Hazırlık Dönemi Çalışmaları ile 2499 sa SerPK Düzenlemeleri

1962 yılında Sermaye Piyasası Etüdü’ nün hazırlanması ile başlanan tasarı çalışmaları, 1964 yılında “Sermaye Piyasasının Teşviki ve Tanzimi Hakkında Kanun Tasarısı”168 adı altında sonuçlanmıştır. Tasarı, tasarrufların sermaye piyasasına akmasını sağlayarak, o dönem Türkiye ekonomisi için oldukça yabancı olan sermaye piyasasının geliştirilmesi için halka kapalı anonim ortaklıkların yerine halka açık anonim ortaklıkların kurulmasını hedeflemiştir. Bu nedenle, kayıtlı sermaye sistemi dâhil olmak üzere, halka açık anonim ortaklıkları özendirici tedbirlere yer verilmiştir. 03.04.1967 tarihinde TBMM’ ye sunulan tasarı, geçici komisyon tarafından üzerinde iki yıl çalışma yapılmasının ardından, yasama dönemi sona erdiği için kadük olmuştur169

.

Birinci tasarıda halka açık anonim ortaklıklar için zorunlu170 kayıtlı sermaye sistemi esası benimsenmiştir. “Müseccel sermaye ve başlangıç sermayesi” başlıklı tasarının 4. maddesine göre, halka açık anonim ortaklıklarda171

esas sözleşme ile yönetim kuruluna, ödenmiş

sermayeyi tespit olunan bir hadde kadar (müseccel sermaye) artırma yetkisi verilir. Yönetim

kurulu bu yetkisini, yeni pay senedi172 çıkarmak suretiyle kullanır173. İmtiyazlı veya itibari

166 _{Poroy/ Erem, Sermaye Piyasası Etüdü, s. 53.}

167 _{Poroy/ Erem, Sermaye Piyasası Etüdü, s. 65; 2499 sa. SerPK’ nin genel gerekçesi, bölüm I.} 168

Gerekçesiyle birlikte Tasarı metni için bkz. Seminer 1965, s. 3-52. 169 _{Süreç hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Tekinalp, Esas, s. 1-4.} 170 _{Somer, s. 43, 46.}

171 _{Tasarıda “halka açık anonim ortaklık” kavramı tercih edilmiştir. Bir anonim ortaklığın ne surette halka açık} anonim ortaklık niteliğini haiz olabileceği ise 1. maddede düzenlenmiştir. Buna göre, anonim ortaklıklar, bu Kanundaki hükümler uyarınca kurulurken veya kurulduktan sonra, sermayelerini artırarak veya artırmaksızın, pay senetlerini halka arz etmek suretiyle halka açık anonim ortaklık niteliğini kazanabilir.

172 _{Tasarıda “pay senedi” yerine “hisse senedi” ifadesi kullanılmıştır. Bununla birlikte, senede bağlanmamış –} çıplak- pay ihracının da mümkün olduğu yönünde bkz. Tekinalp, Sorun, s. 477.

değerinin üzerinde pay senedi çıkarılabilmesi veya mevcut ortakların yeni pay senedi alma hakkının kaldırabilmesi için, yönetim kuruluna esas sözleşme ile bu konularda yetki verilmiş olmalıdır. Bu ortaklıkların başlangıç sermayesi en az bir milyon lira olabilir.

Kayıtlı sermayenin, esas sözleşmede ve ortaklık ticaret unvanında gösterilmesi zorunludur (m. 5, m. 9/1). Ortaklık ticaret unvanında ayrıca çıkarılmış sermaye de belirtilmelidir (m. 5). Tasarının gerekçesinde başlangıç sermayesi, ortaklığın işletme konusunu gerçekleştirebilmesi için gerekli olan sermaye olarak ifade edilmiştir174

. Azami altı ay içinde toplanması öngörülen başlangıç sermayesinin neleri karşılaması gerektiği belirtilmiştir. Tahdidi nitelikte olmayan175 bu unsunlar şunlardır: kuruluş masrafları, varsa halka arz edilen pay senetlerinin onunu aşmamak üzere aracının komisyonu, ortaklığın işe başlaması için gereken taşınır ve taşınmaz mallar, tesisler, ticari ve sınai işletmeler, ihtira beratı gibi şeylerin bilirkişiler tarafından takdir edilmiş satın alma bedeli, işe başlamak için gerekli işletme sermayesi (m. 10). En az bir milyon lira olarak tespit edilebilen başlangıç sermayesinin, sayılan unsurlar için yeterli olup olmadığını, Sermaye Piyasasını Denetleme Komisyonu inceler. Komisyon tarafından, ortaklığın tespit ettiği başlangıç sermayesi miktarı yeterli bulunmazsa, iznin verilmesi daha yüksek bir rakamın sağlanması şartına bağlanabileceği gibi176, tasarının 13. maddesinde düzenlenen kuruluş izni verilmeyebilir177.

