Türkçe Sözlük (TDK, 1998: 534)‟te bir topluluğu oluĢturan insanların duygu, düĢünce ve ortak çıkarlarda birbirlerine karĢılıklı bağlanması olarak tanımlanmıĢtır.
117 Sahip olunan imkânların ihtiyaç sahiplerinin yararına kullanılmasına sağlayan dayanıĢma adalet, ahlak, saygı, sevgi gibi değerlerin yaĢatılmasını sağlar. Ġnsanlara saygı gösteren, gönlü ve zihni sevgiyle dolu olan insanların dayanıĢmadan kaçmaları mümkün değildir (Doğan, 2005: 15). DayanıĢma sayesinde insanların bir iĢi daha kolay ve daha kaliteli yaptıklarını ifade eden Dökmen (2008: 145)‟e göre her dayanıĢmada bir iĢin birlikte yapılmasının yanı sıra bir iletiĢim süreci yaĢanır. Bu iletiĢim insanları birbirin yakınlaĢtırarak güçlü dostlukların doğmasını sağlar.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Okulumuz 2‟Deki adlı Ģiir kitabında “Ġnanç” adlı Ģiirinde dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir.
Atam
Harfleri sayıları Öğrenir yeniden Benimle
DayanıĢmanın tanımında geçen bazı durumlar karĢısında birlikte hareket etme durumu, bu Ģiirde Atatürk ile çocuğun beraber hareket etme durumunda görülmektedir. Burada aslında gerçekte beraberlik yoktur. Çocuk sınıfta derleri öğrenirken, Atatürk‟ün sınıfta bulunan reminin gerçekte Atatürk‟ün kendisi ile beraber olduğunu düĢünmesi vardır. Burada dayanıĢma içerisinde olduklarını çocuk düĢünmektedir. ġiiri okuyan çocuklara da bu değeri aktarmak istemektedir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Okulumuz 2‟Deki adlı Ģiir kitabında “Büyüttüğümüz” adlı Ģiirinde dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir.
Ben ödev yazarken Vardır bir eli
Hepimiz ödev yazarken Vardır biliyorum 30 eli
ġiirde açıkça dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir. ġiirde çocuk kendisi ödev yazarken elini Atatürk‟ün eli olarak düĢünüyor. Burada bir eli olduğunu söylüyor. Atatürk‟e layık olmanın verdiği gururla, kendisi ödev yaparken Atatürk‟ün eli gibi düĢünüyor. Sınıftaki herkes birlik olup, otuz kiĢi beraber ödev yapınca Atatürk‟ün otuz eli
118 olduğunu söylüyor. Burada dayanıĢma ve birlikteliğe vurgu yapıyor. Örtük olarak Atatürk‟ün bizden beklentisi olan birlik, beraberlik ve dayanıĢma içerisinde olmamız gerektiğini Ģiirsellikten yararlanarak Ģiiri okuyanlara anlatmak istediği düĢünülüyor.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Okulumuz 2‟Deki adlı Ģiir kitabında “O‟nu da Saymak” adlı Ģiirinde dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir.
30 öğrenciyiz 1 daha kattık mı 31 oluruz O‟nunla
DayanıĢmanın tanımında da bahsedildiği gibi ortak bir durum karĢısında güç, fikir ve duygu birliği yapma durumudur. Burada Ģiirde yazar sınıfta çocukların otuz kiĢi olduğunu ve birlikte olmaktan memnuniyet duyduklarını sınıf içi dayanıĢma içinde olduklarını gösteriyor. Bir de Atatürk‟ü kendileri ile beraber sayıp otuz bir olduklarını söylüyor. DayanıĢma birlik beraberlik, ortak hareket etme demektir. ġiirde de öğrencilerin birlik ve beraberlik içinde oldukları hatta Atatürk‟ün de kendileri ile olduğunu söyleyerek dayanıĢma içerisinde olduklarını gösteriyor. Yazarın Ģiiri okuyan çocuklara da dayanıĢma ruhu aĢılamak istediği düĢünülmektedir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Okulumuz 2‟Deki adlı Ģiir kitabında “YaĢayan Mustafa Kemal” adlı Ģiirinde dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir.
