Kapadokya Bölgesi Butik Otellerin Tarihsel Gelişimi

Konaklama sektörüne en yeni, en farklılaştırılmış ürün olarak katılan butik oteller, son yıllarda müşterilerin en fazla tercih ettiği konaklama işletmeleri arasında yer almaktadırlar.

“ Günümüz rekabet ortamında, konaklama işletmelerinin ulusal ve uluslararası alanda rekabet avantajı elde edebilmeleri için, müşteri memnuniyetini arttıracak yeni ürün ve hizmetler geliştirmeleri gereklidir. Konaklama işletmelerinde yenilik ve yaratıcılığın geliştirilmesi… yenilik ve yaratıcılık için önemli olan bazı faktörlere bağlıdır” (Kale, 2010).

Turizm bölgesinin sürekli ilgi çekerek, turist akışını sağlayabilmesi, gelişmesi ve turizmden gelir elde edebilmesinin koşulu, sektörde hizmet veren işletmelerin kapasitesine ve niteliğine bağlı olarak değişmektedir. Turizm sektörünün temel hizmetleri sunan en önemli işletmeleri –otel, motel, pansiyon vb.- konaklama sektöründe faaliyet göstermektedirler. Konaklama talebinin yeterli ve sürekli olması, turizm endüstrisine hizmet veren diğer sektörler –ulaşım, yeme, içme, eğlence- için gelişim ve ekonomik katkı anlamına gelmektedir. Konaklama işletmeleri içinde oteller, en çok tercih edilen tesisler olarak, yıldızlı-yıldızsız, küçük, büyük, zincir olarak, nitelik ve niceliksel bakımından farklılık göstermektedirler. Birer ticari işletme olan oteller, insanların para karşılığında konakladıkları tesislerdir. Oteller, dünyada ve ülkemizde turizmin yoğun olarak yaşandığı yerlerde, yatak- geceleme imkanı sağlamak amacıyla kıyı, kent, dağ, kongre, termal, konsept, butik vb. kategorilerde konaklama hizmeti sunan tesisler olarak kabul edilmektedirler. Değişik

kategorilerdeki otellerin temel işlevleri konaklamanın yanında yeme- içme, eğlence, toplantı ve sağlık hizmetlerini de bir arada sunabilme kapasiteleri mevcuttur (Özgüç, 2007;Yıldız, 2011; Buyruk, 2011).

Bir turizm bölgesinin başarısı, sektörde hizmet veren işletmelerin başarısıyla doğru orantılıdır. Turizm sektöründe hizmet veren işletmelerin başarısı ise; müşteri istekleri doğrultusunda kendilerini yenileyerek, mal, ürün ve hizmetlerini değişen turizm anlayışına uydurarak cazibelerini korumaktan geçmektedir. Bu amaçla turizmin en önemli unsuru olan konaklama sektörü, cazibesini, pazara farklılaştırılmış ürün ‘butik otel’ işletmeleri sunarak, artırma yoluna gitmektedirler.

Butik oteller, mimari özellik, tasarım, dekorasyon olarak özgün, sıcak ve samimi atmosfere sahip, harcama kapasitesi yüksek müşteriye kişiye özel yüksek kalitede hizmet sunabilen, küçük ve orta ölçekli konaklama işletmeleridir (Usta, 1992; Buyruk, 2011:1-5; Zachary, 2011; Jellna vd.,2010; Lim ve Endean, 2008; Özaltın, 2008).

Modern anlamda konaklama sektörüne dâhil olan butik otellerin dünyada ve ülkemizde ilk örneklerine 1980’li yıllardan sonra rastlanmaktadır. Ancak ülkemizde özellikli ürünler olan butik oteller, artan oranda, 2000’li yıllarda Kapadokya, Đstanbul, Çeşme, Alaçatı, Safranbolu, Amasya ve Çanakkale gibi kültür turizminin ağırlıklı olduğu yörelerde bir trend olarak hizmete açılmışlardır (Buyruk, 2011:1–5).

“ Türkiye Özel Belgeli Özel Nitelikli Turistik ve Butik Otelciler ve Đşletmeciler Birliği Derneği (ÖZBĐ) Başkanı Hasan Gülkaynak, Eylül 2008’de yaptığı açıklamada, 1996 yılından beri faaliyette olan derneklerine son üç yılda 80 üyenin kaydolduğunu ifade etmiştir. Đstanbul’da 150, tüm Türkiye’de 600 butik otelin faaliyette olduğunu belirtmişti. Ancak ülkemizde butik otel belgesine sahip olmadığı halde, butik otel olarak faaliyete bulunan otel sayısı hızla artmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2009 yılı verilerine göre ülkemizde 7’si yatırım belgeli, 189’u işletme belgeli olmak üzere toplam 196 özel tesis bulunmaktadır. Yine 2009 verilerine göre, 58’i yatırım belgeli, 18’i işletme belgeli olmak üzere toplam 76 butik otel bulunmaktadır. Uygulamaya

baktığımızda, “butik otel” ile “küçük otel” ülkemizde karıştırılmakta ve “butik otel” olarak pazarlanan pek çok otel, aslında aile işletmesi ve mahalli idarelerden belgeli küçük oteller olmaktadır” (Buyruk, 2011:5).

Ancak dünyada ve ülkemizdeki değişen konaklama anlayışındaki değişimler, Kapadokya Bölgesi konaklama sektörünü de etkilemiş ve sektör, yeni turistik işletmelerle ‘butik oteller’ farklılaşma yoluna gitmişlerdir. Kapadokya Bölgesi konaklama sektörünü bu değişime iten faktörler, Kapadokya’nın doğal atmosferinden yararlanmak isteyen üst gelir ve eğitim grubu müşteri kitlesinin değişen tatil, turizm ve konaklama anlayışlarına bağlı olarak konaklama tesislerinden farklı hizmet beklentileridir.