Başlangıç sermayesi tamamen toplanıncaya dek ortaklığın haklardan istifade ehliyeti, işe başlama gayesi ile sınırlandırılmıştır (m. 16).

1.3.2.1.2.2 İkinci Tasarı

Birinci tasarının kadük olmasının ardından, bir sonraki yasama dönemine tekabül eden 20.05.1970 tarihinde, birinci tasarı’ nın geçici komisyondan geçmiş şekline çok benzeyen ikinci tasarı TBMM’ ye sunulmuştur. İkinci tasarı için kurulan geçici komisyon, raporunu, 29.11.1972 tarihinde TBMM Başkanlığı’ na göndermesine rağmen, tasarı, bu dönemde de kadük olmuştur178

.

173

Tasarı hükümlerinin değerlendirildiği bilimsel bir toplantıda Tekinalp, yönetim kuruluna kayıtlı sermaye sınırlaması ile verilen yetkinin sermaye artırımı olmadığını, burada yönetim kurulunun sadece yeni pay senedi çıkardığını, kayıtlı sermaye sisteminde sermaye artırımından, kayıtlı sermayenin yükseltilmesi durumunda söz edilebileceğini ifade etmiştir (Seminer 1965, s. 82; aynı yönde görüşü için bkz. Tekinalp, Sorun, s. 477). 174

Bkz. Tasarının 10., 11., 12., 13. maddelerinin gerekçesi için, Seminer 1965, s. 15. 175 _{Bkz. Tasarının 10., 11., 12., 13. maddelerinin gerekçesi için, Seminer 1965, s. 15.} 176 _{Tekinalp, Sorun, s. 451.}

177 _{Bkz. Tasarının 10., 11., 12., 13. maddeleri gerekçesi için, Seminer 1965, s. 15, 16.} 178

İkinci tasarıda kayıtlı sermaye sistemi, birinci tasarının aksine, halka açık anonim ortaklıklar için zorunluluk arz etmemektedir. Sistem, bu ortaklıkların, esas sözleşmelerinde öngörülmek koşuluyla, esas sermaye sistemi dışında istifade edebilecekleri bir imkân olarak düzenlenmiştir179

. Ayrıca başlangıç sermayesi için herhangi bir miktar öngörülmemiştir180. İkinci tasarıda, sermaye artırımı karşısında imtiyazlı pay sahiplerinin haklarının korunmasına ilişkin olarak da düzenleme öngörülmüştür. Söz konusu düzenlemeye göre, imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal edecek nitelikteki sermaye artırım kararlarının, imtiyazlı pay sahiplerinin onaylamasına gerek olmadan icra edilebilmesi, bu konuda ilk esas sözleşmede yönetim kuruluna yetki verilmesi koşuluyla mümkündür (ikinci tasarı, m. 13).

1.3.2.1.2.3 2499 sa. SerPK ve Kayıtlı Sermaye Sistemi 1.3.2.1.2.3.1 Kanun Değişikliklerinden Önceki Dönem

Bir kısım değişikliklere uğramasının ardından ikinci tasarı181, 28.07.1981 tarihli ve 2499 sa. Kanun ile yasalaşmıştır. Kanun’ un gerekçesinde, kayıtlı sermaye sisteminin, esas sermaye sisteminin sakıncalarını bertaraf edici ve halka açılmada teşvik edici rolü ile ortaklıkların pay senedi ile değiştirilebilir tahvil çıkarmalarına işlerlik kazandırıcı yönü üzerinde durularak, ülkemiz sermaye piyasasının gelişmesi bakımından önemi vurgulanmıştır. Gerekçeden ayrıca, sermaye piyasası gelişmiş olan ülkelerce (İngiltere ve Amerika) tercih edilmiş olmasının, sistemin, hukuk sistemimize dâhil edilmiş olmasının bir başka nedenini oluşturduğu anlaşılmaktadır182

.