Devrim der kurtuluş der Özgürlük der kimi
O bütün yurt uğruna ölenlerin Birikimi
ġiirde yazar biraz örtük olarak dayanıĢma değerini iĢlemiĢtir. Mustafa Kemal ve Türk Milletinin fertleri vatanını, milletini kurtarmak ve tam bağımsız bir ülke olarak devam edebilmek için KurtuluĢ SavaĢını yapmıĢtır. Burada ise canını hiçe sayan aziz millet, tarihinin en büyük dayanıĢma örneğini ortaya koymuĢtur. Kadın, erkek, çocuk, yaĢlı herkes birlikte hareket etme duyarlılığı göstermiĢ ve ülkesini kurtarmıĢtır. Yazar burada okuyuculara bunu anımsatmak istemiĢtir. Birde Ģiirde; “O
119 bütün yurt uğruna ölenlerin birikimi” diyerek bu ülke için her Ģeyini ortaya koymuĢ aziz milletin temsilcisi ve birleĢtirip bütünleĢtiricisi olarak Atatürk‟ü Ģiiri okuyanlara göstermektedir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Balina ile Mandalina adlı Ģiir kitabında “Yooo” adlı Ģiirinde dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir.
Yooo bana bak
Balıklara denizlere bak Buzullara bak Sarı kardeş Bizler öyle kocamanız ki Soğuğun kocamalığını kaplarız
Bir önceki Ģiirle bağlantılı olarak yazılan bu Ģiirde yazar balinaların dayanıĢmasını iĢlemiĢtir. Önceki Ģiirde Balina Mandalina‟ya üĢümesin diye yardım etmek istemiĢ, Mandalina da siz üĢürken bunu kabul edemem diye cevap veriyor. Bu Ģiirde ise Balina, büyüklükleri ve beraberlikleri sayesinde kendilerine soğuğun iĢlemediğini söylemektedir. Burada balinalar arasındaki dayanıĢmaya ve beraberliğe vurgu yapmaktadır. Yazar burada Ģiiri okuyanlara da bazı mesajları vermek istektedir. Bunlar; birlik, beraberlik ve dayanıĢma içerisinde olursak zor durumlara daha kolay göğüs gerebiliriz. Ortak hareket etme iĢlerimizi daha kolaylaĢtırır.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Balina ile Mandalina adlı Ģiir kitabında “Köpükler Köpükler” adlı Ģiirinde dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir.
Kuşları geçiyorduk Yüksele alçala biz Gökbalina bir ben iki Köpükler üç
ġiirde Balina, Mandalina ve Köpüklerin birlikte, dayanıĢma içerisinde kuĢları bile geçtiği görülmektedir. DayanıĢma değeri açık olarak iĢlenmiĢtir. DayanıĢma bazı durumlar karĢısında birlikte, ortak hareket etme olarak tanımlanabilir. ġiirde de Balina, Mandalina ve Köpükler arasındaki birlikteliği, dayanıĢmayı iĢleyen yazar;
120 okuyucuya dayanıĢma içerisinde olursak daha güçlü olabiliriz mesajını vermek istemektedir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Gösterme Parmağı adlı Ģiir kitabında “Ova Çocuk” adlı Ģiirinde dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir.
Danimarkalı çocukların Hepsi çağırır bizi Bir elleri süt Bir elleri peynir
ġiirin tamamında yazar Danimarkalı çocuklar arasındaki beraberlik ve dayanıĢmayı iĢlemiĢtir. Hep birlikte oynadıkları, birlikte hareket ettikleri ve birlikte çalıĢtıklarını göstermiĢtir. Ġnsan doğası gereği yalnızlıktan pek memnun kalmaz. Toplumsal bir varlıktır. Birlikte yaĢamanın gereği de dayanıĢma içerisinde olmaktır. Ġnsanların birlikte hareket etmesidir dayanıĢma. Yazar da Ģiirde Danimarkalı çocuklar arasındaki dayanıĢmayı Ģiiri okuyan çocuklara göstererek, dayanıĢmanın önemini ve değerini kavratmak istemiĢtir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Gösterme Parmağı adlı Ģiir kitabında “YapıĢık KardeĢler” adlı Ģiirinde dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir.