Bu amaçla, Kapadokya konaklama işletmecileri, öncelikle sahip oldukları doğal kaynaklardan hareketle, bölgede bulunan kaya oyma mekânları, yeni turizm anlayışına uygun olarak, bozmadan restore ederek konaklama işletmelerine dönüştürmüşlerdir. Böylece, Kapadokya turizm ve konaklama sektörü, yeni ürünlerle ‘butik otellerle’ tanışmışlardır. Butik oteller, dünyada ve ülkemizde son dönem konaklama anlayışına cevap verebilen özellikli ürünler olarak Kapadokya turizm sektöründe de yerlerini almışlardır.

Kapadokya Bölgesi butik otelleri olarak adlandırılan ticari konaklama işletmelerinin tarihi çok eski zamanlara gitmektedir. Günümüzde butik otel olarak kullanılan kaya oyma mekânların ilk örneklerine, Hititlerden döneminde rastlanmaktadır. Butik oteller aslında, Hititler, Asurlular, Persler, Romalıların tarafından kolayca oyulan, oyulduktan sonra taşlaşarak son derece sağlam, doğal ve sağlıklı, mağara tarzı odalardan oluşan evlerdir. Bu odalara, evlere ve yerleşim yerlerine, sonraki dönemlerde bölgede varlık gösteren uygarlıklar –Selçuklu, Osmanlı- mağaraların dışına, doğal, volkanik taşlarla kemerli konaklar eklediler (Akyürek, 2000: 255-258; Esin, 2000: 110-111). Bugün mağaraların içinde ya da dışında yapılan bu odaların, evlerin ve konakların önemli kısmı onarılarak, yenilenerek butik oteller adı altında Kapadokya Bölgesi konaklama işletmesi olarak hizmet vermektedirler.

“ Kapadokya’da Hititlerden bu yana geleneksel konut biçimi olan kaya içine oyulmuş mağara evlere, Rumların bölgede yaşadığı dönemlerde yöreye özgü tüf taşından yapılan, genellikle konak tarzı kemerli evler eklenmiştir. Günümüzde Kapadokya’ya gezmeye gelenlerin çoğunlukla tercih ettikleri konaklama seçeneği olan butik hizmet veren oteller, geleneksel mağara ve kemerli evlerin modern tarzda yeniden dekore edilmesiyle oluşturulmuştur. Bu nedenle Kapadokya’yı gerçekten hissetmek isteyenler için bu oteller en özgün konaklama seçeneğini oluşturmaktadır” (Đşçen, 2010).

Ancak her ne kadar dünyada ve Türkiye’de butik otelleri tercih eden bir kitle olsa da, Kapadokya Bölgesi butik otellerinin doğal ortamları, özgün mimarileri, konumları, otantik yiyecek-içecekleri, dekorları, kullanılan malzemeleriyle diğer butik oteller arasında farklı tarzlarının olmasıdır. Kapadokya Bölgesi butik otelleri, son dönemlerde tüm dünyada ve dolayısıyla ülkemizde de var olan farklı, konforlu, sakin, huzurlu, kendilerini evlerinde gibi hissedebilecekleri otellerde kalma ihtiyacı duyan müşteri isteklerinin Kapadokya’ ya yansımasıdır (Özaltın, 2008).

Kapadokya Bölgesi butik otelleri, doğal, tarihi ve kültürel odaların, evlerin ya da binaların çevreye zarar vermeden, aslına uygun olarak onarılmasıyla oluşturulan küçük ve orta ölçekli konaklama işletmeleridir. Bu oteller, lüks otellerin konforunun yanında, farklı tarzlarda döşenmiş odalarında büyük otellerde bulunmayan kişiye özel hizmet sunumu ile sıcak, samimi ve geleneksel atmosferleriyle üst gelir grubuna hizmet vermektedirler. Bölgede yapılan ilk butik otellerin müşteriler tarafından büyük ilgi görmesi, Kapadokya konaklama sektörünün yatırımlarını butik oteller üzerinde yoğunlaşmasına neden olmuştur. Böylece konaklama sektörü için oldukça kısa denilebilecek bir sürede –son on yılda- Kapadokya Bölgesi’nde butik oteller en çok aranılan konaklama işletmelerine dönüşmüşlerdir. Bölgede butik otellerin yapımı, doğal ortama, müşteri ihtiyacına, isteğine ve zamana uygun olarak artarak devam etmektedir.

Kapadokya Bölgesi’nde, başta Ürgüp, Göreme, Uçhisar, Mustafapaşa, Avanos, Ortahisar, Đbrahimpaşa, Ulaşlıköyü ve Ayvalıköyü olmak üzere çok sayıda butik otel bulunmaktadır. Bölgede halen çok sayıda butik otel inşası da devam

etmektedir. Butik otellerin bu denli yaygınlaşmasında en önemli unsur değişen müşteri profilidir. Günümüzde bölgeye gelen yerli ve yabancı konuklar bölgede gecelemelerinde artık farklı, kendine özgü, doğal, konforlu, ekolojik, sakin, kendilerini evlerinde gibi hissedecekleri samimi ortamlar aramaktadırlar.

Kapadokya’da butik otel yatırımlarının önümüzdeki yıllarda da süreceği düşünülmektedir. Tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizin bazı bölgelerinde ve Kapadokya’da butik otellere talep artmaktadır. Bunun en önemli nedeni gelir seviyesi yüksek, özellikle yabancı turistlerin geleneksel büyük oteller yerine, daha samimi bir atmosfere sahip, bulundukları yöreyle mimarileri uyumlu, kişiye özel ve kaliteli hizmet sunan küçük otelleri tercih etmeleridir (Buyruk, 2011:10).