Kanun’ un “tanımlar” başlıklı 3. maddesinde, kayıtlı sermaye, başlangıç sermayesi ve çıkarılmış sermaye kavramlarının tanımına yer verilmiştir183

. Kayıtlı sermaye sistemi, Kanun’ un “menkul kıymetleri halka arz olunan anonim ortaklıklar” başlıklı III. Bölümünde, “kayıtlı

sermaye”184

madde başlıklı 12. maddesinde, pay senetlerini halka arz etmek üzere kurulan

179 _{Somer, s. 46; Tekinalp, Sorun, s. 477. İkinci tasarı, m. 12: “Halka açık anonim ortaklıklarda esas sözleşme} ile müseccel sermaye sistemi kabul olunabilir”.

180

Somer, s. 46. 181

Tekinalp, Esas, s. 4.

182 _{Bkz. 2499 sa. SerPK’ nin genel gerekçesi, bölüm I.}

183 _{Kayıtlı sermaye, “anonim ortaklıkların esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla, yönetim kurulu} kararı ile Türk Ticaret Kanunu’ nun sermayenin artırılmasına dair hükümlerine tabi olmaksızın hisse senedi çıkarabilecekleri azami miktarı gösteren, Ticaret Siciline tescil edilmiş sermaye”; başlangıç sermayesi, “kayıtlı sermayeli anonim ortaklıkların sahip olmaları zorunlu olan asgari çıkarılmış sermaye” ve çıkarılmış sermaye, “kayıtlı sermayeli anonim ortaklıkların satışı yapılmış hisse senetlerini temsil eden sermaye” şeklinde tanımlanmıştır.

184

Tanımların yer aldığı 3. maddede kayıtlı sermaye kavramı, yönetim kurulunun sermaye artırım yetkisinin miktar itibariyle azami sınırını gösteren sermaye olarak tanımlanmışken, bu sefer 12. maddenin başlığının kayıtlı

sermaye olarak ifade edilmesi hatalıdır. Zira 12. maddede, sadece 3. maddede tanımlandığı üzere, yönetim

kurulunun sermaye artırım yetkisinin sınırını gösteren kayıtlı sermayenin esaslarına yer verilmemiştir; başlangıç sermayesi, çıkarılmış sermaye, yönetim kurulunun diğer yetkileri, imtiyazlı pay sahiplerinin hakları gibi

anonim ortaklıklar ile kurulmuş olup da sermaye artırmak suretiyle pay senetlerini halka arz edecek olan anonim ortaklıkların kullanabilecekleri bir imkân olarak düzenlenmiştir (2499 sa. SerPK m. 12/1). Sistem, 12. maddenin birinci fıkrasında sayılan ortaklıklar bakımından, ihtiyari niteliktedir185; sistemi kullanmak isteyen ortaklıkların, esas sözleşmelerinde bu yönde bir düzenlemeye yer vermeleri (2499 sa. SerPK m. 3/1, d) ve SPK’ den izin almaları gerekir (2499 sa. SerPK m. 12/1).

2499 sa. SerPK’ nin 12. maddesinin birinci fıkrasında, kayıtlı sermaye sistemini benimseyebilecek ortaklıkların, pay senetlerini halka arz etmek üzere kurulan anonim ortaklıklar186

ile kurulmuş olup da sermaye artırmak suretiyle pay senetlerini halka arz edecek olan anonim ortaklıklar187 olduğu belirtilmiştir188. Halka açık anonim ortaklıkların kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilmesi, SPK’ den izin almaları şartına bağlıdır (2499 sa. SerPK m. 12/1). Sistemin kabulü için ilgili mevzuatta189 aranan şartlar ortaklıkça yerine getirilmişse, SPK’ nin izin verip vermeme konusunda takdir yetkisi bulunmamaktadır190. Bununla birlikte, ortaklığın kayıtlı sermayesinin belirlenmesi konusundan SPK’ nin takdir yetkisi mevcuttur. Buna göre SPK, ortaklığın önerisini göz önünde tutarak, ortaklığın mevcut durumu ve geleceğe ait genişleme ve gelişme plan ve programlarını esas alarak kayıtlı sermayeyi belirler (Seri I-No I sa. Tebliğ, m. 11/2).

konularda da düzenleme yapılarak her yönüyle bir sistemin unsurları ele alınmıştır. Nitekim maddenin birinci fıkrasında, bu madde ile tanınan ayrıcalıklardan, hangi niteliğe sahip anonim ortaklıkların istifade edebileceği düzenlenirken, bu ortaklıkların kayıtlı sermayeyi değil kayıtlı sermaye sistemini benimseyebileceğinden söz edilmiştir. Bu bakımdan madde başlığı, gerek Kanun’ un 3. maddesiyle gerekse maddenin düzenlediği içerikle çelişkilidir.

