İnternet Gazeteciliği (On-Line Journalism)

Bilgi iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler ve internet teknolojisi ile internet gazeteciliği şeklinde yeni bir yayın aracı oluşmuştur. İlk önceleri büyük gazetelerin kendi gazetelerinin online şeklini internete aktarmasıyla başlayan bu elektronik yayıncılık süreci gelişerek bugün sayısız internet gazetesinin yayın hayatına başlamasıyla devam etmektedir.

Her alanda bir değişim ve dönüşüm etkisi yaratan internet ve gelişen iletişim teknolojileri medyayı da etkilemiştir. Birçok gazete de bu gelişime paralel olarak 90’lı yılların başından itibaren elektronik ortama geçmişlerdir. Elektronik yayıncılık, internet gazeteciliği ya da sanal gazetecilik de denilen iletişim aracı bu gün günlük hayatımızın vazgeçilmez unsurudur (Vural, 2006:45).

İnternet gazeteciliği “gazeteciliğin çeşitli yönlerinin kullanılarak insanların internet aracılığıyla bilgilendirilmesi şeklinde tanımlanabilir.” Günümüzde bu gazetecilik veya habercilik “sanal gazetecilik”, “elektronik yayıncılık” ya da “on- line habercilik” adlarıyla da karşımıza çıkmaktadır (Çakır, 2007:58).

ABD’de The Washington Times, New York Times gibi gazeteler 1995 yılında internette yayın yapmaya başlamıştır. Avrupa’da da aynı yıl İnternational Herald Tribune ve Daily Mirror gibi gazeteler internet gazeteciliğine başlamıştır (Çakır, 2007:58). Ülkemizde ilk internetten erişimi sağlayan gazete 1995 yılında Zaman gazetesidir dergi olarak da aynı yılda Aktüel dergisidir. İlk yıllarda yazılı halinin internet ortamına aktarılmasından ibaret olan sanal gazeteler ilerleyen yıllarda özgün bir görünüm ve içerikle yayınlarına devam etmişlerdir.

İnternet gazeteciliğinde yaşanan bu süreç üç aşamada değerlendirmektedir. Birinci dönem gazetelerin yazılı hallerinin internet ortamına aktarılmasından ibarettir. İkinci dönem internet gazetelerinin basılı halinden farklı özgün bir şekilde hazırlandığı ve internet gazetelerinin iletişimde tek yönlülükten kurtarılarak okurunda katılımının sağlandığı interaktif dönemdir (Tokgöz; 2000:69).

Türkiye’de internet gazeteciliği iki dönemde incelenebilir. Bunlar; 1995-2000 yılları arası, internetin gelişmeye başladığı, gazeteciler arasında yeni tanındığı, sayılı haber sitesinin bulunduğu dönemdir. Diğer dönem 2000 yılı ve sonrasıdır. Bu dönem Türkiye’de ağır ekonomik krizin bulunduğu ve medyayı da derinden etkilediği dönemdir. İşsiz kalan pek çok gazeteci, seslerini duyurabilecekleri bir alan olarak gördükleri internet haberciliğini kullanarak “sanal gazeteciliği” geliştirdikleri dönemdir. Şu anda milyonlarca kullanıcısı olan sanal ortamda her türlü bilgiye ulaşmak mümkündür, günlük gazeteler okunabilmekte, son dakika haberleri ile takip edilebilmektedir. Yapılan bir araştırmaya göre “Sanal Gazetecilik” kavramı hakkında bilgi sahibi olanların oranı %82, internetten gazete okuyanların oranı da %60’lara ulaşmıştır (Çakır, 2007:58).

Yeni bir iletişim türü olarak ortaya çıkan internet gazeteciliğine, medya pahalı yatırımlar yapılmaksızın küçük maliyetlerle başlamış, günümüzde 80 civarında haber sitesi ile faaliyetlerini sürdürmektedirler.

