KÖYCÜLÜK ġUBESĠ

yükselmiĢtir.¹⁹¹

1946’da Ģube, okuyucu sayısını artırmak için çalıĢmıĢ, 750 adet yeni kitap ciltlenmiĢtir.¹⁹² 1949 yılında kütüphanede, desimal sistemde fiĢlenmiĢ olarak 7.439 kitap mevcuttur. En çok 70-80 kiĢi alabilecek olan okuma salonu hemen hemen baĢkanı olmasının da etkisiyle oldukça fazla etkinlik göstermiĢtir. Komiteye mensup ziraatçı, doktor, baytar gibi üyeler vasıtasıyla köylülerle temas kurularak, köylülere konferanslar verilmiĢ ve Bornova Ziraat Mektebi’nde 40 köy öğretmeninin katılımıyla yirmi gün devam eden ziraat dersleri verdirmiĢtir.¹⁹⁴

1932 yılında Ģube, Kâzım PaĢa’nın baĢkanlığında yapılan toplantıda hareket hattını belirlemiĢtir. Buna göre tetkik edilecek köyler arasında Yamanlar, DedebaĢı, PınarbaĢı, Naldöken, Doğanlar, Kavaklıdere, IĢıklar, Balçova ve Tırazlı aĢireti vardır.¹⁹⁵ 1933 yılı baĢında Ģubenin çalıĢmalarından biri, Narlıdere Köyü civarındaki dağlarda yaĢayan Tırazlı aĢiretini ziyaret ve bunların yerleĢik yaĢama geçiĢlerine iliĢkin çalıĢmalardır. Bu arada Narlıdere, Balçova ve Cumaovası ziyaret edilen

192 “Halkevi Haberleri”, Fikirler, S. 326-327, Aralık 1946, s. 39.

193 “Halkevimizin ÇalıĢmaları”, Fikirler, S. 21 (Yeni Seri), 21 Mart 1949, s. 40.

194 T.C. İzmir Vilayeti, s. 249; Akyol, a.g.e., s. 120. Kâzım Dirik (1881-1941), inkılâbı memlekete perçinleyecek müessesenin okul olduğunu düĢünmüĢ ve bunun için hemen giriĢimlerde bulunmuĢtur. Köy okulu inĢaatı, köy yolları, kooperatif iĢleri, ziraat vaziyetleri baĢlıca meĢgul olduğu konular olmuĢtur. Ġzmir’de hemen hemen okulsuz köy kalmamıĢtır. Ayrıca Kâzım Dirik’in diğer alanlardaki faaliyetleriyle de bu dönemde Ġzmir, Cumhuriyet hükümetinin yapıcılık sahasında en baĢarılı olmuĢ bir vilayeti haline gelmiĢtir (Mimar Necmettin Emre, “Ġzmir Valisi Kâzım Dirik ve Eserleri”, Fikirler, S. 272-275, 30 Haziran-31 Temmuz 1944, s. 1-2).

195 “Halkevi Köycülük ġubesinde”, Hizmet, 24 Mart 1932, s. 4; “Köycülük ġubesi”, Hizmet, 22 Nisan 1932, s. 2.

1934 yılında Ģube, ulusal bayramlara köylülerin katılımını sağlamıĢ, değiĢik köylerde dokuz konferans vermiĢtir. 1935 yılında Halkevinde köy muhtarları için kurs açılmıĢtır. Ġlk dersi Vali Kâzım Dirik, “Türk Devriminde Köycülük” konusunda vermiĢtir. Diğer dersler ise; Köy Ġdaresinde Türesel Yükümler, Köy Yasasına Göre Köyün Mecburi ĠĢleri ve köycülüğü ilgilendiren daha baĢka konulardan oluĢmuĢtur.

Bu yıl içinde köylere düzenlenen gezilerde 300 hastaya bakılmıĢ, iki köyde hayvanlar üzerinde görülen hastalıklar üzerinde çalıĢılmıĢ, konferans ve konuĢmalar yapılmıĢtır. Bu yıl içinde gezilen yerler ise; Seferihisar, Foça, Bağarası, KemalpaĢa, Karaburun, Mordoğan’dır. 1936’da Harmandalı Obası’na ve Kavaklar Köyüne geziler düzenlenmiĢ, buralarda Cumhuriyet’in köy ve köylüyü nasıl görmek istediği, ve bu isteğe nasıl bir çalıĢma yapılarak ulaĢılabileceği ve köy ekonomisi gibi konular üzerinde konuĢmalar yapılmıĢtır.¹⁹⁶

1937 yılında Ģube, ilk genel toplantısını 17 Ocak’ta Vali Fazlı Güleç baĢkanlığı altında yapmıĢ ve toplantıya 146 üye katılmıĢtır. Seçimlerin ardından üyeler arasında iĢ bölümü yapılmıĢtır. ÇalıĢma programına girecek iĢler konuĢulduktan sonra Halkevi’ne bağlanacak köyler tespit edilmiĢ, köylere gidecek kiĢilerin (öğretmen, doktor, baytar, ziraatçı) on beĢ köyde çalıĢılması kararlaĢtırılmıĢtır.