185

Sistemin ihtiyari niteliği, 12. maddenin birinci fıkrasındaki, “...anonim ortaklıklar, Kuruldan izin almak şartıyla kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilirler” şeklindeki ifadeden anlaşılmaktadır. Ayrıca bkz. 2499 sa. SerPK’ nin genel gerekçesi, bölüm I.

186 _{Pay senetlerini halka arz etmek üzere kurulan anonim ortaklıklar, tedrici usulle kurulan (6762 sa. TTK m.} 276/3; m. 281 vd.) ortaklıklardır. Öte yandan Tekinalp, Kanun’ un “hisse senetleri halka arz edilerek” değil de “hisse senetleri halka arz edilmek üzere” şeklindeki ifadesinden yola çıkarak, ani usulle kurulmuş (6762 sa. TTK m. 276/2; m. 303) olup da paylarından bir kısmının aracı kurum, bankalar veya pay sahipleri tarafından halka arz edilmek üzere taahhüt edilmiş olan ortaklıkları (2499 sa. SerPK m. 7/2, 3) da pay senetlerini halka arz etmek üzere kurulan anonim ortaklık olarak kabul etmektedir (Tekinalp, Esas, s. 38).

187 _{Bunlar, kuruluşta kapalı olup, sermaye artırımı yaparak, artırılan sermayenin bir kısmını ya da tamamını 2499} sa. SerPK’ nin 4-10. maddelerine uygun olarak halka arz eden ortaklıklardır (Tekinalp, Esas, s. 38).

188

2499 sa. SerPK’ nin 12/1. maddesi, tüm halka açık anonim ortaklıkları kapsamamaktadır. Bu bakımdan, burada bilinçli bir sınırlamanın söz konusu olup olmadığı üzerinde durulmalıdır. Her ne kadar 2499 sa. SerPK’ de halka açık anonim ortaklığın tanımına ya da unsurlarına yer verilmemiş olsa da Kanun’ un çeşitli maddelerindeki düzenlemelerden yola çıkılarak hangi özellikleri haiz anonim ortaklıkların halka açık anonim ortaklık olduğunu tespit etmek mümkündür. Buna göre, 2499 sa. SerPK’ nin 12/1. maddesinde sayılanlar dışında, mevcut sermayesini kısmen veya tamamen halka arz eden ortaklıklar ile ortak sayısının yüzden fazla olduğu herhangi bir şekilde tespit edilen anonim ortaklıklar da (2499 sa. SerPK m. 11/2) halka açık anonim ortaklık statüsündedir (Tekinalp, Esas, s. 38-39). 2499 sa. SerPK’ nin 12/1. maddesinde telaffuz edilmeyen bu ortaklıklar, kayıtlı sermaye sistemini uygulayabilir mi? Kanun’ un gerekçesinde de ifade edildiği üzere, kanun koyucunun amacı kayıtlı sermaye sisteminden halka açık anonim ortaklıkların faydalanmasını sağlamaktır. Ortaklıkların halka açılma şekli, bu imkândan faydalanmaları konusunda farklı düzenlere tabi tutulması için haklı bir neden olamaz (Tekinalp, Esas, s. 47).

189 _{Seri I-No 1 sa. Tebliğ, m. 11.} 190

2499 sa. SerPK düzeninde, ne yönetim kurulunun yetkisi için azami süre sınırı öngörülmüştür ne de kayıtlı sermaye, miktar itibariyle sınırlandırılmıştır.

Kayıtlı sermaye sistemine geçen ortaklığın, sisteme geçmeden önceki esas sermayesi, kayıtlı sermaye sisteminde çıkarılmış sermayesi olarak kabul olunur (2499 sa. SerPK m. 12/2). Ticari itibarı ve kredibilitesi bakımından önem arz eden ve ayrıca üçüncü kişilere karşı güvence oluşturan191

çıkarılmış sermayenin, ortaklığın unvanının kullanıldığı belgelerde gösterilmesi zorunludur (2499 sa. SerPK m. 12/4).

