İnternet Bağımlılığının Etki ve Sonuçları

Toplumların teknolojideki ilerleme düzeyleri onların çağdaşlık ve aynı zamanda gelişmişlik seviyelerinin yükselmesinde de etkili bir kıstas olarak görülmektedir. Teknolojik gelişmeler bireylerin yaşamlarını kolaylaştırıp toplumsal kalkınmaya bireysel gelişmeye katkı sağlayacağı gibi diğer yandan olumsuz bir takım gelişmelerin oluşmasına da zemin hazırlayabilmektedir. Özellikle son yıllarda oldukça popüler bir teknolojik ürün olarak karşımıza çıkan internetin bilinçsiz ve sağlıksız kullanımının sebep olduğu zarar ve olumsuzlukların varlığından bahsedilebilmektedir. Sağlıksız, kontrolsüz ve bilinçsiz internet kullanımı sonucunda oluşabilecek internet bağımlılığı klinik bozukluğu, insanların; psikolojik (ruhsal), sosyal, fiziksel (bedensel ya da fizyolojik), akademik (eğitimsel), mesleki (iş) yaşamlarında ve bilişsel süreçlerinde bir takım işlevsizliklere neden olabilmektedir (Caplan, 2002; Davis, 2001; Karayağız-Muslu ve Bolışık, 2009).

2.1.4.6.1 İnternet Bağımlılığından Doğan Psikolojik (Ruhsal) Sorunlar

İnternet bağımlılığı tanısı bulunan bireyler, internet dünyası ile tanışmadan ya da internetler daha fazla fazla haşır neşir olmadan önceki ruh durumlarından oldukça farklılaşabilmektedirler. İnternetle aşırı zaman geçirme sonucunda oluştuğu varsayılan internet bağımlılığı sorunu bireylerde toleransın gelişmesine bağlı olarak internet başında bulunulmadığı veya internete ulaşılamadığı takdirde kaygı/anksiyetenin, depresyonun, ruhsal bir takım bozuklukların ortaya çıkması ile neticelenebilmektedir (Young, 1996).

İnternet bağımlılığının neden olduğu psikolojik ve ruhsal problemler bireyde kendini; içsel sıkıntı yaşama, agresiflik ve saldırganlık biçiminde göstermektedir. Ayrıca internet bağımlılığı tanısı bulunan kişilerde içe kapanıklık, motivasyonda azalma ya da tamamen motivasyon kaybı, mutsuzluk, huzursuzluk, kaygı, sinirlilik,

66

içsel buhram/bunalım ve daha da ileri seviyelerde intihara meyil/teşebbüs gibi olumsuz psikolojik durumlar da görülebilmektedir (Şahin, 2011; Odabaşıoğlu, 2007). İnternet bağımlılığı teşhisiyle birlikte kişilerde, bu rahatsızlığa ek olarak ikincil psikiyatrik bozuklukların da görülebileceğine dair kanıları, çeşitli araştırma ve çalışmalar desteklemektedir. Bu psikiyatrik rahatsızlıklardan en yaygın olarak gözlemlenenleri; anksiyete (Kratzer & Hegerl, 2008), alkol, tütün ve madde bağımlılıkları (Greenberg, Lewis & Dodd, 1999), depresyon (Whang, Lee & Chang, 2003), bipolar bozukluk, major depresyon, obsesif kompulsif bozukluk (Caplan, 2007), dürtü kontrol bozuklukları (Jang, Hwang & Chois, 2008), saldırganlık (Yen, Ko, Yen, Wu & Yang, 2007), takıntılı olarak alışveriş yapma, patolojik olarak kumar oynama, piromani ve takıntılı seks bağımlılığı gibi duygudurum bozuklukları (Yellowlees & Marks, 2007) genelleşmiş kaygı bozukluğu, sosyal fobi, sınır kişilik bozukluğu, distimi, çekingen kişilik bozukluğu, hipomani (Yellowlees & Marks, 2007), dikkat eksikliği hiperaktivite (Ha vd., 2006) ve öfke kontrol problemleri (Yen, Ko, Yen, Wu & Yang, 2007) şeklinde sıralanabilmektedir. Ayrıca gerçekleştirilen bir takım çalışmaların sonuçları göz önünde bulundurulduğunda internet bağımlılığı ile sosyal fobi, depresyon, kaygı bozuklukları, içe dönüklük ve kişilik bozuklukları gibi rahatsızlıklarında eş zamanlı görüldükleri ve ilişkili olabilecekleri konusunda sonuçlara varılmıştır (Şenormancı, Konkan ve Sungur, 2010’da belirtildiği üzere).

