1. BÖLÜM
7.2. FĠKĠRLER (ĠZMĠR HALKEVĠ DERGĠSĠ)
Fikirler, Ġzmir kültür hayatında önemli yeri olan, yayım hayatını 23 yıl sürdüren ve Ġzmir’de en uzun süre neĢredilen bir kültür sanat dergisidir. Fikirler dergisini, eski Milli Eğitim Bakanlarından Mustafa Necati Bey’in önemli katkılarıyla Ġzmir Mıntıkası Maarif Müdürlüğü 1927 Haziran’ında yayımlamaya karar verir.6 Dergi, 1927 yılında Ġzmir Türk Ocağı tarafından yayım hayatına baĢlar.7
Derginin kurucuları Ġzmir’in eski maarif müdürlerinden Fuat ve Mithat Beyler’dir.8 Fikirler, iki devre halinde 370 sayı çıkmıĢtır. Ġlk devre 1 Temmuz 1927
_____________________________________________
5 Zeki Arıkan, “Halkevlerinin KuruluĢu ve Tarihsel ĠĢlevi”, Atatürk Yolu, C: VI, S. 23, Ġstanbul, 1999, s. 274.
6 Özsarı, a.g.m., s. 409. Mustafa Necati 1894 yılında Ġzmir’de doğmuĢtur. Hukuk Mektebi’ni bitirmiĢ, avukatlık ve öğretmenlik yapmıĢtır. 15 Mayıs 1919’da Ġzmir’in Yunanlılar tarafında iĢgal edilmesi üzerine Kuva-yı Milliye hareketine katılmıĢ ve halkı direnmeye çağırmıĢtır. Vasıf Çınar’la birlikte “Ġzmir’e Doğru” gazetesini çıkararak kalemiyle milli mücadeleye destek sağlamıĢ; halkı milli birlik ve beraberlik duygusu etrafında birleĢtirerek, “biz” bilincini aĢılamaya çalıĢmıĢtır. Milletvekilliği ve çeĢitli bakanlıklarda bulunmuĢtur. 1925-1929 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı yapmıĢ olan Mustafa Necati dönemi, milli eğitimde bir idealizm dönemi olmuĢtur. Harf Ġnkılâbı onun zamanında yapılmıĢ, Millet Mektepleri kurulmuĢ; temel eğitimin zorunlu ve parasız hale getirilmesi, köy okullarının kurulması, karma eğitime geçilmesi, halk dershaneleri gibi uygulamalarla eğitimde fırsat eĢitliği ve sosyal devlet anlayıĢını simgeleyen uygulamaları baĢlatmıĢ, Cumhuriyet ilke ve devrimlerinin benimsenmesi ve yaygınlaĢmasında etkili olmuĢtur (Mustafa Eski, Cumhuriyet Döneminde Bir Devlet Adamı Mustafa Necati, AAM Yay., Ankara, 1999, s. 2-3; Yahya Akyüz, Türk Eğitim Tarihi, Kültür Koleji Yay., Ġstanbul, 1993, s. 357; Ġ. Hakkı Baltacıoğlu, Halkın Evi, Ulus Basımevi, Ankara, 1950, s. 367; “Mustafa Necati Sempozyumu”, Kastamonu Eğitim Yüksekokulu Yay., No: 8, Kastamonu, 9-11 Mayıs 1991, s. 1-2,106).
7 Güz, a.g.e., s. 157; YaĢar Akyol, İzmir Halkevi, Ġzmir BüyükĢehir Belediyesi Kültür Yayını, Ġzmir, 2008, s. 127.
8 Özsarı, a.g.m., s. 409.
Haziran 1947 tarihleri arasında 234 sayı; ikinci devre ise Temmuz 1947- Haziran 1950 tarihleri arasındaki 36 sayıyı kapsar. Dergi, 30. sayıya kadar (1 Ocak 1929) eski harflerle, bu sayıdan itibaren yeni harflerle yayımlanır.
