Kültür turizmi, yeni kültürleri tanımak ve geçmiĢteki kültürleri merak etme temeline dayanan, insanların kendi kültürleri ile kültürlerinin diğer grupların kültürlerine de açık olan yanlarının bağdaĢtırılması ile ilgili turizm faaliyetlerinin tümünü kapsamaktadır” (Aksu ve Kayabalı, 2006: 32). Kültür turizmi, insanların kültürel açıdan zengin yöreleri görmek, gittikçe kaybolan ya da değiĢen yaĢam biçimlerini öğrenmek ve izlemek, kültürel değerleri bir anı olarak korumak amacıyla yaptıkları gezilerle ilgili turizm çeĢididir (Avcıkurt, 2003: 10).
Kültür kavramının barındırmıĢ olduğu özelliklerinden dolayı, birçok yerli ve yabancı turist, farklı toplumlara ait farklı kültürleri tanıma isteği içinde seyahat etmektedir. Ġnsanlar kendi kültürlerinin izlerini görme isteğinin yanı sıra kendi kültürleri dıĢındaki kültürlere de ilgi duymaktadırlar. Turistlerin bu farklı kültürleri görüp tanımak için yaptıkları seyahat ve konaklamalar ile burada gerçekleĢtirdikleri turistik faaliyetler kültür turizmi kapsamında değerlendirilmektedir (Arınç, 2002: 101). McCain ve Ray (2003: 714) de “farklı kültürleri tanıma isteğinin insanları tarih boyunca seyahat etmeye yönelttiğini, bilinen en eski organize seyahatlerin de Romalıların Nil Nehri‟ne düzenledikleri kültür turları olduğunu‟‟ belirtmiĢtir.
„„Kültür turizmi doğal çevreyi, kültürle bağlantılı çevreleri ve bu kültürlerde yaĢayanların ihtiyaçlarını tanımak ve korumak isteyen küçük grupların katıldığı turistik faaliyetler‟‟ olarak nitelendirilmektedir (Ryan, 2002: 953).
Kültür turizmi ile kastedilen, aktüel kültürün yaĢanmasıdır. Diğer bir değiĢle, bir grup insanın yaĢam tarzının o anki mevcut koĢullar altında yabancılar tarafından tecrübe edilmesidir. Kültür turizminin tüketiciler tarafından tercih edilmesini sağlayabilmek için bu alanlara tüketicilerin dikkatini çekebilecek, onların ilgisini uyandırabilecek, tatmin
olacakları bir deneyim yaratılması ve arz edilmesi gerekmektedir (Beeho ve Prentice, 1997: 76).
Az geliĢmiĢ ve/veya geliĢmekte olan ülkeler, ekonomilerine katkı sağlamak amacıyla sahip oldukları kültürel değerleri turistlere açarak ülkelerine gelecek olan turistlerden ekonomilerine katkı sağlamak istemektedirler. Bu durum, kültür turizminin ortaya çıkmasında etkili olan önemli faktörlerden biridir (Caffyn ve Lutz, 1999: 213).
Turistlerin kendi uygarlıklarını ya da kendi uygarlıkları dıĢındaki uygarlıkları tanıma istekleri, tarihi ve kültürel zenginlikleri yakından görmek, tanımak, bilgi sahibi olmak ve çeĢitli dönemlere ait uygarlıklar arasında karĢılaĢtırmalar yapabilmek turizm olayını doğuran ana faktörlerdir. Bu faktörlerin yanında bir ülkenin sahip olduğu folklor zenginlikleri de ülkede turizmin geliĢmesinde büyük önem taĢımaktadır (Akat, 2000: 15).
Kültür turizmi, turistlerin değiĢen seyahat eğilimleri ve beklentileriyle birlikte giderek büyümektedir. KiĢilerin artık daha farklı ve daha otantik yerleri ziyaret etme istekleri, kültürel alanlara yapılan gezilerde artıĢa neden olmaktadır. Turistler gezileri süresince kültürel anlamda keĢif yapma isteği içinde olduklarından, kültür turizmi giderek geliĢme göstermektedir (Wang, Fu, Sesil ve Avgoustis, 2006: 49-50). Kültür turizmi sayesinde sanat, müzik, dans, otantik ürünler topluca kültür olarak pazarlanırken, aynı zamanda ulusal, bölgesel ve yöresel boyutlarda kültürel aktiviteler ve sanat ürünlerinin yaĢatılması, sunulması da yerli ve yabancı tüm turistlerin ilgisini çekmektedir (Lanquar, 1991: 53).