Şili ile Arjantin,
Sırt sırta vermiş iki çocuk
Yazar Ģiirde ülkeleri çocuğa benzeterek aralarındaki ülke dayanıĢmasını iĢlemiĢtir. Hiç bir insan tek baĢına yaĢayamaz, tek baĢına ihtiyaçlarını karĢılayamaz. Her insan bir baĢka insanın yardımına muhtaçtır. Toplum halinde yaĢama insanların birbirleriyle yardımlaĢarak ve birbirlerini desteklemelerini ortaya çıkarmıĢtır. YardımlaĢma ve dayanıĢma bir toplumu ayakta tutan en önemli insani özelliklerdendir. Ġnsanlar arasında yardımlaĢma olduğu gibi ülkeler arasında da yardımlaĢma ve dayanıĢma önemlidir. Ülkelerin de maddi ve manevi destek ve yardıma ihtiyaçları ortaya çıkabilmektedir. Burada ülkelerin dayanıĢma içerisinde olmaları onlara her yönden yarar sağlayacaktır. Yazar okuyuculara bu bilinci aĢılamak istemektedir.
121 Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Başparmak adlı Ģiir kitabında “Göz Balıkları” adlı Ģiirinde dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir.
Azerbaycanlı çocuklar, sevgili arkadaşlarım Yedi yedi oynarlar hep
Gobistan kayalarındaki o çok eski çizgilerle El ele, doymuş.
Yazar Ģiirde Azerbaycanlı çocuklar arasındaki dayanıĢma ve birlikteliği iĢlemiĢtir. Hiç bir insan tek baĢına yaĢayamaz, tek baĢına ihtiyaçlarını karĢılayamaz. Her insan bir baĢka insanın yardımına muhtaçtır. Toplum halinde yaĢama insanların birbirleriyle yardımlaĢarak ve birbirlerini desteklemelerini ortaya çıkarmıĢtır. Burada da yazar bu duruma vurgu yapmıĢ, dayanıĢma değerini iĢlemiĢtir. Yazar Ģiiri okuyan çocuklarda da dayanıĢma duygusunu geliĢtirmek istemektedir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Kuş Ayak adlı Ģiir kitabında “Göklenme” adlı Ģiirinde dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir.
Kuşlardan birisi uçmasa Öteki kuşlar uyanmazlar
Kuşlardan birisi uyanmasa Öteki kuşlar uçmazlar
Yazar Ģiirde kuĢlar arasındaki dayanıĢmaya değinmiĢtir. Bir kuĢ uçmasa diğer kuĢlarında uçmaması, aralarındaki birliktelik ve dayanıĢmayı göstermektedir. Canlıların birçoğu aralarında büyük bir dayanıĢma içerisindedirler. Özellikle sürüler veya koloniler halinde yaĢayan canlılar, toplu yaĢamanın ve dayanıĢmanın örneğini göstermektedirler. Canlılar, çoğunlukla rekabetin değil, dayanıĢmanın, iĢbirliğinin, birbirinin çıkarlarını kollamanın ve fedakârlığın avantajlarını kullanmaktadırlar. Yazar burada kuĢlar arasındaki dayanıĢmayı göstermektedir. Burada okuyucular da bazı mesajları çıkarmalıdır. Hayvanlar arasında bile dayanıĢma varsa ve bu onların yaĢamını önemli ölçüde kolaylaĢtırıyorsa, insanlar arasında da dayanıĢmanın da çok sayıda faydası olacağını çocuklara hissettirmek istemektedir. Bu Ģekilde de dayanıĢma içerisinde olma davranıĢı göstermelerini amaçlamaktadır.
122 Fazıl Hüsnü Dağlarca‟nın çocuklara yönelik yazdığı Yazıları Seven Ayı adlı Ģiir kitabında “Gürültü” adlı Ģiirinde dayanıĢma değeri iĢlenmiĢtir.
