ihtiyaç duyulan fonun zamanında sağlanmasını teminen kuruluşun kayıtlı sermaye sistemine tabi olması koşulu aranmaktadır.

2.2 Kayıtlı Sermaye Sistemine Giriş Koşulları