Kayıtlı sermaye sisteminde, esas sözleşmede tespit edilen kayıtlı sermayeye kadar yeni pay senetleri çıkarılmak suretiyle, yönetim kurulu tarafından, 6762 sa. TTK’ nin esas sermayenin artırılmasına ilişkin hükümlerine bağlı kalınmaksızın sermaye artırılabilir (2499 sa. SerPK m. 12/2). Yönetim kurulu tarafından yeni pay senedi çıkarılması, daha evvel çıkarılmış olan pay senetlerinin tamamının satılarak bedellerinin ödenmesi koşuluna bağlıdır (2499 sa. SerPK m. 12/3).

Ortaklık esas sözleşmesine tescil edilmiş kayıtlı sermaye, yönetim kurulunun sermaye artırım yetkisinin miktar itibariyle üst sınırını oluşturmaktadır. Bununla birlikte, kayıtlı sermaye sistemini kabul eden anonim ortaklıklar tarafından pay senedi ile değiştirilebilir tahvil çıkarılmışsa, değiştirme sonucunda verilecek pay senetleri ile ortaklığın çıkarılmış sermayesinin toplamı kayıtlı sermayeyi aşamaz (2499 sa. SerPK m. 14/3).

2499 sa. SerPK’ de başlangıç sermayesinin miktarı tespit edilmemiş; asgari başlangıç sermayesini belirleme192 yetkisi, Maliye Bakanlığı’ na verilmiştir (2499 sa. SerPK m. 12/4). Esas sözleşme ile yönetim kuruluna, sermayeyi artırma yetkisi dışında bazı yetkiler tanınabilir. 2499 sa. SerPK’ nin 12/5. maddesinde sınırlı sayıda düzenlenmiş olan bu yetkiler şunlardır193

: (i) İmtiyazlı pay senedi çıkarabilme, (ii) itibari değerinin üzerinde (agiolu) pay senedi çıkarabilme, (iii) pay sahiplerinin yeni pay alma haklarını sınırlandırabilme, (iv) imtiyazlı pay senedi sahiplerinin haklarını kısıtlayıcı nitelikte karar alabilme.

191 _{Bahtiyar, s. 63.}

192 _{Bakanlık’ ın bu yetkiye dayanarak tespit etmiş olduğu miktar, 250 milyon TL’ dir (Seri I-No I sa. Tebliğ, m.} 10/3). Kayıtlı sermaye sistemine geçen ortaklıkların sahip oldukları esas sermayenin, 2499 sa. SerPK’ nin 12/2. maddesi gereği çıkarılmış sermayesi olacağını belirtmiştik. Bu ortaklıkların esas sermayelerinin tamamının ödenmemiş olduğu varsayımında, başlangıç, çıkarılmış ve kayıtlı sermayenin nasıl tespit edileceği konusu Tebliğ’ de düzenlenmiştir. Bu durumda, esas sermayesinin ödenmiş kısmı, Maliye Bakanlığı’ nca tespit edilmiş olan 250 milyon TL’ nin üzerinde olan ortaklık, esas sermayesinin üzerinde bir tavan belirleyerek kayıtlı sermaye sisteminden yararlanabilir. Bununla birlikte yeni pay senedi ihraç edebilmesi, esas sermayesinin ödenmemiş kısmının da ödenmesiyle mümkündür (Seri I-No I sa. Tebliğ, m. 11/4).

193 _{İzin başvurusunda, yönetim kuruluna bu yetkilerin verilme gerekçeleri SPK’ ye sunulmalıdır (Seri I-No I sa.} Tebliğ, m. 11/1).

1.3.2.1.2.3.2 3794 sa. Kanun’ un Kayıtlı Sermaye Sistemine Getirdikleri

2499 sa. SerPK’ nin on yıl uygulanmasının ardından tespit edilen eksiklikler doğrultusunda, 3794 sa. Kanun’ la194

, 2499 sa. SerPK’ nin genelinde olduğu gibi, kayıtlı sermaye sistemiyle ilgili düzenlemelerinde de önemli değişiklikler yapılmıştır ve sisteme ilişkin yeni düzenlemeler getirilmiştir. Yapılan değişiklik ve getirilen yenilikleri kayıtlı sermaye sistemine indirgeyerek özetlemek gerekirse:

1. Halka açık anonim ortaklık kavramı ilk kez tanımlanmıştır195.

2. 3794 sa. Kanun’ la 2499 sa. SerPK’ ye, sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın

ve diğer kıymetli madenler portföylerini işletmek amacıyla kurulan ve anonim ortaklık şeklinde yapılanması şart olan yatırım ortaklıkları girmiştir (3794 sa. Kanun, m. 35). Yatırım ortaklıklarının, kuruluşta kayıtlı sermaye sistemini kabul etmeleri zorunludur (2499 sa. SerPK m. 36).

