HALKEVLERĠNDE DĠSĠPLĠN VE DÜZEN

Parti, Halkevlerinde katı bir disiplin uygulamıĢtır. Halkevlerinde iĢlenen suçlara karĢılık gelen cezalar hafiften ağıra doğru sırasıyla sözlü uyarı, yazılı uyarı, geçici ihraç ve ihraç cezalarıydı.³² Bu cezalar Ģu suçlar ve fiiller için otoriteleri tarafından verilirdi: Parti ilkelerine ve programına aykırı davranıĢlar; Halkevlerinin huzurunu ve düzenini bozacak davranıĢlar; Halkevlerinin kurallarına ve Genel Sekreterliğin talimatlarına karĢı gelmek; Halkevi seçimlerini engellemek ve seçimlere hile karıĢtırmak.³³

Sözlü uyarı cezası Halkevi BaĢkanı tarafından verilirdi. Yazılı uyarı cezası da Halkevi BaĢkanının teklifi ile Halkevi Yönetim Kurulu tarafından; geçici ihraç cezası Halkevi Yönetim Kurulunun teklifi üzerine, Halkevinin bağlı bulunduğu Vilayet Parti Yönetim Kurulu tarafından verilirdi. Son olarak ebedi ihraç kararı ise, Vilayet Parti Yönetim Kurulunun teklifi ile Genel Yönetim Kurulu tarafından verilirdi.³⁴

Hakkında ceza verilmesi gerekli görülen Halkevliler, eğer parti üyesi ise soruĢturması doğrudan doğruya parti tarafından yürütülürdü.³⁵ Yazılı ihtar cezası almıĢ olanlar bir yıl içinde Ģube yönetim kurulu üyeliklerine seçilemezlerdi. SeçilmiĢ iseler vazifeden çekilirlerdi. Geçici ihraç cezası alanların bir yıl süreyle halkeviyle

____________________________________________

31Adem Kara, Türkiye’de Halkevleri ve Çorum Halkevi Faaliyetleri, GaziosmanpaĢa Üniversitesi, (BasılmamıĢ Lisans Tezi), Tokat, 1997, s. 21.

32 HİTT, Mad. 47.

33 HİTT, Mad. 48.

34 HİTT, Mad. 49.

35 HİTT, Mad. 50.

alâkaları kesilirdi.³⁶

Tıpkı halkevi baĢkanı gibi halkevi ve Ģube yönetim kurulu üyeleriyle birlikte halkevinde çalıĢan memurlar ve hizmetçiler de parti üyesi olmak zorundaydılar.

Memurların sicillerinin birer örneği Halkevinin bağlı olduğu Parti Yönetim Kurulu’na gönderilirdi. ³⁷

Halkevine sadece yetiĢkinler üye olabilirlerdi. Öğrenciler arasında yalnızca üniversiteye gidenler halkevine kayıt yaptırabilirlerdi. Liseyi bitiren veya reĢit olan herkes halkevi üyesi olabilirdi.³⁸ 12 yaĢından küçük çocuklar akĢamları yapılan halkevi etkinliklerine, 6 yaĢından küçük olanlar da gündüzleri düzenlenen programlara katılamazlardı.³⁹

Disiplin konusuna gelince, halkevlerinde dokümantasyon ve dosyalama olaylarına da büyük önem veriliyordu ve Halkevleri Ģu defterleri tutmakla yükümlüydüler: Halkevi üyeleri için kayıt defteri, halkevi ve Ģube yönetim kurullarınca alınan kararların yazıldığı karar defterleri, muhasebe defteri, demirbaĢ ve donanım kayıt defteri, kütüphane kataloğu, halkevinin gönderdiği ve aldığı resmî yazıların kaydedildiği evrak defteri.⁴⁰

_____________________________________________

36 HİİT, Mad. 51.

37 HİTT, Mad. 53.

38 HİTT, Mad. 54-55.

39 HİTT, Mad. 56.

40 HİTT, Mad. 57.

3. BÖLÜM

HALKEVLERĠNĠN AMAÇLARI, ĠġLEVLERĠ VE ÇALIġMA ALANLARI

3.1. AMAÇLARI

Bir “toplum mühendisliği projesi” olan Kemalizm, “yeni toplum”u ve “yeni hayat”ı yaratmayı amaçlar. “Yeni hayat”ın gerektirdiği alıĢkanlıklar, davranıĢ-düĢünüĢ biçimleri, sanat ve müzik zevki, eğlence biçimleri, ya da kısaca “kafa yapısı” Ģekillendirilir. “Yeni hayat”ın amaçlanan niteliği, hem “çağdaĢ” olan, hem de