7 ġubat 1937’de ilk kol, Öğretmen Rahmi Balaban ile Baytar Sıtkı ġükrü Pamirtan Çiğli’ye; Öğretmen Resmiye, Doktor Ramih, Baytar Cemil’den oluĢan ikinci kol, Torbalı’nın SubaĢı ve Arapçay Köyleri’ne; Öğretmen Düriye, Doktor Lütfi Rahmi, Ziraatçı Remzi’den oluĢan üçüncü kol Narlıdere Köyü’ne gitmiĢlerdir.¹⁹⁷

Bu gezilerde yapılan iĢlerin ortak özelliği ise; köylülerle Türk Devrimi, köy kalkınması, köy kanunu, köy temizliği ve sağlığı ile bazı ekonomik sorunlar hakkında konuĢmak, hastalara bakmak, hasta hayvanları tedavi etmek ve köylünün tek baĢına çözemeyeceği sorunlarına yardımcı olmaktır.

Gezilerin sonucu olarak Ġzmir Halkevi 6 broĢür çıkarmıĢtır. Bu dergilerde

____________________________________________

196 Akyol, a.g.e., s. 120-121.

197 “Köycüler ġubesi”, Fikirler, C: VIII, S. 166-168, 1 Mart-15 Nisan 1938, s. 39.

Ģubenin yaptığı çalıĢmalar ve köylülerin yaptıkları iĢler anlatılmıĢtır. Röportaj türünde olan broĢürlerin çoğu Rahmi Balaban imzalıdır.¹⁹⁸ Bu yılda Ģube, köylülerde Ġstiklal SavaĢı, Atatürk’ün hayatı, Cumhuriyet’in iyilikleri, eski devrin yeni devirle mukayesesi, toprak bayramı, hayvan yetiĢtirilmesi, zirai hareketler, sinemacılık, bahçecilik, vatanseverlik, askerlik gibi pek çok konu üzerinde esaslı çalıĢmalar yapmıĢtır.¹⁹⁹

1938 yılında Ģube, amacı köylülere yardımcı olmak, Halkevi’nin kendilerine karĢı yakından ilgilerini göstermek ve folklor araĢtırmaları yapmak olarak belirtilen bir geziyi Bergama’nın Kozak Bölgesi’ne düzenlemiĢtir.²⁰⁰

1939 yılında Ģube, köylere dağıtılmak üzere bazı kurum ve eczanelerden topladığı sabun ve ilaçları köylülere göndermiĢtir. Ayrıca Köycülük Komitesi üyelerinden Sıtkı ġükrü Pamirtan tarafından köylünün anlayabileceği dilde yazılan ve köylüler için değerli bilgiler içeren “Köy Veterineri” adlı eser bastırılıp (2.000 adet), köylülere ve köy okullarına dağıtılmıĢtır.²⁰¹ Ayrıca Kızılbahçe Köyü’ne, heyette Rahmi Balaban, Resmiye Boysan, Sıtkı ġükrü Pamirtan ve Kız Öğretmen Okulu’nun temsil kolundan 20 öğrencinin bulunduğu bir gezi düzenlenmiĢtir.

Kızılbahçe Okulu’nda toplanan köylülere “Kahraman” piyesi oynanmıĢtır. Bu arada köylülerin dertleri dinlenerek, köyün ihtiyaçları saptanmıĢtır.²⁰² Dönemin Ġktisat vekili Mahmut Esat Bozkurt “Milliyetçilik, Türk Köylü ve ĠĢçisinin Hakları” konulu bir konferans vermiĢtir.²⁰³

1940 yılında Köycülük Kolu, yine Kızılbahçe-Kilizman’a gitmiĢtir. Öncelikle okulda, Rahmi Balaban ve Sıtkı ġükrü Pamirtan konuĢma yapmıĢlar, daha sonra Kız Öğretmen Okulu temsil kolu, okulda bütün köy halkına “Vazife BaĢına” adlı oyunu oynamıĢ ve mandolin konseri vermiĢtir. Sonra da evlere gidilerek köylülerle konuĢulmuĢtur. Bu yıl içinde ayrıca, Kavaklıdere, PınarbaĢı, Seydiköy, Cumaovası,

____________________________________________

198 Akyol, a.g.e., s. 121.

199 “Komitenin Yaptığı ĠĢler”, Fikirler, C: VIII, S. 166-168, 1 Mart-15 Nisan 1938, s. 42.