Türk Ocaklarının kapanmasından sonra dergi, bağımsız olarak yayımını sürdürmüĢ, ancak 1935 yılında yayın krizine girmiĢtir. Bir yıl sonra dönemin Ġzmir valisi Avni Doğan’ın teĢvik ve desteğiyle dergi, Ġzmir Halkevi’ne bağlanır ve 133.
sayısı 1 ġubat 1936’da Ġzmir Halkevi Dergisi olarak yayımlanmaya baĢlar.9 Bu sayıdan itibaren Fikirler, yeni bir hız daha alabilecek bir düzeye ulaĢır. Bundan sonra okuyucular dergide daha çeĢitli konular bulabilme imkânını elde etmiĢlerdir.10
Dergi, uzun süre yayımlandığından dolayı farklı yazar kadrosu tarafından çıkarılmıĢtır. 1936’dan sonra bir yandan eski yazar kadrosunun yazıları yayımlanırken, bir yandan da bu kadroya yeni ve genç isimler eklenmiĢtir.11
Bununla beraber hepsinin kilit taĢı Ģu olmuĢtur: “Devrim neslini en üst düzeyde kültürlü yapacak yazılar” yazmak. Fikirler’in amacı da, Türk kültür kervanında Ġzmir’in mümessili olmaktır.12 Böylece dergi, 1950 yılına kadar Ġzmir Halkevi’nin yayın organı olarak çıkarılmıĢtır.
7.2.1. Dergide Yer Alan Konular
Fikirler, aylık kültür ve sanat dergisidir.13 1936 yılında Ġzmir Halkevi dergisi olarak çok zengin bir içerikle çıkmıĢtır. Bu sayıda Mahmut Esat Bozkurt’un “Türk gençliği için”, Recep Peker’in “Ġnkılâbın manâsı”, ReĢat Akbay’ın “SavaĢ Gazları ve Bunlardan Korunma”, Dr. Mithat Orel’in “Spordan Ne Bekliyoruz”, M. Oksancak’ın
“Kitaplarımız ve Kitap Evlerimiz”, A. Fuat’ın “Hayat Bilgisi”,14 Mustafa Rahmi Balaban’ın “Altı Oku YaĢama ve YaĢatma ĠĢi”, “Köy Enstitüleri” konuları gibi çok çeĢitli ve değerli yazılar yer almıĢtır.15 1937 yılından baĢlanarak, Ġzmir Halkevi
_____________________________________________
9 Özsarı, a.g.m., s. 409; Akyol, a.g.e., s. 127.
10 Rahmi Balaban,“Fikirler”, Fikirler, C: VI, S. 133, 1 ġubat 1936, s. 1.
11 Özsarı, a.g.m., s. 409.
12 Balaban, a.g.m., s. 1.
13 Güz, a.g.e., s. 156.
14 “Fikirler”, Anadolu, 1 Mart 1936, s. 5.
15 Mustafa ġahin, S. Kalyoncu ġahin, Mustafa Rahmi Balaban, BERKSAV Yayını, Ġzmir, 1994, s.
107-108.
çalıĢmaları dergide yoğun olarak kamuoyunun bilgisine sunulmuĢtur. Bunun için ilk olarak 1938 yılında derginin 166, 167 ve 168. sayıları bir arada basılmıĢ ve Halkevi’nin 1937 yılındaki tüm çalıĢmaları rapor Ģeklinde verilmiĢtir. Bundan sonra derginin deyimiyle sonuna kadar “Memleketin inkılâp kıymetleri Halkevi anlayışı içinde bilinçle savunulmuştur”.16
Dergide özellikle 1936-1940 yılları arasındaki yazıların çoğunluğu felsefe ağırlıklıdır. Dergide felsefe grubu yazılarının özellikle de pedagoji yazılarının çok olması, dergi idarecilerinin genellikle eğitimcilerden oluĢmasından kaynaklanmıĢtır.
Ancak 1940’tan sonra Fikirler, Ġzmir’de yaĢayan edebiyat çevrelerinin yönetimine geçmiĢ, zamanla tamamen edebî bir kimliğe bürünmüĢtür.
