Türkçe sözlükte, kendine aykırı gelse de her Ģeyi anlayıĢla karĢılayarak olabildiğince hoĢ görme durumu ve kendisininkilerle çeliĢse bile, baĢkalarının düĢünce ve kanılarını özgürce dile getirmelerinden rahatsız olmama, onların geçerliliklerine karĢı tepki göstermeme tutumu, olarak tanımlanmaktadır.
HoĢgörü bir insanın kendinden farklı düĢünceleri, inançları, yaĢam tarzı, değerler sistemi olan insan ya da insanlara sevecen bir tahammül göstermesidir (Kaymakcan, 2008:114). Arap dilinde hoĢgörü, „tasamuh‟ olarak çevrilir. Fakat Arapçadaki „tasamuh‟ farklılıklara saygı duymaktan daha fazlası demektir. Çünkü bu kavram kibar, açık fikirli, sabırlı olma, affedebilme; nefsanî temayüllerini kontrol edebilme, kendine davranılmasını istediği gibi baĢkalarına da davranma anlamlarına da gelmektedir (Kouchok, 2008: 404). Kısacası hoĢgörü karĢımızdaki insanın dili, dini, ırkı, görüĢleri ne olursa olsun ona saygı göstermek; davranıĢlarını anlayıĢla karĢılamaktır. Kolaç (2010: 591), hoĢgörünün aynı zamanda sevgi saygı, güven, anlayıĢ gibi değerleri taĢıdığını ve demokrasi, barıĢ, özgürlük gibi olumlu durumların oluĢmasını sağladığını ifade etmiĢtir. Bu özellikleriyle hoĢgörünün, hem kiĢiler hem toplumlar arası iliĢkilerin sağlıklı bir Ģekilde sürmesi için gerekli bir değer olduğunu savunmuĢtur.
169 HoĢgörülü insanlar affetmeyi sever, farklılıkları ve eksiklikleri anlayıĢla karĢılar, kimseye bu durularından dolayı kötü davranma yoluna gitmez. Ġnsanların eksiklikleri de olsa, hataları da olsa bunlara saygı gösterir. Çocuklarımızın ileride olumlu iliĢkiler kurması, bencil davranmaması, insanların farklılıklarına ve eksikliklerine saygı gösterip iyi iliĢkiler kurabilmesi için hoĢgörü değerini kazanası gerekmektedir. Bu yüzden hoĢgörü değerine önem verilip, aileler, öğretmenler ve okul aracılığı ile bu değer çocuklara aĢılanmalıdır. Fazıl Hüsnü Dağlarca da bu değeri çok fazla olmasa da Ģiirlerinde iĢlemiĢtir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Başparmak adlı Ģiir kitabında “Öğretmenle Oyun” adlı Ģiirinde hoĢgörü değeri iĢlenmiĢtir.
Biz sorduk öğretmene
Peki dört yönü içinde yeryüzünün Batı mı büyük Kuzey mi?
Karşılık veremedi ki sustu sustu sustu Deliler gibi öğretmeni alkışladık hepimiz.
Yazar Ģiirde öğrencilerin, öğretmene karĢı hoĢgörüsünü iĢlemiĢtir. ġiirde çocuklar ve öğretmen karĢılıklı soru sormakta ve cevap vermektedir. Son bölümde ise çocuklar öğretmene soru soruyor ve öğretmen cevap veremiyor. Bu durumda çocuklar saygı gösterip, hoĢgörü ile karĢılayıp alkıĢlayıp moral veriyorlar. Normalde insanlar arasında, öğretmenler her Ģeyi bilir, her Ģeye cevap verir algısı vardır. Bir soruya cevap vermediğinde ya da bilmiyorum diye cevap verdiğinde hoĢ karĢılanmaz, hatta hoĢgörüsüz yaklaĢılır. ġiirde ki çocuklar ise bu duruma hoĢgörü ile yaklaĢıp anlayıĢla karĢılık vermektedir. Yazar Ģiiri okuyan çocuklara öncelikle hoĢgörü değerini aĢılama istiyor. Sonra ise öğretmenin de bilmediği durumlar olabilir, her Ģeyi bilir düĢüncesinin yanlıĢ olduğunu aktarmak istiyor.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Başparmak adlı Ģiir kitabında “Malezya, Kara Adalar Ülkesi” adlı Ģiirinde hoĢgörü değeri iĢlenmiĢtir.
Uzanır takımadalarımız
170 Derilerimiz kara diye
Bize kara adalar derler ya Aldanırlar hep.
