Kapadokya Bölgesi’ndeki Konaklama ve Otel Đşletmeleri

Turizm endüstrisinin lokomotifi konumunda olan konaklama, hizmet üreterek varlığını sürdüren en dinamik sektördür. Turizmin ilerlemesinde, konaklama işletmelerinin kapasitesi, niteliği ve niceliği son derece önemlidir. Çünkü konaklama, kapasitesine göre turizmi her alanda geliştiren, sadece geceleme değil aynı zamanda beslenmeyi de ifade eden bir sektör olarak kabul edilmektedir (Özgüç, 2007:102).

“Kalkınmada önemli bir yere sahip olan ve her geçen gün dünya ekonomisinden daha büyük pay alarak büyüyen turizm endüstrisinin önemli bileşenlerinden birisi konaklama işletmeleridir” (Yıldız, 2011:1).

Konaklama işletmelerinin temel işlevleri, yatak ve geceleme hizmeti sağlayan tesisler gibi görünseler de bunun yanında pek çok hizmet bileşenini –yeme, içme ve eğlence- bir arada sunmaktadırlar. Dolayısıyla konaklama işletmeleri, tüm bu bileşenlerin her birinden toptan ya da ayrı ayrı ekonomik gelir elde etmektedirler. Buna göre konaklama işletmeleri, Turizm Yatırım ve Đşletmeleri Nitelikleri Yönetmeliği’nde şöyle tanımlanmaktadır:

“Asıl fonksiyonları geceleme ihtiyacını karşılamak olan, bunun yanında yeme- içme, eğlence ihtiyaçları içinde yardımcı ve tamamlayıcı birimleri bünyelerinde bulundurulan tesislerdir” (Azaltun ve Kaya, 2010: 1-2; Yıldız, 2011:).

Bir ülke, bölge ya da yerleşim yerinde, turizm endüstrisinin gelişebilmesi ve ekonomik gelir elde edebilmesi konaklama sektörüyle doğrudan ilgilidir. Konaklama sektörünü oluşturan işletmelerin –otel, motel, tatil köyü, hostel vb.- başarısı, turizmin başarısı için birincil gerekli koşullardandır. Ancak, konaklama işletmelerinin başarısı işletme içi ve dışı faktörlerine dikkat edilmesine bağlı olarak değişmektedir. Đşletme içi ve dışı faktörleri iyi analiz edebilen ülkeler, bölgeler ya da yerleşkeler turizm endüstrisine fark yaratarak katkıda bulunmakta, değişen koşullara kolay adapte olabilmekte ve turizm sektöründen daha fazla gelir elde edebilmektedirler. Buna göre: dış faktörler;

• Küreselleşmenin etkisi,

• Teknoloji değişim ve bilgi çağının etkisi, • Potansiyel pazarlardaki değişim,

• Đşletmeler arasındaki rekabet anlayışının farklılaşması, • Bütünleşmeler,

• Yasal düzenlemeler,

• Turizm pazarı ile ilişkiler şeklinde ifade edilmektedir. Đşletme içi faktörler ise;

• Örgüt kültürü ve örgüt iklimi, • Đnsan kaynakları uygulamaları,

• Entelektüel sermaye olarak adlandırılmaktadır (Karamustafa vd., 2010; Aksu, 2000; Aksu ve Tarcan, 2002).

sektörü, otel, motel, tatil köyü, pansiyon, hostel adı altında hizmet veren, çok çeşitli ve temel amaçları para kazanmak olan ticari işletmelerden meydana gelmektedir. Ancak konaklama işletmelerinin sunduğu hizmetleri sadece turizm faaliyetleri çerçevesinde değerlendirmek eksik olabilir. Çünkü konaklama işletmeleri turizm dışındaki kitlelerin ihtiyaçlarına da cevap vermektedir. Ama turizm sektöründe, konaklama işletmelerinin sunmuş olduğu hizmetler, turizmin temel ve en önemli hizmetleri olarak kabul edilerek turizm destinasyonun cazip hale getirilmesinde bunlardan yararlanılmaktadır. Yani konaklama, tek başına turizm arzı oluşturabilecek kapasiteye sahip hizmetler bütünü olarak ele alınmaktadır (Özaltın, 2008).

“ Turizm arzı iki şekilde ortaya çıkmaktadır. Birincisi; bir ülke veya bölgenin sahip olduğu tüm doğal, tarihi ve turistik kaynaklarının oluşturduğu arzdır. Diğeri ise, turistlerin yer değiştirmelerine ve tatil yapmalarına olanak veren ulaştırma, konaklama, yiyecek-içecek işletmeleri, seyahat acenteleri, eğlence, alışveriş ve diğer turistik hizmetlerdir” (Ersun ve Arslan, 2009:142 ).