2.1.4.6.2 İnternet Bağımlılığından Doğan Sosyal Sorunlar

İnternet kullanımı aşırı olan bireylerin sosyal ilişkilerinde bir düşüş söz konusudur. Sosyal ilişkilerde yaşanan bu düşüş de kişilerin sosyal çevresiyle kurduğu ilişkileri zayıflatmakta ve onların kimi zaman kaliteli ve olumlu iletişim örüntülerinden mahrum kalmalarına neden olabilmektedir (Karaca, 2007). Kraut, Patterson, Landmark, Kiesler, Mukophadhyay ve Scherlis (1998) tarafından

67

gerçekleştirilen araştırmada da benzer sonuçlarla karşılaşılmaktadır. Çalışmanın sonuçları yukarıdaki ifadeyi teyit eder nitelikte, internet üzerinden fazlaca gerçekleştirilen sanal ilişkilerin, kişinin aile, arkadaş ve sosyal çevresi ile kurulan iletişim örüntülerinde azalmalara neden olduğu vurgulanmaktadır. internet bağımlılığıyla birlikte internet kullanım sıklığı ve süresi giderek artan bireyin gerçek sosyal yaşamdan çok sanal hayatı tercih eder bir hale gelmesi, onun kendi kapasitesinin farkındalığını engellemekte ve git gide yaşam amaçlarından sapmasına neden olabilmektedir. İnterneti bir sosyal destek öğesi olarak algılamaya başlayan kişilerde bahsi geçen sapmalar ve sosyal ilişkilerdeki kopmalar daha fazla görülmektedir (Sezer, 2013’te belirtildiği üzere).

Yapılan çeşitli bilimsel araştırmalarda internet bağımlılığının kişinin sosyal ilişkilerinde bir takım problemlere neden olduğu saptanmıştır. Chou ve Hsiao (2000) gerçekleştirdiği çalışmada internet bağımlılığı bulunan bireylerin sosyal çevresi ile kurduğu iletişimde yüz yüze ilişkilerden çok internetin arkasına sığınarak, sanal iletişimi tercih ettikleri ve bunun da sosyal izolasyon ve yalnızlığı arttırdığı gözlenmiştir. Bireyin internet teknolojisini bir sosyalleşme aracı olarak kullanması, zamanla kendisini diğer bireylerden soyutlayarak internete karşı bağımlı duruma getirmekte ayrıca kişileri de yalnızlığa sürükleyebilmektedir (Kar, 2015).

İnternet teknolojisi ister istemez insanların sosyal yaşantılarında birtakım değişime neden olmaktadır (Ceyhan, Ceyhan ve Gürcan, 2007). Bireyler bu teknolojiye giderek alışmakta ve gün geçtikçe internet dünyasına daha fazla zaman harcamaktadırlar. Bireyler internetle aşırı zaman geçirdikleri için de sosyal çevrelerinden uzaklaşarak izole olmaya başlamaktadırlar. Ayrıca internet bağımlılığı, insanların giderek kendi içlerine kapanmalarına ve yanlızlığa daha fazla alışmalarına neden olmaktadır (Koyuncu, Ünsal ve Arslantaş, 2012; Whang, Lee ve Chang,

68

2003). İnsanların, internet bağımlılığının etkisiyle giderek yalnızlaşmaları, asosyalleşmeleri ve izole olmaya başlamaları, çeşitli kişilerarası iletişim sorunları yaşamalarına zemin hazırlamaktadır (Özçınar, 2011).