ġiirde yazar hoĢgörüsüzlük durumunu göstererek hoĢgörü değerini aĢılamak istemiĢtir. Bazen bir durumu anlatmak için zıddı olan durumdan yararlanılabilir. Yazarın burada adalara kara denilmesi, farklılıklarına saygı gösterilmemesi durumunu göstererek aslında insanlara renklerinden dolayı ayrım yapılması, onlara saygısız davranılması durumuna atıfta bulunduğu düĢünülmektedir. Dünyada renklerinden, ırklarından, düĢüncelerinden ve çeĢitli farklılıklarından dolayı dıĢlanan, hor görülüp hoĢgörüsüz yaklaĢılan insanlar bulunmaktadır. Yazar bu Ģiirde bu duruma örtük olarak değinmek istemiĢtir. ġiiri okuyan çocuklara da olumsuz örneği göstererek, hoĢgörü değerini aĢılamak istemiĢtir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Başparmak adlı Ģiir kitabında “Mikronezya, Küçük Adlar Ülkesi” adlı Ģiirinde hoĢgörü değeri iĢlenmiĢtir.
Uzaksınız
Büyük Okyanus ardındasınız hep
Ama seversiniz hep
Bütün yeryüzü çocuklarını besbelli.
ġiirde Mikronezya‟nın bütün yeryüzü çocuklarını sevdiği dil, ren, giysi, düĢünce, ülke, ırk ayrımı yapmadan hepsini hoĢgörüp, hepsine saygı ile yaklaĢtığını görmekteyiz. Yazar burada Mikronezya ülkesinin davranıĢından, insanların hoĢgörüsüne atıfta bulunmaktadır. Dünya çocuklarını ayrım yapmadan, farklılıklarına saygı göstererek, hoĢgörü ile yaklaĢarak sevmek gerektiğini anlatmak istemektedir. ġiiri okuyan çocuklara da bu Ģekilde hoĢgörü değeri aĢılamak istemektedir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Balina ile Mandalina adlı Ģiir kitabında “KarĢılığı” adlı Ģiirinde hoĢgörü değeri iĢlenmiĢtir.
Olsun efendim koku neymiş Sizin kocaman yaşamanıza
171 Ne katabilir ki?
ġiirde Balina koku alamamasının kendisinde bir eksilik ve kusur olduğunu söylüyor. Mandalina ise koku alamamanın bir eksiklik olsa bile senin yaĢamına ne katabilir ki, sen zaten çok Ģeye sahipsin gibi hoĢgörü ile karĢılık veriyor. Balina‟nın eksikliğini hoĢ görüp, kendisi için çok da bir Ģey ifade etmeyeceğini söylüyor. Yazar Ģiiri okuyan çocuklara da çevremizdeki insanların eksikliğini, kusurunu saygı ile karĢılayıp; kusur, eksiklik aramak yerine hoĢgörülü olmak gerektiğini öğretmek istemektedir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Gösterme Parmağı adlı Ģiir kitabında “Açık Masal” adlı Ģiirinde hoĢgörü değeri iĢlenmiĢtir.
Dört yönden gelmişlerdi onlar Yüzleri çil çil, sanki sorarlardı bana Yazdın mı beni
…
Babaları anneleri görmeden Severlerdi Arap çocuklarını
Yazar Ģiirde Ġsrailli üç çocuğun maceralarını iĢlemiĢtir. ġiirde HoĢgörü değeri de iĢlenmiĢtir. ġiirdeki çocukların yüzleri çilli olmasını eksiklik, kusur olarak görmeyip bir güzellik olarak görmesi hoĢgörüsünü göstermektedir. Aynı zamanda Ġsrailli çocukların, Arap çocuklarını sevmesi; onları esmerliklerinden dolayı hor görmemesi, güzellik olarak görmesi hoĢgörülerini göstermektedir. Yazar Ģiiri okuyan çocuklara da farklılıklara saygı gösterip, hoĢgörü ile yaklaĢmak gerektiğini aĢılamak istemektedir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Yazıları Seven Ayı adlı Ģiir kitabında “Görüyordu” adlı Ģiirinde hoĢgörü değeri iĢlenmiĢtir.
Görüyordu
Gözleri yana yana Ağlıyordu çocuk Nasıl ağlamasın
172 Ayıcığın ne suçu vardı ki
Kötü müydü yazılarla ilgilenmek Yasak mıydı
HoĢgörü karĢımızdakinin davranıĢlarını da anlayıĢla karĢılayabilmektir. ġiirde Ayıcık yazıları sevip, onlarla ilgilendiği için cezalandırılmasına çocuğun gönlünün razı olmaması iĢlenmiĢtir. Yazılarla ilgilenmenin kötü olmadığı, onun suç olmadığına değinen Ģiirdeki çocuk; Ayıcığa hoĢgörü ile yaklaĢıp anlayıĢla karĢılamıĢtır. Yazar Ģiiri okuyan çocuklara da Ģiirsellikten yararlanarak hoĢgörü değerini içselleĢtirmek istemiĢtir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Kuş Ayak adlı Ģiir kitabında “KarıĢmak” adlı Ģiirinde hoĢgörü değeri iĢlenmiĢtir.