Bir bölgenin konaklama işletmelerinin turizm açısından cazip tesisler haline gelebilmeleri, mekânlarının yeterliliği ile ilgilidir. Konaklama açısından gerekli olan yeterliliğe sahip bir işletme, turizmin ve konaklamanın cazibesini arttırabilir. Yani bir bölgenin turizm standartlarında hizmet verecek nitelikte konaklama tesislerine sahip olması son derece önemlidir. Ancak böyle işletmelere sahip olmanın turizm bölgesi ve yatırımcı için önemli bir maliyeti vardır. Altyapısı yeterli konaklama işletmelerine sahip olmak, işletmek, sürekli bakımlarını yaparak pazarda rekabet şanslarını korumak büyük oranda sermaye gerektirmektedir.

Konaklama işletmelerinin maliyeti, yüksek sabit ve değişken düzeylidirler. Bu işletmelerin hızla değişen müşteri talep ve isteklerini karşılayabilmesi ve diğer işletmelerle yaşanan yoğun rekabette ayakta kalabilmeleri için pek çok alanda olduğu gibi pazarlama alanında da yeniliğe önem vermeye bağlıdır (Taşar, 2011).

Bir destinasyonda turizm faaliyetlerinin gelişmesi için var olan unsurların bunların önemleri aynı oranda değildir. Bu unsurlar –yeme, içme, eğlence, konaklama vb.- ürünler olarak soyut ve somut ürünler olarak adlandırmaktadırlar.

Soyut ürünler hizmet adı altında değerlendirilirken somut ürünler yeme-içme, yatak vb. unsurlardan oluşmaktadırlar.

Bazı hizmetler temel, bazıları da destekleyici niteliktedirler. Konaklama işletmelerinin temel nitelikteki hizmetleri, turizmin gelişebilmesi için son derece önemlidir. Bu hizmetler, konaklama işletmelerinin sektörde devamlılığını sağlamaktadırlar.

“ Konaklama işletmeleri sunmuş oldukları ürünleri, somutluk derecesi yüksek ürünler ve soyutluk derecesi yüksek ürünler olarak iki ana grupta toplamak mümkündür. Bu işletmelerin sunmuş oldukları çekirdek (öz) ürün konaklama hizmetlerini içermekte olup, kolaylaştırıcı hizmetler olan yiyecek ve içecek hizmetleri ile diğer destekleyici hizmetler olan eğlence ve dinlenme hizmetlerini de sunarak, konaklama işletmeleri zenginleştirilmiş (genişletilmiş) ürünlere de sahip olabilmektedir” (Đslamoğlu vd.,2006; Karamustafa vd., 2010; Venter ve Cloete, 2007).

Ayrıca konaklama işletmelerinin sektörde devamlılığını sağlamak için çok emek de gerekmektedir. Her ne kadar teknoloji, işletmenin her hizmetinde yanında olsa da -temizlik makineleri, bilgisayar, mutfak araç-gereçleri vb.- bütün bunların organizesi, kullanımı için yoğun emeğe ihtiyaç vardır. Konaklama işletmelerinin turizm sektöründe başarısını etkileyen bir diğer unsur da gerekli ve yeterli hizmeti konuklarına sunabilmesidir. Konaklama işletmeleri, diğer işletmelerden hizmet işletmesi özelliği taşımaları, turizmin kendi bünyesi içinde bulunmaları ve kendi yapılarında farklılık göstermeleriyle ayrılmaktadırlar. Hizmet kalitesi, konukların işletme tercihi ve devamlılığı üzerinde önemli etkisi bulunmaktadır. Konaklama sektörü hizmet üreten bir sektör olmasına karşın hizmetin sunum şekli, işletmeden işletmeye faklılık göstermektedir. Bu duruma işletmenin büyüklüğü, altyapısı, mimarisi, işletim amacı, kapasitesi, pansiyon türü -oda-kahvaltı, yarım, tam pansiyon, her şey dâhil gibi- etkili olmaktadır. Konaklama işletmeleri yedi gün yirmi dört saat hizmet veren bir sektördür. Hizmeti belli bir zaman dilimiyle belirlemek imkânsızdır. Bu hizmetlerin yoğunluğu mevsimlere göre değişmektedir. Yani konaklama işletmelerinin çalışma süreleri, mevsimlere ve sezona bağlı olmaktadır.

Bu durum hizmetin kalitesini doğrudan etkileyebilmektedir. Çünkü işletmelerde sezona bağlı olarak personel çalıştırılarak maliyet düşürülmeye çalışılmaktadır. Dolayısıyla kısa süreli ve nitelikli personel çalıştırabilmek hizmet kalitesi açısından son derece önemli ancak kolay bir durum değildir. Yine eğitimli, nitelikli ve uzman personeli bulmak ve daimi istihdam etmek oldukça zor olabilmektedir (Özaltın, 2008; Yıldız, 2011).

“Konaklama işletmeleri genellikle mevsimsellikten olumsuz yönde etkilenmektedir. Şöyle ki: kazanç artışı sağlamada, tam zamanlı personel çalıştırmada güçlüklerle karşılaşılmakta, yatırım geri dönüş süresi uzamakta, yüksek sezonda işletme kapasitesinin aşırı kullanılmasına veya düşük sezonda işletme kapasitesinin önemli bölümünün atıl kalmasına neden olmaktadır” (Butler, 2001).