200 Akyol, a.g.e., s. 121.

201 “Halkevimizin Mayıs Ayı Ġçindeki ÇalıĢmaları”, Fikirler, C: VII, S. 188, 1 Haziran 1939, s. 13-14.

202 “Köycülük Faaliyeti BaĢladı”, Anadolu, 28 ġubat 1939, s. 7; Akyol, a.g.e., s. 121-122.

203 “Değerli Bir Konferans: Mahmut Esat Bozkurt”, Anadolu, 26 ġubat 1939, s. 1,10.

Gaziemir ve Değirmendere’ye ziyaretler yapılmıĢtır.²⁰⁴ 1941 yılında da Kızılbahçe, Narlıdere, Cumaovası, Doğanlar, Kavaklıdere, PınarbaĢı köyleri ziyaret edilmiĢ, köylülere gerekli olan pek çok konu hakkında konuĢmalar yapılmıĢtır.²⁰⁵

1942 yılında 60 köy gezisi düzenlenmiĢ ve 1.772 kiĢi katılmıĢtır. 270 hasta köylü muayene edilmiĢ, ilaçları Halkevi tarafından temin edilmiĢtir. Köylere yapılan gezilerde 51 konuĢma yapılmıĢ ve bu konuĢmalarda 1.557 köylü yurttaĢ bulunmuĢtur.²⁰⁶ Bu yıl içinde 22 köy gezisine 215 kiĢi katılmıĢ, 256 kiĢi ve 146 hayvan muayene edilmiĢ, 10 zirai konuĢma ile 12 veteriner konuĢmasını 4.400 kiĢi dinlemiĢtir.

Ġzmir Halkevi baĢta Narlıdere, Balçova, Alucra, Sancaklı, Örnekköy, PınarbaĢı, Kavaklıdere, Naldöken, IĢıklar, Altındağ, Tahtalıköy, Cumaovası, Seydiköy, Kilizman (Kızılbahçe), Arapçıköy, Yeniköy olmak üzere 11 yıl içinde 20 köyün kalkınması için çalıĢmıĢ, bu köylerden KarĢıyaka’ya bağlı DedebaĢı Köyü, örnek köy olarak ele alınmıĢtır.²⁰⁷

1943 yılında Köycüler Kolu üyeleri Halkevi baĢkanı Rahmi Balaban baĢkanlığında Narlıdere Köyü’nde bir tetkik gezisi yapmıĢtır. Burada köylü halk ile özellikle tifüs üzerinde konuĢulmuĢtur. Buranın sorunlarından biri olan bir köy odası yapmak ve Ali OnbaĢı Dersi’ne bir bent yapmak için (böylece 4.000 dönüm arazi sulanacaktır) hazırlıkların baĢlatılması için karar alınmıĢtır.²⁰⁸ Ayrıca bu yıl içinde Sıtkı ġükrü Pamirtan baĢkanlığında Kütüphane-Yayın kolu baĢkanı Kemal Özertem ve Temsil Kolu baĢkanı Hasan Oktay’dan oluĢan bir Ġzmir Halkevi Heyeti Narlıdere Köyü’ne gitmiĢ, buradaki okul bahçesinde Atatürk ve Ġnönü gibi büyük Türk kahramanlarının yarattığı tarihi partinin baĢarıları hakkında Dr. Sıtkı ġükrü Pamirtan tarafından bir konuĢma yapılmıĢtır. Daha sonra köy konağı okuma odası inĢaatı ve temel atma günü hakkında kararlar verilmiĢ ve bu köyün de PınarbaĢı Köyü gibi

____________________________________________

204 “Köycülük Kolumuz”, Fikirler, C: VIII, S. 198, 15 ġubat 1940, s. 16; “Evimiz ÇalıĢmaları”, Fikirler, S. 217-218, 1 Mayıs 1941, s. 28; Akyol, a.g.e., s. 122; “Halkevimizin Köycülük Faaliyeti”, Anadolu, 6 Mart 1940, s. 2.

205 “Köycülük Komitesi”, Fikirler, S. 217-218, 1 Mayıs 1941, s. 28-29.

206 Özertem, a.g.m., s. 26.