Nerelerden gelirsek gelelim biz Ana Okullarında yakın uzak Yüzlerimiz benzermiş birbirine
Bir insan; hangi dinden, milletten, renkten, coğrafyadan, dilden, düĢünceden ve anlayıĢtan olursa olsun öncelikle insan olduğunun algılanması gerekir. Farklılıkların kazanç olduğunu bilmeliyiz. Ġnsanların değerleri, inançları, olaylara bakıĢ açıları farklı farklı olabilir. Bu farklılık bir ayrıĢma sebebi olmamalı, farklılıklar bir kazanç olarak görülmelidir. ġiirde de yazar bu duruma vurgu yapmaktadır. Nereden gelirsek gelelim, yüzlerimiz sevelim konuĢalım, dermiĢ derken birbirine hoĢgörü ve sevgi ile yaklaĢtıklarını göstermektedir. Yazar Ģiiri okuyan çocuklara da hoĢgörü değerini aĢılamak istemektedir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Kuş Ayak adlı Ģiir kitabında “Ġçimdeki Aydınlık” adlı Ģiirinde hoĢgörü değeri iĢlenmiĢtir.
Açıktır işte içimden biliyorum Giysileri ne olursa olsun Çocuklara
173 Bir insan; hangi dinden, milletten, renkten, coğrafyadan, dilden, düĢünceden ve anlayıĢtan olursa olsun öncelikle insan olduğunun algılanması gerekir. ġiirde öğretmenlerin; dili, giysisi, rengi, düĢüncesi ne olursa olsun herkese açık olduğu ve herkesi hoĢgörü ile karĢıladığı iĢlenmiĢtir. Ġnsanın kendisinden farklı olanı hor görmeye hakkı yoktur. Farklı düĢünceye, farklı giysiye, farklı renge sahip diye dıĢlanma ve kötü davranılma durumu olmamalıdır. ġiirde yazar öğretmen ve okulların hoĢgörüsüne vurgu yaparak, Ģiiri okuyan çocuklara hoĢgörü değerini kazandırmayı düĢünmektedir.
HoĢgörü farklı düĢünce, inanç, yaĢam tarzı, değerler konusunda farklılıklara saygı göstermektir. KarĢımızdaki insanın dili, dini, ırkı ne olursa olsun anlayıĢla karĢılama durumudur. Ġnsanlar doğuĢtan ya da sonradan olma farklılıklara sahip olmaktadır. Herkesin farklı düĢüncesi, inancı, farklı giysisi, rengi olabilir. Bu bir kusur, eksiklik değil bir kazançtır. Ġnsanlara düĢen bu duruma karĢı saygı göstermek ve anlayıĢla yaklaĢmaktır. HoĢgörü barıĢı sağlayacak, çatıĢmaları ortadan kaldıracak en önemli değerlerden birisidir. HoĢgörülü insan hataları affeder, kusurları anlayıĢla karĢılar, farklılıklara saygı gösterir. DüĢünce ve insanlara saygılıdır. Herkesin kendisi gibi hakları olduğunu bilir. Böylesine anlamlı bir değerin çocuklara aĢılanması gerekir. Bunun için ailelere, öğretmenlere, çevredeki insanlara ve toplumun önde gelenlerine bazı sorumluluklar düĢmektedir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca da bu sorumluluğu kendisinde görüp, Ģiirlerinde bu değere önem verip iĢlemeye çalıĢmıĢtır. ġiirlerinde hoĢgörü değerine çok sık rastlanmasa da bazı yönlerden hoĢgörüye yer vermeye çalıĢmıĢtır. ġiirlerinde farklılıklara, kusurlara, davranıĢlara, dünya çocuklarına, öğretmene hoĢgörü gibi konuları iĢlemeye çalıĢmıĢtır. Okulumuz 2‟deki Ģiir kitabında hoĢgörü değerine rastlanmamıĢtır. BaĢparmak adlı Ģiir kitabında farklılıklara saygı, dünya çocuklarına saygı ve öğretmene saygı konusunu iĢlemiĢtir. Bir insan; hangi dinden, milletten, renkten, coğrafyadan, dilden, düĢünceden ve anlayıĢtan olursa olsun öncelikle insan olduğunun algılanması gerekir. Farklılıkların kazanç olduğunu bilmeliyiz. Ġnsanların değerleri, inançları, olaylara bakıĢ açıları farklı farklı olabilir. Bu farklılık bir ayrıĢma sebebi olmamalı, farklılıklar bir kazanç olarak görülmelidir. Yazar bu
174 kitabında buna değinmeye çalıĢmıĢtır. Balina ile Mandalina adlı Ģiir kitabında, Mandalina‟nın Balina‟ya hoĢgörü ile yaklaĢmıĢ; Ģiiri okuyanlara da bu durumu örnek alıp hoĢgörülü olmayı öğretmek istemiĢtir. Gösterme Parmağı, Yazıları Seven Ayı, KuĢ Ayak adlı Ģiir kitaplarında da farklılıklara saygı durumunu iĢlemeye gayret ederek, Ģiiri okuyan çocuklara hoĢgörü değerini aĢılamaya çalıĢmıĢtır. Genel olarak bakıldığında hoĢgörü değerini farklı açılardan iĢleyip, hoĢgörünün ne kadar önemli bir değer olduğunu göstermek istemiĢtir.