Vural’a göre yeni iletişim teknolojilerinin internet gazeteciliğine ya da medyaya etkisi başlıklar halinde şöyledir;

Bilgi Toplama: İnternet bilgiye ulaşımı çok kolay hale getirmiştir. Çok

önemli belgelere bile günümüzde arama motorları, forumlar, e-posta ve haber grupları gibi araçlar kullanılarak hızlı bir şekilde erişmek mümkündür.

Dünyanın her yerinden erişim imkânı: Yeni iletişim teknolojilerinin

sağladığı internet gazeteciliği ile bilgisayar ve interneti olan dünyanın her köşesinden insanlar gazeteleri ücretsiz okuyabilmektedirler hatta sadece sanal ortamda yayın yapan gazeteler de bulunmaktadır dolayısıyla insanların haber alma yelpazesi genişlemektedir.

Okuyucu ile etkileşim sağlanması: Gazete okuyucusunun gazete hakkında

görüş ve isteklerini almak, hangi haberleri okuduklarını ve hatta özel bir haber için okuyucunun ne düşündüğü bilgisini almak internet gazeteciliğinden önce çok zordu. Günümüzde tüm bu bilgiler kolayca alınabilir hatta cookies (çerez) dosyaları ile okuyucunun haberi olmaksızın eğilimler, hangi haberlerin takip edildiği, zevkler, ziyaret tarih ve saatleri gibi bilgilerin öğrenilmesi mümkündür (Vural, 2006:46-50).

İnternet gazetede okura geri bildirim imkânı veren unsurlar şunlardır; e-mail: Kullanıcı yazara, gazete yetkililerine e-mail aracılığıyla ulaşarak görüş, öneri ve

isteklerini aktarabilmektedir. Formları cevaplayarak “bu haberi değerlendirin” türü linkler ile yorum alınmaktadır. Kısmen de olsa canlı sohbetler yapılabilir (Toruk,2008:300). Esas olarak da internet gazeteciliğinde, verilen her haber penceresi altın da “yorum yaz” ve “tüm yorumları oku” linkleri ile etkileşim sağlanmaktadır. İnternet gazetesine üye olanlar üyelik girişleri ile yorum yazabilmektedirler, yorumları okumak için ise herhangi bir üyelik gerekmemektedir. Cookies: Cookie kelimesi "web sayfası sunucusunun kişilerin bilgisayarının hard diskine yerleştirdiği ufak bir text dosyasının adıdır. Yani, o web sitesinin bir sonraki ziyarette sizi tanıması için geçerli bir bilgidir. Cookie'nin amacı; kişilerin o siteyi yeniden ziyaret ettiğinde web sunucuya bildirmekten ibarettir. Dolayısıyla web siteleri kişileri bu cookie'ler yardımıyla hatırlar (http://www.chip.com.tr /forum/ cookie-ne-demek_t39205.html).

Multimedya araçları ile etkin haber sunumu: Basılı gazetelerde resim ve

yazı olarak alınan haberler, internet gazeteciliğinde sesli, hareketli ve farklı animasyonlar ile izlenebilmektedir. Böylece haberin sunum gücü artmaktadır. Günümüz dijital ve video makineleri internet için çok elverişlidir. Çekilen bir video internet ile gazeteye ulaştırılarak anında yayınlanabilmektedir.

Hızlı haber: Yazılan bir haberin internet ortamına aktarılması saniyeler

sürmektedir. Sunulan haberler anlık güncellenebilmektedir. Bu özellik okurun internetten gazete okumasında önemli bir etkendir. Bu sayede yaşanan gelişmelerden anında haberdar olunmaktadır. Oysaki yazılı basın günde bir kez baskı yapmaktadır yani gün içerisinde gelişen yeni bir haber bir sonraki gün yazılı basında yerini alacaktır. Bu bakımdan basılı gazete yeni haber konusunda daha geridir.

Arşivden tarama yapma imkânı: Geçmişteki bir konunun araştırılması

internetten önce arşiv odalarına giderek yapılmaktaydı. Bu odalarda araştırma yapılacak eski tarihli gazeteyi bulmak, onun içerisinden haberi bulmak neredeyse imkânsızdı. Ancak internet gazeteciliği ile birlikte tarayıcının adres çubuğuna örneğin www.milliyet.com.tr/2004/04/04 şeklinde tarihi yazmak yeterlidir. Ana sayfadan arşiv link ile tarih seçerek de eski sayılara ulaşılabilmektedir.

