İngiliz Hukuku

1.4.1.2.1 Companies Act 1985 ve Companies Act 1989

İngiliz hukukunda authorised capital kavramıyla anılan kayıtlı sermaye ilk kez private

company için 1985 tarihli Companies Act’ te düzenlenmiştir (CA m. 80). Kural olarak

ortaklık sermayesini yükseltmeye pay sahipleri yetkilidir; ancak ortaklık yönetimi, esas sözleşmeye kaydedilen nominal değere kadar bağımsız olarak pay çıkarmakla yetkilendirilebilir384. Kayıtlı sermaye için miktar olarak üst sınır öngörülmemesine rağmen, yöneticilere bu yetkinin azami beş yıl süreyle tanınabileceği düzenlenmiştir (CA m. 80/4). CA 1989 ile private company ler için yetki süresi konusunda bir farklılığa yer verilmiştir (CA 1989, m. 80A/2). Buna göre, CA 1985, m. 80/2 uyarınca öngörülen, azami beş yıllık yetki süresi yerine, yönetim kurulunun yetkisinin sona ereceği tarihin, yetkilendirme kararında gösterilmesi yoluyla belirli ya da belirsiz süreliğine yetkilendirilebileceğine ilişkin düzenleme öngörülmüştür.

1.4.1.2.2 Companies Act 2006

Avrupa çapındaki rekabetin reform baskısı nedeniyle, İngiliz kanun koyucusu Companies

Act 2006 ile bu duruma uyum sağlamayı hedeflemiştir385. CA 2006’ nın kayıtlı sermaye

383 _{Cahn/ Donald, s. 205-205.}

384 _{Hirte, in: Bayer/ Habersack, § 202, N. 75; Trautmann, s. 14.} 385

sistemi için386 getirdiği yeniliklerden biri, kayıtlı sermayeye kadar yapılan pay ihracının (issue) etkisi konusundaki belirsizliğin karmaşaya neden olduğu gerekçesiyle387 “authorised capital” kavramına yer vermemiş olmasıdır. Kayıtlı sermaye, mevcut pay sahiplerinin korunması amacıyla kabul edilmiş bir sınırlamadır. Yönetim kurulu, mevcut pay sahiplerine yeni pay alma haklarını kullandırmakla yetkilendirilince, kayıtlı sermaye sınırlamasının öngörülme amacı ortadan kalkmıştır. Zira pay sahiplerine yeni pay alma hakkı tanınmakla, yönetim kurulunun pay tahsis etme yetkisini kontrol edebilme ve böylece mevcut pay sahiplerinin paylarının sulandırılmasını önleme imkânı doğmuştur 388 . Bu nedenle çıkarılmamış sermayeyi ifade etmek üzere kullanılan “kayıtlı sermaye” kavramı gereksiz görülmüştür389

. Ortaklıklar şimdi, daha kolay bir şekilde pay tahsisi (alloted share capital) yoluyla sermayelerini artırabilmektedir390.

İngiliz hukuku da AB düzenlemeleri doğrultusunda şekillendiğinden, sermayenin artırılması açısından İkinci Direktif etkili olmuştur. Bu bakımdan, kayıtlı sermayeye ilişkin düzenlemelerin, Alman hukukundakine benzediği görülmektedir391

. Kayıtlı sermaye sistemine ilişkin olarak CA 2006 düzenlemelerine göz atmak gerekirse; kural olarak yönetim kurulunun, ortaklık paylarının tahsisi yetkisi bulunmamaktadır. Bu kuralın istisnasını, (i) tek sınıf payların bulunduğu ortaklıklar (CA 2006, m. 550, m. 629/1) ile yönetim kurulunun yetkilendirilmesi (CA 2006, m. 551) oluşturmaktadır. Öncelikle belirtmek gerekirse, CA 2006’ dan önce yönetim kurulunun pay çıkarabilmesi için her durumda esas sözleşmeyle ya da genel kurul kararıyla yetkilendirilmesi gerekliydi. CA 2006, m. 550 uyarınca tek sınıf pay/payların bulunduğu ortaklıkta, bu yetkinin bulunduğuna dair bir karine öngörülmüştür392

. Bunun aksi, ortaklık esas sözleşmesinde öngörülebilir (CA 2006, m. 550).

Bunun dışındaki tüm durumlarda, yönetim kurulunun ortaklık esas sözleşmesiyle ya da genel kurulun alacağı olağan bir kararla yetkilendirilmesi şarttır393. Yetkilendirme kararında,

386

Diğer konulardaki yenilikler için bkz. McGee, A., Shares and Share Capital under the Companies Act 2006, Jordans, Bristol 2009, s. 211-215.