Bireylerin kendi kültürel değerlerini ya da farklı kültürel değerleri görmek, tanımak ve bu konudaki birikimlerini arttırmak amacıyla turizme katılmaları, turizmi olumlu yönde etkilemektedir. Buna neden olanın kiĢilerin eğitim ve bilgi düzeylerinde meydana gelen artıĢa bağlı olarak seyahat eğilimlerinin de artması olduğu söylenebilir. Nitekim yapılan araĢtırmalar, eğitim düzeyi ile kültür turizmine katılma arasında yakın iliĢki olduğunu; eğitim düzeyinin yükselmesi ile bireylerin daha fazla seyahat ettiklerini ortaya koymaktadır. Çünkü eğitimi yükselen bireyler dünyanın çeĢitli bölgelerini, tarihini ve kültürel eserlerini yakından görmek ve irdelemek amacıyla seyahat etmektedirler (N.Kozak, M. A. Kozak ve M. Kozak, 2001: 39).
Tablo 1‟de görüldüğü üzere pek çok farklı faaliyet kültür turizmi kapsamında değerlendirilebilmektedir. Müzelere, sergilere, tarihi yerlere, tiyatro ve görsel sanatlar amaçlı, edebiyat, bilim ve teknoloji merkezlerine yapılan ziyaretler, yüksek kültür unsuru olarak; bunun yanında filmler, etkinlikler, gelenek ve görenekler birer halk kültürü olarak ve son olarak da dil, din, eğitim, giyim, süsleme ve lehçe ise, bir topluluğa ait belirgin kültürel unsurlar olarak ifade edilmektedir (Fagence, 2003: 57).
Tablo 1. Kültür Turizminin Sınıflandırılması
Örnek Yüksek
KurumsallaĢtırılmıĢ Kültür
Müzeler, sergiler, görsel sanatlar, tarihi yerler, tiyatro, edebiyat, bilim ve teknoloji merkezleri
Halk,
Popüler Kültür
Film, eğlence, spor, kitle iletiĢim araçları, alıĢveriĢ, etkinlikler, yemek, ürün, el sanatları, gelenekler, görenekler
Etnik Semboller Dil, eğitim, ulaĢım, din, giyim, süsleme, lehçe
(Fagance, 2003, s.57)
Önceleri kültür turizminin bir niĢ pazar olduğu düĢünülmekteydi; ancak artık kültür turizminden, kitle turizmi etkinlikleri gibi söz edilmektedir. Dünya Turizm Örgütü (WTO), yapılan turizm seyahatlerinin %37‟sini kültür turizminin oluĢturduğunu ve bu talebin her yıl %15 oranında artacağını tahmin etmektedir (McKercher ve Cros, 2002: 135). McKercher (2002) “Amerika‟dan Avrupa‟ya ziyaret eden turistlerin %70‟inin kültürel mirası görmek için bu ziyaretleri gerçekleĢtirdiklerini; Avrupa Birliği‟ni ziyaret eden turistlerin ise 2/3‟ünün gezilerinin bir parçası olarak kültürel turizm tecrübesi aradıklarını” (s.30) belirtmiĢtir. Görüldüğü üzere kültür turizmi talebi hızla artan Ģekliyle, önemli bir turizm türünü temsil etmektedir.
KiĢilerin hangi kültürel destinasyonu ziyaret edeceklerine karar vermeleri, kendilerini bu destinasyona yönelten nedenler ve kararlarında etkili olan faktörlerin yeni bir konu olması nedeniyle kültür turizm pazarının detaylı Ģekilde incelenmesi ve geliĢtirilmesi gerekmektedir (McKercher, 2002: 30).
Kültür turizmi kaynakları ve potansiyeli bakımından ülkemiz son derece zengin değerlere sahiptir. Turistik çekicilikler açısından kitle turizminden sonra ikinci sırayı oluĢturan kültür turizmi, kültürel değerlerin görülmesinin yanı sıra geçmiĢten bugüne çok farklı medeniyet ve kültürlerin karĢılıklı etkileĢimi sağlaması bakımından da önem taĢımaktadır (Tunç ve Saç, 1998: 32). Anadolu, binlerce yıldır kültürlerin buluĢma ve kaynaĢma merkezidir. Hititler, Urartular, Galatlar, Likyalılar, Lidyalılar, Ġyonyalılar, Helenler gibi pek çok medeniyet bu topraklarda yaĢamıĢtır. Bu nedenle XI. yüzyılın baĢlarından itibaren geliĢmeye baĢlayan Anadolu Türk kültür ve sanatı da, bu zengin miras ve katılımla beslenmiĢ ve Anadolu‟nun yeni ve egemen kültürü olarak ortaya çıkmıĢtır (Kızılırmak, 1999: 33).