Arama Motoru: Arama motorlarında olduğu gibi site içerisinde de aramalar

bütün haberler içerisinden özel bir haberi bulmak zaman almaktadır (Vural, 2006:46- 50).

Günümüzde gazetelerin tamamına yakınının internet siteleri mevcuttur. Bu sitelerden günlük veya geçmişe dönük tüm haberler ücretsiz olarak alınabilmektedir. Dünyada da internet gazeteciliğinde okurlardan bir ücret alınmamaktadır. Dünyanın önemli haber kaynağı olan New York Times başlangıçta ücretli olan internet gazetesini 2007 yılından sonra ücretsiz hale getirmiştir. Gazeteler internet dolayısıyla kaybettikleri gelirleri internet gazetesine aldıkları reklam gelirleri ile karşılamaktadırlar. İnternette ücret karşılığı abone olunan gazeteler de bulunmaktadır. Örneğin tüm dünyadaki gazetelerin orijinal basılı halinin PDF olarak sunulması (www.pressdisplay.com) işini yapan web sayfaları bulunmaktadır. Ancak gazetenin orijinal halini resim olarak okumak, resmi kaydırarak mümkün olduğu için bir dezavantaj olarak görülmektedir (Toruk, 2008,303).

Wall Street Journal’da web trafik datası hangi haber ya da makaleye rağbet olduğunun tespiti için sürekli izlenmektedir. Haber veya makaleden podcast, fotoğraf galerisi veya video yapılıp yapılmayacağına dair karar vermek bu tespit açısından önemlidir. Washington Post’ta, gazetenin web sürümü 46 ölçüt üzerinden sürekli taranmakta ve yazı işleri, sürekli geri bildirim almaktadır. Gazete basıldıktan sonra web sürümüne ne kadar okuyucu yöneldiği veya yönelmediği, şu bakımdan da önemlidir; kâğıt baskıyı değiştirmek mümkün değildir ancak internet gazetesindeki haberleri değiştirmek mümkündür. Gelişen teknolojinin diğer boyutu, gazetenin neresinin ne kadar okunduğunu gösterecek durumdadır. Newspaper Direct, internete gazetenin basılı halini koymaktadır. Sebebi ise okuyucunun, bir haberi veya makaleyi ne kadar süre okuduğunu ilgilendiğini bilmek. Newspaper Direct’de teknolojik olarak yapılan, bir gazete sayfasını 288 kutuya bölmektir. Okuyucu, hangi habere ait kutu veya kutuların üzerindeyse bu bilgi saptanır. Sistem, abonelik yöntemi ile çalıştığı için, hangi abonenin hangi gazeteye baktığı bilinir ve okuma süresi hesaplanır. Bu bilgilerden yola çıkarak günümüz teknolojisi günün hangi saatinde, kim, hangi ülkeden, hangi habere ne kadar süreyle odaklandı? Sorusuna cevap bulabilmektedir (Interpro BThaber; sayı:788).

Geleneksel ve internet gazeteciliğinin geleceği bakımından Türkiye’de 2001 yılında yapılmış bir araştırma sonucuna göre gazetecilerin %40’ı, diğer meslek

gruplarının %60’ı gelecekte basılı gazete kalmayacağı inancındadırlar. Ancak aradan geçen zaman bu araştırmayı doğrulamamaktadır ve büyük gazetelerin yöneticileri basılı gazetenin ne olursa olsun devam edeceği fikrindedirler. Okurlar internet gazetesi ve basılı gazete konusunda farklı fikirdedirler ancak göz sağlığı açısından geleneksel gazetenin daha sağlıklı ve zevkli olduğu kesindir. Gelişen teknoloji sanal ortamdaki bu dezavantajı gidermek veya ortadan kaldırmak için arayışlar içerisindedir (Toruk, 2008,340).