3. 3794 sa. Kanun’ la, sermaye artırımı neticesinde ihraç edilen pay senetlerinin teslimi

konusunda önemli düzenlemelere yer verilmiştir196. Sermaye piyasası araçlarının, satış esnasında alıcıya tesliminin şart olduğu belirtildikten sonra, pay senetlerinin teslim zamanı konusunda farklı esaslar kabul edilmiştir (2499 sa. SerPK m. 7/4; 3794 sa. Kanun, m. 6). Buna göre, esas sermaye sistemindeki anonim ortaklıklar, sermaye artırımının tescilini takip eden en geç otuz gün içinde pay senetlerini alıcılara teslim etmelidir; nama yazılı pay senetleri için bu süre doksan gündür. Kayıtlı sermaye sistemindeki anonim ortaklıklarda ise, hisse senetleri satış esnasında alıcıya teslim

194 _{29.04.1992 kabul tarihli, 3794 sa. Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına, Bankalar} Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesine ve 35 sa. Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun (RG Tarih: 13.05.1992, RG Sayı: 21227).

195 _{Halka açık anonim ortaklık, pay senetleri halka arz edilmiş olan veya halka arz edilmiş sayılan anonim} ortaklık şeklinde tanımlanmıştır (2499 sa. SerPK m. 3/1, g; 3794 sa. Kanun, m. 2). Pay senetleri halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklıklar, ortak sayısının yüzden fazla olduğu herhangi bir şekilde tespit edilmiş olan anonim ortaklıklardır (2499 sa. SerPK m. 11/2). Pay senetleri halka arz edilmiş olan ortaklıklar ise, halka arz kavramından yola çıkarak tanımlanabilir. 3794 sa. Kanun’ la (m. 2) yeniden ve kapsamı genişletilerek tanımlanan halka arz, “sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulmasını; halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini; hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesini; bu Kanuna göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışını ifade eder” (2499 sa. SerPK m. 3/1, c).

196 _{2499 sa. SerPK’ nin ilk şeklinde, 7. maddede, satış sırasında verilen geçici ilmuhaberlerin en geç üç ay içinde} pay senetleriyle değiştirileceği, tahvillerin ise satış esnasında alıcıya teslim edileceği düzenlenmiştir.

edilir; alıcı bu andan itibaren pay sahipliği hakkını kazanır ve bu halde 6762 sa. TTK’ nin 395. maddesinin üçüncü cümlesi ile 412. maddesi hükümleri uygulanmaz197.

4. 2499 sa. SerPK’ nin “menkul kıymetleri halka arz olunan anonim ortaklıklar”

şeklindeki III. Bölüm başlığı, “ihraççılara ve halka açık anonim ortaklıklara ilişkin hükümler” olarak değiştirilmiştir (3794 sa. Kanun, m. 9). Kayıtlı sermaye sistemi, bu bölümde, 12. maddede düzenlendiğinden, bölüm başlığı ve halka açık anonim ortaklık kavramının tanımı gözetilerek –12/1. maddedeki sınırlamaya rağmen- sistemin tüm halka açık anonim ortaklıklarca benimsenebileceğinin kabulü gerekir.

5. Başlangıç sermayesini belirleme yetkisi, Maliye Bakanlığı’ ndan alınarak SPK’ ye

verilmiştir (3794 sa. Kanun, m. 10).

6. Yönetim kurulunun, yeni pay alma (rüçhan) hakkını kısıtlama yetkisini kullanmasına

ölçü getirilmiştir. Buna göre yönetim kurulu, yeni pay alma hakkını kısıtlama yetkisini, pay sahipleri arasında eşitsizliğe yol açacak şekilde kullanamaz (3794 sa. Kanun, m. 10).