2.1.4.6.3 İnternet Bağımlılığından Doğan Fizyolojik (Bedensel) Sorunlar

Bireylerde internet bağımlılığının gelişmesiyle birlikte birtakım fiziksel rahatsızlıklar ortaya çıkmaktadır. Bilgisayar önünde çevrimiçi olarak zaman geçiren kişilerin internete aşırı zaman ayırmaları onların yeme stillerini, fiziksel aktivitelerini dolaylı olarak etkilemektedir. Şöyle ki; yapılan bilimsel araştırmaların eşliğinde, aşırı internet kullanımından muzdarip olan bireyler fiziksel etkinlik ve aktivitelere kısıtlı olarak zaman ayırmakta, bilgisayar karşısında sürekli birşeyler atıştırmakta hatta bu yeme alışkanlığı obeziteye bile yol açabilmektedir. Kişide oluşabilecek obezite riski de beraberinde yüksek tansiyon, hiperlipidemi gibi rahatsızlıkları da doğurabilmektedir (Karayağız-Muslu ve Bolışık, 2009; Shields & Behrman, 2000). Kimi çalışmalarda da internet bağımlılığı bulunan bireylerde çeşitli yeme bozuklukları saptanmıştır. Bir bilimsel araştırmada internet bağımlılığının ve riskli internet kullanıcılarının iştahlarında azalmalar görülmüş, ayrıca bu kişilerin sıkça öğün atladıkları, yeme öğünlerini küçük atıştırmalıklarla ya da aperatiflerle geçiştirdikleri gözlenmiştir. Bu sağlıksız beslenme stilleri bireyin gelişimini de olumsuz yönde etkileyebilmektedir (Kim, vd., 2010).

Ayrıca yine bu bireylerde, internet bağımlılığı teşhisi bulunmayan bireylere göre hızlı ve güçlü kan akışına/nabza ve hızlı bir solunuma sahip oldukları gözlenmiştir. İnternet bağımlılığının sebep olduğu bir diğer fizyolojik sorun da bireylerin uyku düzenlerinde yaşanan bozulmalardır (Öztürk, Odabaşıoğlu, Eraslan, Genç ve Kalyoncu, 2007). Şöyle ki; uzun süre bilgisayar ve internet başında zaman geçiren kişilerin uykudan yoksun kalmaları muhtemel bir sonuçtur. Buna bağlı olarak

69

internet bağımlılığı bulunan kişilerin uyku düzeni ve döngüleründe bozulmalar yaşadıkları ve düzensiz/yetersiz uyku sürecine sahip oldukları gözlenmiştir (Lin, Kuo, Lee, Sheen ve Chen, 2014). Yine aynı çalışmada internet bağımlılığının, bireyin otonom sinir sistemindeki fonksiyonlara negatif yönde etki ettiği sonucuna varılmıştır (Lin, Kuo, Lee, Sheen ve Chen, 2014).

2.1.4.6.4 İnternet Bağımlılığından Doğan Akademik (Eğitimsel) Sorunlar

İnternet teknolojisi öğrenciler tarafından oldukça fazla kullanılmaktadır. İnternet teknolojisi öğrencilerin araştırma yapabilmeleri, bilgiye kolay erişebilmeleri açısından onlara çok büyük fırsatlar sunmasına rağmen, ders amaçlı kullanılmadığı takdirde bireyleri internet bağımlılığına bir adım yaklaştırmaktadır. İnterneti sağlıksız ve amacı dışında kullanan öğrencilerin de tabii olarak ders notlarında ve akademik başarılarında düşmeler yaşanmaktadır (Chang ve Man Law, 2008; DiNicola, 2004; Usman, Alavi ve Shafeq, 2014).