Adamlar kadınlar çocuklar görüyorum Kimi balık tutuyor
Ağaçlar arasında geziyor kimi Kimi giriyor büyük eve
Yazar Ģiirde hep birlikte gölün kıyısında ormanda piknik yapan insanların beraberlik ve dayanıĢma ruhu içerisinde zaman geçirdiklerini iĢlemiĢtir. Herkesin birbirine saygı ve sevgi çerçevesinde birlikte etkinlik yapmaları ararlarındaki dayanıĢmanın göstergesi olarak düĢünülmektedir. DayanıĢma ruhunun maddi ve manevi birçok faydası bulunmaktadır. Yazar Ģiiri okuyan çocuklara da bu bilinci aĢılayıp, birbirleri ile dayanıĢma içerisinde olmalarını istemektedir.
DayanıĢma birlik ve beraberliği sağlayan, insanları ortak noktada buluĢturan değerdir. Sahip olunan imkânların ihtiyaç sahiplerinin yararına kullanılmasını sağlayan dayanıĢma adalet, ahlak, saygı ve sevgi gibi değerlerin yaĢatılmasını sağlar. DayanıĢmanın birçok faydası olduğu gerçeği inkâr edilemez. DayanıĢma sayesinde iĢlerin çok kolaylaĢtığı söylenebilir. Güçlü toplumlara baktığımızda insanlar arasında sıkı bağ ve dayanıĢma olduğu görülmektedir. DayanıĢma değerini en güzel yansıtan toplumların baĢında Türk toplumu gelmektedir. Türk toplumu KurtuluĢ SavaĢında tarihinin en büyük dayanıĢma örneğini göstererek, bağımsız ve özgür yaĢamaya devam etmiĢtir. Milletimiz bu savaĢ esnasında tek vücut olmuĢ, büyük bir dayanıĢma örneği göstermiĢtir. Tarihinde de büyük öneme sahip olmuĢ bu değeri gelecek nesle aktarmak da hayati öneme sahiptir.
Fazıl Hüsnü Dağlarca da Ģiirlerinde dayanıĢma değerine yer vererek, toplumun bekası için çok gerekli olan dayanıĢma değerini çocuklara aktarmak istemiĢtir. ġiirlerinde açık ve örtük olarak çeĢitli dayanıĢma örneklerine yer vererek, Ģiiri okuyan çocuklara bu değeri aktarmaya çalıĢmıĢtır. Okulumuz 2‟deki Ģiir kitabında Atatürk ve Türk milletinin dayanıĢma içerisinde ülkesinin kurtuluĢuna vesile olmasını iĢleyerek dayanıĢmanın önemini göstermiĢtir. Bazı Ģiirlerinde sınıf içi
123 dayanıĢma örneklerine yer vermiĢtir. Balina ile Mandalina Ģiir kitabında, kitabın kahramanları Balina ve Mandalina arasındaki dayanıĢma örneklerine yer vererek, biraz örtük olarak dayanıĢma değerini Ģiiri okuyan çocuklara aktarmaya çalıĢmıĢtır. Gösterme Parmağı, KuĢ Ayak, Yazıları Seven Ayı, BaĢparmak adlı Ģiir kitaplarında dayanıĢma değerine yer vermiĢ, Ġlkokul 1‟deki Ģiir kitabında dayanıĢma değerine rastlanmamıĢtır. Bazı Ģiirlerinde hayvanlar arasındaki dayanıĢma, bazılarında ülke dayanıĢması, çocuklar arasındaki dayanıĢma gibi örnekleri iĢlediği görülmüĢtür. Baktığımızda dayanıĢma değerinin önemini kavratmak ve dayanıĢma değerini çocuklara aĢılamak için çeĢitli dayanıĢma örneklerini Ģiirlerinde iĢlemiĢtir. DayanıĢma değerine önem vermiĢ ve bunu da çocuklara aktarmaya çalıĢmıĢtır. Toplumumuz için çok büyük öneme sahip dayanıĢma ruhunu aĢılama düĢüncesi ile Ģiirlerinde yer vermeye çalıĢtığı sonucuna varılmıĢtır.