387 _{McGee, s. 31; Trautmann, s. 15.} 388 _{McGee, s. 214.}

389 _{McGee, s. 19, 31.} 390

“Issued” ve “alloted” kavramları, çoğu zaman birbirinin yerine kullanılmasına rağmen aslında farklı anlamları içerir (CA 2006, m. 546/1). CA 2006’ nın benimsediği sistemde, bir kimsenin koşulsuz olarak pay sahiplerinin kaydedildiği, ortaklık kayıtlarına dâhil olma hakkını kazandığı anda, “allotment” tan söz edilir. “Allotment” ile payların ihracı “issue” konusunda bir sözleşme meydana gelir. Akabinde alıcılara yapılan çağrı ve pay sahiplerinin kaydedildiği ortaklık kayıtlarına girişle birlikte ihraç tamamlanır (Bkz. Hannigan, N. 19-9).

391 _{Cahn/ Donald, s. 202.} 392 _{McGee, s. 32.}

393 _{Öte yandan, private company lerin çoğunda pay sahipleriyle yöneticilerin aynı kişiler olduğu göz önünde} bulundurularak, pay tahsisi konusunda yetkilendirmeye ilişkin kuralların, private company ler için

ihraç edilecek payların sayısı ya da en azından sermayenin artırılabileceği azami miktar394 , yetkinin uygulanma koşulları ile sona ereceği tarih gösterilmelidir (CA m. 551/3). Yetki süresi, en fazla beş yıl süreyle sınırlandırılmıştır (CA m. 551/ 3). Bununla birlikte, yetki için kanunda miktar itibariyle üst sınır öngörülmemiştir. Somut bir amaçla yetkilendirme yapılabileceği gibi, önceden belirlenmiş bir amaç olmadan da yetki tanınabilir (CA m. 551/2). Ne var ki, yönetim kurulunun yetkisi olmaksızın pay tahsisinde bulunması, hukuka aykırı olup para cezasını gerektiren bir durum olmakla birlikte (CA 2006, m. 549/4, 5), bu hukuka aykırılık tahsis işlemlerinin geçerliliğine etki etmemektedir (CA 2006, m. 549/6).

Yönetim kurulunun kendisine tanınmış yetki kapsamında alacağı pay tahsisi kararları, ortaklık içi güç dengelerini değiştireceğinden, kurulun bu yetkisini usulünce kullanması için gerekli yasal tedbirler öngörülmüştür395. Bunlardan ilki, yönetim kurulunun yetkisini, amacına uygun kullanmak zorunda olmasıdır (CA 2006, m. 171). Bu bakımdan pay tahsis yetkisi, ancak ortaklığın sermayesinin artırılması amacıyla kullanılabilir. İkinci olarak yönetim kurulunun amacı, pay sahipleri arasında tarafsız davranarak ortaklığın başarısını yükseltmek olmalıdır (CA 2006, m. 172). Üçüncü olarak, azınlık pay sahiplerine, pay tahsis miktarının, ortaklık işlerinin yürütülmesi açısından haksız/ taraflı olduğu iddiasıyla dava hakkı tanınmıştır (CA 2006, m. 994).

Öte yandan yetkilendirmede, iç kaynaklardan sermaye artırımına da izin verilebilir (CA 2006, m. 551/1, b; MAPC396, m. 78).

Yetkilendirme, olağan bir kararla, iptal edilebilir ya da her defasında beş yılı aşmayacak şekilde yenilenebilir. (m. 551/8).

Payları borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıklar (listed companies), bu konuda ABI tarafından yayımlanan ilkeleri397 esas alır. Buna göre, ABI üyesi ortaklıkların, mevcut çıkarılmış sermayelerinin en fazla üçte birine kadar pay tahsisi konusundaki yetkilendirmeleri, rutin bir talep olarak kabul edilir.

uygulanmaması önerisi ileri sürülmüştür (Bkz. Company Law Review, Developing the Framawork (2000); Hannigan, N. 19-33).

394

Just, C., Die englische Limited in der Praxis, 3. Auflage, München 2008, N. 217. 395 _{Hannigan, N. 19-32.}

396 _{SI 2008, No: 3229.}

397 _{“Guidelines on directors’ powers to allot share capital and disapply shareholders’ pre-emption rights” (Last} updated: 30.11.2009).

1.4.2 Kara Avrupası Hukuku