“millî” olandır. Toplumun “eğiticisi” halkevleri, “telkin ve terbiye” ile toplumu

“eğitir”, halka “doğru tezleri” aĢılar. Fertler “kaynaĢmıĢ kütle” içinde, bu kütle ile biçimlenir. Bütün bunlarda yol gösteren ise partidir. Halkevleri, tek parti döneminin en somut ürünlerinden biridir¹ ve CHP’nin temel prensipleri doğrultusunda faaliyet gösteren kuruluĢlardır.² Amaçları da, ulusu bilinçli, birbirini anlayan, birbirini seven, ortak ideale bağlı bir halk kitlesi düzeyinde örgütlemek;³ kültür, ülkü, amaç ve düĢünce birliğini güçlendirecek bir toplum olmayı sağlamak; ulusal birliği oluĢturan, ulusal ruhu biçimlendiren ve güçlendiren kültür ögelerini ortaya çıkarıp geliĢtirmek;

köylü ile kentli, köylü ile aydın zümreler arasındaki iliĢkileri düzenleyerek geliĢtirilecek köycülük çalıĢmalarının yürütülmesini sağlamaktır.⁴ Halkevlerinin, CHP’nin ana ilkelerini (cumhuriyetçilik, milliyetçilik, halkçılık, devletçilik, laiklik ve inkılâpçılık) yayması ve bu ideolojinin ürünü olan inkılâpları yerleĢtirmesi⁵ ve bunların ülke düzeyinde nasıl uygulandığını anlatmak için kullanılan merkez

____________________________________________

1 NeĢe G. YeĢilkaya, Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık, ĠletiĢim Yay., Ġstanbul, 1999, s. 61.

2 HİTT, Mad. 1; CHP Halkevleri 1932-1935: 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı, s. 11.

3 CHP 1935, s. 6; Tevfik Çavdar, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), Ġmge Kitabevi, Ankara, 2008, s. 352; Fatih Tuğluoğlu, “Türkiye’de Halkçılık Ġdeolojisi ve Halkevleri”, Erdem, AKM, C: XIV, S. 42, Ankara, Ocak 2005, s. 113; “Halkevleri”, Türk Ansiklopedisi, C: XVІІІ, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1970, s. 411; Ġsrafil Kurtcephe, Aydın Beden, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Alp Yayınevi, Ankara, 2007, s. 394.

4 Anıl Çeçen, Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Cumhuriyet Kitapları, Ġstanbul, 2000, s. 104;

Çavdar, a.g.e., s. 352; Kurtcephe, Beden, a.g.e., s. 394; Cevat Geray, Halk Eğitimi, Ankara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., No: 73, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1978, s. 347.

5 YeĢilkaya, a.g.e., s. 61; Çavdar, a.g.e., s. 352; “Halkevleri”, Büyük Larousse Ansiklopedisi, C: X, Ġnterpress Basın ve Yayıncılık, Ġstanbul, 1986, s. 4978; Yahya Akyüz, Türk Eğitim Tarihi, Kültür Koleji Yay., Ġstanbul, 1993, s. 351; Kurtcephe, Beden, a.g.e., s. 394.

biçimine dönüĢtürülmesinin sağlanmasıyla, kısa zamanda toplumsal ve kültürel kalkınma sağlanarak, Türk toplumunun çağdaĢlaĢma savaĢına katkısı artmıĢ olacaktı.⁶

Ġsmail Hakkı Baltacıoğlu ise Halkevleri tarafından yerine getirilmesi gereken beĢ amaç tespit etmiĢtir:

1. Türkiye’nin bütün gençlerine toplu hayat yaĢatmak 2. Onlara müĢterek mesuliyet duygusunu aĢılamak 3. Onlara kolektif neĢeyi tattırmak

4. Onlara Türk rejimi istikametinde bir moral vermek.

5. Onlara yürüyüĢ, musiki, tiyatro, edebiyat zevklerini vermek

Bu amaçlardan baĢka Baltacıoğlu; Halkevlerinin, bilim, sanat, kültür öğreten evler olduğunu; fakat yalnızca öğreten değil, aynı zamanda yaĢatan kurumlar olduğunu ifade etmiĢtir. Halkevlerinin verdiği bilgi ve kültürün Türk rejiminin beklentilerine uygun olduğunu, ayrıca en ufak köylere dahi yayılacak bir kapasiteye sahip olan Halkevlerinin, bütün halkı ayrım yapmadan kucaklayabilen kurumlar olduğunu söylemiĢtir.⁷