7. Kayıtlı sermaye sistemi kapsamında alınan yönetim kurulu kararlarına karşı, iptal

davası açılması imkânı tanınmıştır (2499 sa. SerPK m. 12/6; 3794 sa. Kanun, m. 10). Davanın sebebi, tarafları, dava açma süresi, davaya bakmakla görevli ve yetkili mahkeme ile davada uygulanacak hükümlerin neler olduğu düzenlenmiştir198.

197 _{Kayıtlı sermaye sisteminde pay senetlerinin teslim zamanının satış anı olarak kabul edilmesi ve pay} sahipliğinin de bu andan itibaren kazanılması, sakıncalı sonuçlar doğuracağı gerekçesiyle doktrinde eleştirilmiştir. Pay senetlerinin teslimi konusunda ayrıntılı açıklama için bkz. aş. 3.1.

198

(i) İptal davası, yönetim kurulunun 12. maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen hususlara aykırı kararları

aleyhine açılabilir. Dördüncü fıkrada, başlangıç sermayesinin SPK tarafından belirlenen miktardan az olamayacağı, ortaklığın unvanının kullanıldığı belgelerde çıkarılmış sermayenin gösterilmesinin zorunlu olduğu ve yukarıda ifade ettiğimiz yeni pay alma hakkını kısıtlama yetkisinin pay sahipleri arasında eşitsizliğe yol açacak şekilde kullanılamayacağı düzenlenmektedir. Şu durumda iptal davası sadece, yönetim kurulunun eşit işlem ilkesine aykırı kararları aleyhine açılabilecektir.

(ii) Davayı yönetim kurulu üyeleri, denetçiler veya hakları ihlal edilen pay sahipleri açabilir. (iii) İptal davası, yönetim kurulu kararının ilanından itibaren otuz gün içinde açılabilir.

(iv) Davaya bakmakla görevli mahkeme ticaret mahkemesi olup yetkili mahkeme, anonim ortaklığın

merkezinin bulunduğu yer mahkemesidir.

(v) Bu davada 6762 sa. TTK’ nin genel kurul kararlarının iptaline ilişkin 382., 383. ve 384. maddeleri

hükümleri uygulanır. 6762 sa. TTK’ nin 382. maddesi, aleyhine iptal davası açılmış olan genel kurul kararının icrasının geri bırakılmasına; 383. maddesi, iptal kararının etkisine; 384. maddesi ise kötüniyetle iptal davası açanların sorumluluğuna ilişkindir. Genel kurul kararlarına karşı açılacak iptal davasının sebeplerini, koşullarını, taraflarını, dava açma süresini ve bu davada teminatı düzenleyen 6762 sa. TTK’ nin 381. maddesine atıf yapılmamış olması ise dikkat çekicidir.

(vi) Yönetim kurulu davanın açıldığını öğrendiği tarihten itibaren on gün içinde durumu SPK’ ye

bildirmekle yükümlüdür.

(vii) Kayıtlı sermaye sistemi kapsamında alınan yönetim kurulu kararlarına karşı SPK’ nin dava açma hakkı,

8. Yönetim kurulunun kayıtlı sermaye sistemi kapsamında aldığı kararların ilan edileceği

düzenlenmiştir (3794 sa. Kanun, m. 10). Buna göre, yönetim kurulunun 12. madde uyarınca esas sözleşme ile tanınan yetki çerçevesinde aldığı kararlar, SPK’ nin belirleyeceği usuller dairesinde ilan edilir (2499 sa. SerPK m. 12/7).

9. Kayıtlı sermaye sisteminden çıkma ve çıkarılma düzenlenmiştir (3794 sa. Kanun, m.

10). Ortaklık, SPK’ den izin almak suretiyle kayıtlı sermaye sisteminden çıkabilir. SPK da bu sisteme alınmada aranan nitelikleri kaybeden ortaklıkları sistemden çıkarabilir (2499 sa. SerPK m. 12/8).

1.3.2.1.2.3.3 558 sa. KHK’ de Öngörülenler ve KHK’ nin Anayasa Mahkemesince İptali

2499 sa. SerPK’ de kapsamlı değişiklikler öngören düzenlemelerden biri de 558 sa. KHK199 olmuştur. Ne var ki KHK, AYM’ nin 13.11.1995 tarihli ve E. 1995/45 – K. 1995/58 sa. Kararı ile iptal edilmiştir200. KHK ile kayıtlı sermaye sistemine getirilmek istenen değişikliklere kısaca değinmek gerekirse:

1. 3794 sa. Kanun’ la kabul edilen iptal davasına konu edilebilecek yönetim kurulu