İnternet bağımlılığı olarak adlandırılan klinik bozukluğun, internetle aşırı zaman geçirmeye dayalı olarak geliştiği birçok araştırma ve kaynakta sıkça belirtilmektedir. Zaman yönetimi ve kontrol konusunda başarısız olan internet bağımlısı bireylerde aşırı şekilde internetle zaman geçirme sonucunda akademik yaşamlarında varolan sorumlulukları yerine getiremez hale gelmektedirler. Bu nedenle internet bağımlılığının bireylerin akademik alanlarında başarısızlıklara yol açması da olası görünmektedir. Chang ve Law’ın (2008) gerçekleştirdiği araştırmanın sonuçları bu fikri doğrular niteliktedir. İnternet bağımlılığı bulunan bireylerin eğitim yaşamlarında, derslerinde ve akademik süreçlerinde zorlanmalar ve başarısızlıklar yaşadıkları saptanmıştır. Aynı şekilde Özçınar’ın (2011) çalışmasında da internet bağımlılığı ile akademik muvaffakiyetsizlik arasında güçlü bir korelasyon saptanmıştır. Benzer şekilde, Kubey, Lavin ve Barrows (2001)’un da yaptığı

70

çalışmada, interneti eğlence, oyun ve sohbet siteleriyle iletişim kurma amaçlı kullanan öğrencilerin akademik performanslarında bozulmalar ve düşüş saptanmıştır. Araştırmacılar, öğrencilerin akademik performanslarındaki düşüşün nedenini, internet kullanıcılarının geceleri geç saatlere kadar devam eden internet kullanımlarına bağlamakta; bu nedenle de ertesi gün yaşanacak yorgunluğun ve stresin akademik performansı düşüreceğini savunmaktadırlar (Jiang, 2013; Leung ve Lee, 2012).

2.1.4.6.5 İnternet Bağımlılığından Doğan Mesleki Sorunlar

Ali ve Nisa (2013)’nın belirttiğine göre internet teknolojisinin birçok avantajının bulunmasının yanı sıra nörolojik bozukluklar, psikolojik sorunlar, fiziksel/fizyolojik problemler, ilişkisel/sosyal sorunlar, akademik başarısızlıklar ve mesleki/iş yaşamındaki işlevsizlikle gibi dezavantajları da bulunmaktadır. İnternetin yaygın olarak kullanılmasıyla birlikte bireylerin iletişimleri artmış, bilgi paylaşımları da oldukça kolaylaşmıştır. Bu kolaylıklar bazı internet kullanıcıları için avantajdan çok dezavantaja dönüşmeye başlamıştır. Şenormancı, Saraçlı, Atasoy, Şenormancı, Korktürk ve Atik (2014)’in belirttiğine göre iş yaşamında interneti gereğinden fazla ve kontrolsüz kullanan bireylerin sayısı giderek artmakla birlikte, bu artışın neden olduğu işleyiş bozuklukları ve iş yaşamındaki problemler, sorumlulukları yerine getirememe, motivasyonda eksiklikler gözlenmeye başlamıştır.

2.1.4.6.6 İnternet Bağımlılığından Doğan Bilişsel Sorunlar

İnternet aşırı kullanımının neden olduğu varsayılan internet bağımlılığının bireylerde ciddiye alınmamasına ve henüz çok fazla ciddiyetinin farkına varılmamasına rağmen önemli bilişsel bozukluklara neden olabildiği görülmektedir. Ali ve Nisa (2013), internet bağımlılığıyla birlikte kişide bellek ve dikkat fonksiyonlarını yerine getirmede zorluklar yaşanabileceği hususunda vurgu

71

yapmaktadır. Aşırı internet kullanımı bilişsel süreçte bireyin sanal ve gerçek hayatındaki sınırları kimi zaman aradan kaldırmasına ve bireyin sanal yaşamıyla gerçek hayatını birbirine karıştırabilmesine neden olabilmektedir. Gerçek ile sanal yaşam arasındaki ayrımın yapılamaması, bireyin hayatında güvensizliğe, anlaşmazlıklara, bilişsel hatalara ve çeşitli anlam kayıplarının yaşanmasına neden olarak karışıklıklar yaratabilmektedir (Brey, 2006). Henüz internet bağımlılığının bilişsel etkileri üzerinde yapılan çalışmalar yetersiz görünmesine karşın bu bağımlılık türünün bilişsel problemlere neden olduğu araştırmacılarca düşünülmektedir (Şenormancı vd., 2014). Ali ve Nisa (2013)’nın yaptığı çalışmada internet bağımlılığı bulunan bireylerin bilişsel hatalarının daha yüksel olduğu saptanmıştır.