Dergi, Halkevi’nden aldığı maddi güçle Ġzmirli bilim, kültür, sanat adamları için bir okul vazifesi görmüĢ, Türk kültür hayatında bir dönem Ġzmir’i baĢarıyla temsil etmiĢtir.17 Fikirler, “milli kültürü, muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkarmak” ülküsünün demircilerinden biridir. Bu niyet ile çıkmıĢ ve bu niyet ile çalıĢmıĢtır.18
Fikirler, Ġzmir ve Ege Bölgesi’nde yaĢayan çok sayıda genç yeteneğin yetiĢmesini sağlamak suretiyle kültür ve edebiyat dünyasına yeni isimler kazandırmıĢ, aynı zamanda Cumhuriyet dönemi edebi yönelimlerin ortaya çıkmasında önemli bir rol oynamıĢtır.19
7.2.2. Derginin Biçimsel Özellikleri
Üçüncü hamur kağıda basılan dergi, 27. sayıdan sonra birinci hamur kağıda basılmıĢtır. Derginin birlikte basılan 23-24, 25-26, 27-28 ve 29-30. sayıları 64, diğer sayıları 40 sayfa olarak yayımlanmıĢtır. Dergide kapak dıĢında fotoğrafa pek yer verilmemiĢtir.
Ġzmir’de Hersabah Mürettiphanesi’nde dizilen ve Doğanlar Basımevi’nde basılan derginin fiyatı 25 (iki sayı birlikte basıldığı zaman 50) kuruĢ, altı aylık
____________________________________________
16 Özsarı, a.g.m., s. 410; Akyol, a.g.e., s. 127.
17 Özsarı, a.g.m., s. 409.
18 “KonuĢma”, Fikirler, C: VII, S. 143, 20 ġubat 1937, s. 2.
19 Özsarı, a.g.m., s. 410.
abonesi 150, yıllık abonesi 250 kuruĢtur. Dergi arka kapak ve son sayfalarında önemli oranda ilan ve reklam yer almıĢtır. Genellikle yazıları 8 punto ve 2 sütuna dizilmiĢtir. Derginin arka düzenlemesi ve baskı kalitesi oldukça iyidir. Dergi 14x20 cm. boyutlarındadır.20
7.2.3. Derginin Yazar Kadrosu
Derginin sahibi Vedide Baha Pars, yazı iĢlerini fiilen idare eden Halil Dumanoğlu’dur.21 Dergide sürekli yazan yazar, Ģair ve araĢtırmacılardan bazıları ise;
Halil Dumanoğlu, Vedide Baha Pars, Mustafa Rahmi Balaban, Hakkı Baha Pars, Akil Koyuncu, Ceyhun Atuf Kansu, Attila Ġlhan, Edip Cansever, Hüseyin Avni Ozan, Necati Cumalı, Orhan Hançerlioğlu, Ziya Somar, Samim Kocagöz, ġükran Kurdakul, Abidin Elderoğlu, Bara Arıkan, Berrin TaĢan, Cahit Irgat, Fuat Edip Baksı, Fuat Muratoğlu, Ġbrahim Zeki Burdurlu, Gaye Nail Ozanoğlu, Kemal Bekir Mancu, Kemal Göksel, Kemal Dayan Kemal Kamil AktaĢ, Mahmut R. Gazimihal, Metin Eloğlu, M. ġerif Onaran, ġinasi Özdenoğlu, Nahit Ulvi Akgün, Oğuz Harzem, Suat TaĢer, Besim Akımsar, Neriman Güner, Limasoliu Naci, Fakir Baykurt, Gara Sarmat, Zeki Görgülü, Hikmet Dizdaroğlu, Talip Ayaydın, Cengiz Ġlhan gibi pek çok tanınmıĢ isimdir.22
7.3. ĠZMĠR ĠLĠ DAHĠLĠNDE ÇIKARILAN DĠĞER HALKEVĠ