Kapadokya, bir turizm destinasyonunda olması gereken, temel kaynak ve çekiciliklere - doğal, tarihi, coğrafi, kültürel- sahip önemli bir bölgedir (Ersun ve Arslan, 2009). Kapadokya Bölgesi, konaklama işletmecileri özellikle otelciler, bölgenin sahip olduğu doğal turizm arzını, altyapı ve üstyapı hizmetleriyle destekleyerek, turizm sektöründe hizmet vermektedirler. Kapadokya Bölgesi’nde konaklama işletmesi olarak faaliyet gösteren çok sayıda –otel, butik otel, motel, pansiyon bulunmaktadır. Bölgedeki yıldızlı oteller, Nevşehir, Ürgüp, Avanos gibi bölgenin merkezi yerlerinde iken, diğer küçük ve yıldızsız oteller, yine Nevşehir, Ürgüp, Avanos gibi merkezlerin yanında daha küçük yerleşim yerleri, Ortahisar, Göreme gibi yerlerde de bulunmaktadır.

Ancak son yıllarda kayadan oyma butik oteller, Ürgüp, Uçhisar, Ortahisar, Göreme, Đbrahimpaşa, Mustafapaşa ve Avanos gibi genellikle doğal ve tarihi mekânların yakınına yapılarak, bölgenin doğal turizm kaynak ve çekiciliklerini konaklama tesislerine yansıtmaya çalışılmaktadır. Çünkü Kapadokya Bölgesi, turizm endüstrisinin en önemli sektörü kabul edilen konaklama işletmeleri özellikle oteller, diğer sektörlerle –ulaşım, yeme, içme ve eğlence- ile birlikte kendilerini sürekli yenileyerek gelirlerini artırma çabaları içindedirler. Bu çabalar, sektöre yeni turistik ürünler ekleme, tanıtım, pazarlama faaliyetleri olarak sıralanmaktadır.

Kapadokya Bölgesi, çok sayıda turistik ürünün bir arada hizmete sunulduğu geniş ve önemli bir pazardır. Bu pazar, sadece bölge ekonomisi açısından değil aynı zamanda ülke ekonomisi için de vazgeçilmez düzeylere yükselmiştir. Bu pazarda konaklamadan alışverişe, ulaştırmadan, yeme-içmeye, her geçen yıl çeşitlenen çok sayıda turistik ürün ve hizmet, bölgeye ve ülkeye önemli oranda gelir getirmektedirler.

“Bölge’de turizm belgeli konaklama tesislerinin yatak kapasitesi 7500’e ulaşmıştır. Bölge’nin coğrafi yapısını yansıtan mimariye sahip modern ve yenilikçi anlayışla inşa edilen tesislerin tamamlanması ile birlikte turizme kazandırılacak yeni yatak sayısı 4000 civarında olacak ve toplam kapasite 11.500’e ulaşacaktır” ( Bozkurt, 2007a:19; Ersun ve Arslan, 2009:142 ).

Kapadokya Bölgesi konaklama sektörü, her gelir grubuna hizmet verebilecek işletmelere–otel, motel, pansiyon- sahip bir bölgedir. Kapadokya turizm endüstrisini oluşturan sektörlerin hep birlikte ve önemli oranda ekonomik gelir elde edebilmeleri, bölge turizm endüstrisinin çekici konumundaki konaklama işletmelerinin özellikle otellerinin kalitesine -kalifiye personeli, nitelikli mal ve ürünleri ile hizmetleriyle- doğrudan ilgilidir. Böylece, her geçen yıl artan turist sayısı ve niteliği göz önüne alınarak, bölgedeki tüm konaklama işletmeleri sürekli revize edilerek- pek çok ürün bileşenini –yatak, yeme, içme ve eğlence- bir arada sunabilmeleri sağlanmaktadır. Kapadokya Bölgesi’nde bulunan konaklama işletmelerinin tamamının temel hizmeti geceleme-yatak hizmeti vermektir. Ama özellikle yıldızlı oteller, 3–4 ve 5 yıldızlı, geceleme hizmeti yanında tam pansiyon olarak yeme-içme hizmeti de verebilmektedirler. Buna ilaveten yine bu yıldızlı oteller, eğlence - Türk gecesi, yılbaşı kutlamaları – hizmetleri de sunmaktadırlar. Ancak konaklama sektörünün en yeni ve farklılaştırılmış ürünleri butik oteller, konseptleri gereği, geceleme ve yatak hizmetinin yanında, oda-kahvaltı olarak hizmet vermektedirler. Ama yine butik otellerin hizmet anlayışı gereği, müşterinin isteğine ve kişiye özel hizmet sunumuyla- akşam yemeği ya da farklı hizmetlerini de turistlerine sunabilmektedirler.