İklim değişikliğinin insan sağlığına etkilerine verilen tepkilerde AB

 Yasal kural

Sağlık alanındaki yasal düzenlemelere göre alınacak olan sağlık adaptasyon önlemlerinin çoğunun ulusal bölgesel ve yerel düzeye uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Her ne kadar iklim değişikliği ve etkileri doğası gereği sınır ötesi olsa da, ne bulaşıcı hastalıkların yayılması ne de aşırı hava olayları siyasi olarak sınırlandırılabilmektedir. Bu durum AB komisyonu tarafından oluşturulan yasal kaidelere tüm üye devletlerin katılımını gerektirmektedir. Avrupa iç pazarının normal işleyişi aşırı durumlardan etkilenecektir. Bu sebeple de tedbirlerin alınmasına gereksinim duyulmaktadır. Sağlık alanında üye devletler arasındaki işbirliğini teşvik etmek ve Avrupa dayanışmasını desteklemek AB düzeyinde alınması gereken başlıca önlemler arasındadır. Bu durum özellikle en iyi pratik ve deneyimlerin paylaşılması için bir çerçeve oluşturulması konusunda önemlidir.

 Uluslararası Sağlık Tüzüğü

AB Üye Devletler 2007 yılında yayınlanan Uluslararası Sağlık Tüzüğü’nü uygulamaktadır. Bu tüzük; hastalıkları tespit etmek ve halk sağlığı riskleri ve acil durumlara müdahale etmek için kullanılan kolektif savunma mekanizmasını yöneten çok taraflı bir anlaşma niteliğindedir.

 Siyasal bağlam

2010 yılında İtalya’nın Parma kentinde toplanan Beşinci Çevre ve Sağlık Bakanlar Konferansı’nda tüm Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’ne üye AB Üye Devletleri, Eylem için Avrupa Bölgesel Çerçevesi’ni oluşturan ‘commitment to act’ deklarasyonunu onaylamışlardır. Komisyonun kabul ettiği sonuçlaraşağıda özetlenmektedir.

i. Tüm sektörlerdeki ve seviyelerdeki iklim değişikliği azaltım ve adaptasyon önlemlerinin, politikaların ve stratejilerin sağlık konusu ile adapte edilmesi

ii. İklim değişikliğine karşı müdahale şartlarının iyileştirilmesi için sağlık, sosyal refah ve çevre sistemlerinin güçlendirilmesi

iii. Aşırı hava olayları ve salgınlar için erken uyarı denetimlerinin ve hazırlık sistemlerinin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi

iv. İklim değişikliği ve sağlık konularında halk eğitimi ve bilinçlendirme programlarının geliştirilmesi ve uygulanması

v. Sera gazı emisyonlarının azaltılması ve enerji yönetimi için sağlık sektörüne katkının artırılması

vi. Araştırma ve geliştirme çalışmalarının teşvik edilmesi

 Avrupa Çevre ve Sağlık Eylem Planı

Bu doküman özellikle iklim değişikliği ve sağlık konularını ele almaktadır. Ayrıca çevre ve insan sağlığı üzerinde ortaya çıkan sorunların belirlenmesinde bir öngörü oluşmasını amaçlamaktadır.

 AB Sağlık Stratejisi

AB Sağlık Stratejisi, iklim değişikliği ve sağlık tehditlerinin insan sağlığı üzerindeki etkilerine karşı vatandaşlarını koruma açısından önemli bir belgedir. Sağlık stratejisi ve hedefleri de hala geçerlidir. Üye devletler AB düzeyinde bir sınır ötesi ya da (örneğin; Dünya çapında salgınlar veya biyoterörizm gibi) uluslararası etkisi olan önemli sağlık tehditleri ve sorunları karşısında işbirlikçi yaklaşımın kaçınılmaz olduğu sonucuna varmışlardır.

 AB Sağlık Programı

AB Sağlık Programı üç temel hedef içermektedir. Bunlar

i. Vatandaşları sağlık güvenliğinin sağlanması ve geliştirilmesi, ii. Sağlığın desteklenmesi ve sağlık eşitsizliklerinin giderilmesi. iii. Sağlık bilgi ve enformasyonunun oluşturulması ve yayılmasıdır.

Bu program iklim değişikliğinin sağlık üzerinde oluşturduğu etkilerin giderilmesi için yapılan projeleri de finanse etmektedir.

Halk sağlığı ile ilgili acil durumlarda hazırlık planlaması ve risk değerlendirmesi konularında, koordineli çözüm yollarının oluşturulması için üye devletler, komisyon, AB ve uluslararası kuruluşlar düzeyinde ilgili sağlık kriz merkezlerini birbirine

bağlayan bir sistemin kurulması gerekmektedir. Bu şekilde koordineli bir çalışmanın sağlanması için doğru komuta ve kontrol mekanizmalarının oluşturulması en önemli şartı teşkil etmektedir.