207 Akyol, a.g.e., s. 122.

208 “Evimiz ÇalıĢmaları”, Fikirler, C: IX, S. 248-249, 30 Haziran 1943, s. 28.

Halkevi’nin örnek köyler arasına alınması için gerekli tedbirlere baĢvurulmuĢtur.²⁰⁹ 1944 yılında Köycüler Kolu BaĢkanı Sıtkı ġükrü Pamirtan, Halkevi BaĢkanı Rahmi Balaban ve Ġnhisarlar Tütün Fabrikası Münir Kutal ile ġarap Fabrikası Müdürü Taylan’ı köy çalıĢmalarına davet ederek birlikte köylere (Doğanlar Naldöken, Kavaklıdere, PınarbaĢı) gitmiĢlerdir. Tütünlerin ıslahı ile, 12 yıldan beri bu köylerdeki nar meyvesinin çürüyüp gitmesine karĢı alınacak tedbirler konuĢulmuĢ ve üzüm suyu gibi nar suyu üretilerek Fuar’da halka satılması ve nar Ģurubu yapılarak piyasaya sunulması düĢünülmüĢ ve bu faydalı iĢe baĢlanmıĢtır. Ayrıca Köycüler Komitesi’nin Örnekköy olarak ele aldığı Narlıdere Köyü’nde bir okuma odası ve köy konağının temel atma merasimi 15.10.1944 günü Sıtkı ġükrü Pamirtan’ın konuĢması ile yapılmıĢtır.²¹⁰

1945 yılında Halkevlerinin 13. yıldönümü nedeniyle, Ġzmir Halkevi salonlarında her meslekten yurttaĢ ve köy gençlerinin katıldığı törenler düzenlenmiĢtir. Köylüler Komitesi tarafından davet edilen 50 kiĢilik bir grup, millî Türk kıyafetleri, köy Ģarkıları, mandolin ve armonik sazlarıyla sahne almıĢtır.²¹¹ 1946 yılında, Halkevlerinin 14. yıldönümü bayramında da Ġzmir Halkevi salonunda Köycüler Komitesi tarafından Cumhuriyet’in köy davasını ve gerçek efendisini temsil eden köy gençleri, milli kıyafetleriyle sahneye çıkmıĢlardır.²¹² Yine bu yılda da Köycüler Kolu, IĢıklar, PınarbaĢı ve Naldöken Köyleri’ne Dr. Sıtkı ġükrü Pamirtan baĢkanlığında geziler düzenlemiĢ ve köyler için sosyal ve kültüre hizmetleri içeren konuĢmalar yapılmıĢ ve köy hastaları muayene edilmiĢtir.²¹³

1945 yılından itibaren ise, köycülük çalıĢmaları etkisini yitirmeye baĢlar.

Gerek Halkevlerinin ve Halkodalarının küçük büyük hemen her birimde açılması, gerekse çok partili yaĢama geçiĢ sorunlarının etkin olduğu bu durum sonunda Ģube hakkında Ģunlar söylenir:²¹⁴

________________________

209 “Evimiz ÇalıĢmaları”, Fikirler, C: IX, S. 254-255, 30 Eylül 1943, s. 22-23; “Cumhuriyette 20 Yılın Köycülük Hareketleri”, Fikirler, S. 256-257, 31 Ekim 1943, s. 31-33.

210 “Köycüler Kolumuzun ÇalıĢmaları”, Fikirler, C: X, S. 280-281, 31 Ekim 1944, s. 13.

211 Sıtkı ġükrü Pamirtan, “Ġzmir Köylüleri Halkevimizde”, Fikirler, C: X, S. 290-291, 31 Mart 1945, s. 10.

212 “Ġzmir Halkevinde Köylü Misafirler”, Fikirler, C: XI, S. 312-313, 1 Mayıs 1946, s. 20.

213 “Halkevi Haberleri”, Fikirler, C: XI, S. 314-315, 1 Haziran 1946, s. 16.

214 Akyol, a.g.e., s. 123.

“Ġzmir Halkevi kuruluĢundan beri Köycülük Kolu’na ayrılan tahsisatın azlığı ve herhangi ciddi bir çalıĢma için Ģart olan nakil vasıtasının bulunmayıĢından bu kolun çalıĢmaları sembolik olmaktan yukarıya çıkamamıĢtır. Civardaki köylere yılda bir iki kez yapılabilecek iğreti ziyaretin köylüler üzerinde müsbet bir etki bırakmadığı tekrar tekrar görüldüğünden esaslı bazı tedbirler alınıncaya kadar bu kolun bu Ģartlar altında harekete getirilmeye çalıĢılmaması daha uygun görülmüĢtür”.²¹⁵