 AB istatistik programı

2006-2009 yılları arasında uygulanan ve sağlık konusunda ilk dalga olarak kabul edilen Avrupa Sağlık Araştırması; Eurostat veri koleksiyonlarının bir parçası olarak çevre ile ilgili değişkenlerin de dahil olduğu sağlık izleme sistemini kullanmaktadır. İkinci dalga olarak kabul edilen periyod da 2013-2015 yılları arasında uygulanmıştır.

 Epidemiyolojik sürveyans ve bulaşıcı hastalıkların kontrolü için ağ oluşturulması

Avrupa Komisyonu’nun yayınladığı 2119/98 / EC sayılı "Epidemiyolojik gözetimi ve topluluk içinde bulaşıcı hastalıkların kontrolü için bir ağ kurulması" kararı ile 60 bulaşıcı hastalıkla ilgili bir Pan-Avrupa işbirliği kurulması için Avrupa Birliği faaliyetleri başlatmıştır.

 Sağlık Güvenlik Komitesi

Komitenin amacı özellikle biyoterörizmin önüne geçmektir. Bunun için tüm Üye Devletlerin temsilcilerinden oluşan komite tarafından desteklenen, üç alanda odaklanmaktadır:

i. Halk sağlığı acil durumları için genel hazırlıkların tamamlanması ii. Kimyasal, biyolojik ve radyoaktif saldırılara karşı hazırlıklı olunması iii. Çeşitli grip türlerine karşı hazırlıklı olunması

 Avrupa Hastalık Önleme Kontrol Merkezi (ECDC)

Merkezin ana görevi insan sağlığı için risk teşkil edecek hastalık ve salgınların gözetiminin yapılmasını sağlamak ve risk değerlendirmesinin hazırlanmasını sağlamaktır. Ayrıca merkez direkt olarak iklim değişikliğinin insan sağlığı üzerinde oluşturduğu tehlikeleri araştırmaktadır. Merkezin oluşturduğu komisyon Avrupa genelinde meydana gelebilecek salgın hastalıkların büyüklüğünü ve önemi değerlendirmeye öncelik vermektedir. Bu arada merkezin yayınlamış oluğu kapsamlı risk değerlendirmesi raporu iklim değişikliğinin Avrupa’daki yiyecek ve su kaynaklı

salgınların meydana gelmesindeki etkilerini ortaya koyan kapsamlı bir risk değerlendirmesi raporu hazırlamıştır.

 Gıda güvenli tepki mekanizmaları

Avrupa Komisyonu Üye Ülkelerin yönetimleri arasında bilgi alışverişinin sağlanması amacıyla Gıda ve Besin için Hızlı Alarm Sistemi (RASFF) isimli bir araç geliştirmiştir. Bu sayede iklim değişikliği yüzünden insan sağlığını tehdit eden gıda ve besin risklerini en hızlı şekilde tespit etmektedirler. Ayrıca komisyonun bir diğer adaptasyon çalışması da Üye Devletler arasındaki veri toplama sistemi ile hayvanlarda gıda kaynaklı enfeksiyonların ve zoonozların daha iyi kıyaslanmasını amaçlamaktadır.

 Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) – zoonozlar ve diğer gıda kaynaklı riskler

Komisyon mikotoksinlerin besinlerde oluşmasının yanısıra, EFSA’nın veri toplanmasını ve derlenmesini zorunlu kılmıştır. Yem ve gıda mikotoksin prevalans trendleri yakından takip edilmekte ve gerekirse uygun önlemler yem ve gıda güvenliğini ve / veya kullanılabilirliği ile ilgili olarak ortaya çıkan mikotoksin sorunlarını çözmek için alınacaktır.

 İnsan Sağlığı ile ilgili araştırmalar için AB çerçeve programları

6. Çerçeve Programı bütünleşik etki değerlendirmesi metodolojisine ve sıcaklık ile hava kirliliği ve taşkınların sağlık üzerine etkilerini incelenmesinin gelişimine odaklanmıştır.

Kullanılan programlar;

i. Bütünleşik çevre sağlık etki değerlendirmesi birçok proje tarafından geliştirilmektedir. Bu projeler; INTARESE, URGENCHE ve PURGE’dir. Projelerin hepsi, tüm iklim değişikliği adaptasyon önlemlerinin insan sağlığı üzerindeki etkilerin bütünleşik değerlendirmesini yapmaktadır.

ii. CIRCE; iklim değişikliğinin Akdeniz Bölgesindeki etkileri değerlendirmektedir. Özellikle 10 Akdeniz kentinde bulaşıcı hastalık gibi risklerle, sıcaklık ve hava kirliliği arasındaki ilişkiyi incelemektedir.

iii. MICRODIS; taşkınların yarattığı çeşitli sağlık etkilerine ilişkin açıklayıcı analiz ve haritalama sağlayan bir sosyal, sağlık ve ekonomik çekirdek bölümü ile entegre edilmiş bir protokol geliştirilmiştir.

iv. VIROCLIME; su kaynaklı virüsler ile insan sağlığı ve iklim değişikliğinin tahmini etkileri arasındaki ilişkiyi açıklamak için geliştirilmiştir.