Hamile Kalma ve Olağanüstü Doğum Motifi

Olağanüstü hamile kalma ve doğum Kırgız destanlarında karĢımıza çıkmaktadır. Masallarda görülen bu motif destanlara da yansımıĢtır. Olağanüstü hamile kalma motifinde kadın elmayı yediği anda hamile kalır. Ya da kahramanların birbilerine ettikleri dualar kabul olur, baĢvurulan bu geleneksel yöntemler iĢe yarar, adak adanır ve her türlü halde kahramanların çocukları olur.

Boston Destanı‘nda da hamile kalma ve olağanüstü doğum motifi karĢımıza çıkmaktadır. Destanda Buuba Han‘ın çocuğu olmaz. Bunun üzerine bütün halk toplanıp, gökyüzüne bakarak çocuğunun olması için Huda‘ya ―çocuk ver‖ diye dua ederler. Halk KanıĢa için sıradan bir hamile kadından daha çok ilgi ve saygı gösterirler. Daha sonra gökyüzüne bakarlar, her tarafı bulut kaplamıĢtır. Elinde asası olan aksakallı bir ihtiyarın duası üzerine hamile kalır.

Ak bulut kaptap aylandı. Arasınan ün saldı, Adamdın baarı tañ kaldı. AylanıĢıp karaĢtı.

Acırap bulut barattı

Ak buluttun içinen bölünüp Bölünüp çıktı tezinen Bötönçö bolup kiĢiden.

Ak bulut gökyüzünü kaplayıp döndü. Arasından ses yayıldı,

Halk hayret etti.

Dönüp birbirine bakıĢtı. Ayrılıp bulut hareket etti Ak bulutun içinden ayrılıp Ayrılıp çıktı tez elden Farklı olup kiĢiden.

131 Adamdar anı karasa

Ak sakalduu çal eken. Kolunda asa-musa bar eken. Adamdan baĢka can eken. Alakanın cayganı

"Oomiyin" dep kalganı Bata kılıp salganı. Kan Buubaga karadı "Balaluu bol" dep aytkam. Kalk çuuldap kalganı. Koldorun öydö kötörüp, Bataga arañ caradı. A degençe bolbodu Ak sakalıñ cogoldu.

Ġnsanlar ona baksa Ak sakallı ihtiyar imiĢ. Elinde asa var imiĢ. Ġnsandan baĢka can imiĢ. Avucunu açıp

"Amin" diyerek Dua ediverdi. Buuba Han'a baktı "Çocuk sahibi ol" dedi. Halk uğuldadı.

Ellerini yukarı kaldırıp, Duaya hemen katıldı. A diyecek kadar geçmedi Ak sakallın yok oldu.

(Akmataliyev; Kadırmambetova, 2009: 24-25).

Elmayı yiyerek hamile kalma ve bunun sonucu olarak da olağanüstü doğum motifi genellikle masallar da karĢımıza çıkan bir durumdur. Masallarda da kadına bir elma verilmesi suretiyle hamile kalır.8 Bu motif zaman zaman destanlarda da kendini göstermektedir. Orozbekov‘un Manas Destanı varyantında bu motifi görebilmekteyiz.

Çırım uyku alıptır. Ak seldesi baĢmda, Ak sakalduu bir adam Kelip kirdi kaĢına, Iylap catkan bakırdım Irayım keldi caĢıma:

Uykusunu kestirmiĢ, Ak kavuğu baĢında, Aksakallı bir adam, KarĢısına geçmiĢ, Ağlayıp duran garibin, GözyaĢına acıyıp:

8 _{Çocuksuzluk masalı baĢından sonuna kadar etkiler. Çocuksuzluk, kahramanın ailesine bir sıkıntı ve} mutsuzluk kaynağı olmaktadır. Çocuksuz ailenin toplumda ayıplanması hatta kınanması söz konusudur. Bu sebeple masallarda çocuğu olmayan kahramanlar çocuklarının olması için değiĢik yollara baĢvurmuĢlar ve dertlerine çare aramıĢlardır. Masallarda genellikle çocuğu olmayan kahramanların bir kısmının karĢısına yardımcı ihtiyar denilen pirler, derviĢler, aksakallı ihtiyarlar, Hz. Hızır çıkar ve kahramana elma vererek çocuklarının olmasını sağlar. Ya da kahramanların kahramanlara ettikleri dualar kabul olmuĢ, baĢvurulan bu geleneksel yöntemler iĢe yaramıĢ, adak adanmıĢ ve her türlü halde kahramanların çocukları olmuĢ ve çocuksuzluk özlemleri son bulmuĢtur (Sadıç, 2008: 123).

132 "Parbardiger bar Kuday

Iylaba!- dedi silerdi, Munu buyrup ciberdi. Ayaktay bolgon ak alma-: Azelden Ģirin bal alma Alda buyurgan alma- dep, Napsiñ ölsün, calma- dep, Kızıl alma kız- dedi, - Kızmetkar biz- dedi,- Kılgan iĢin tüz- dedi, - Mınabu aytkan sözümdün Maanisine tuĢ- dedi- Ak amiri küç dedi, - Aytkanımdı bil - dedi,- AltımıĢ kulaç acıdaar At orduna min! "- dedi. "Aligi cegen ak almam Kursagıma toluptur, Artımdan çıktı ıĢkırıp, Acıdaar boluptur.

"Perverdiger Tanrı var, Ağlama! dedi, sizlere,

Bunu buyurup beni gönderdi. Büyük bir beyaz elma, Ezelden beri tatlı bal elma, Allah 'ın nimeti elma- diye Nefsin ölsün, ye- diye, Kızıl elma kız diye, Hizmetkârız biz- dedi, Yaptığın iĢ doğru- diye, Bu söylediklerimin Manasını anla- diye, Allah'ın emri güçlü- diye, Anlattıklarımı bil- diye, AltmıĢ kucak ejderhaya At yerine bin! - diye. Yediğim bu beyaz elma! Karnımı doldurmuĢ – Arkamdan çıktı fıĢkırarak Ejderha olmuĢ.

(Musayev, Akmataliyev, 2007: 32-35). Daha sonra Cakıp kendisinin, Bakdölööt‘ün ve Çıyırdı‘nın rüyasını yorumlattırır. Kendi rüyasını yorumlattığında çocuğu olacağı söylenir. EĢi Çıyırdı‘nın gördüğü rüyayı ise Ģu Ģekil de söyler: ―Zavallı büyük hatun da rüya görmüĢ,/ O farklı güzel Ģey görmüĢ,/ Elma yiyip karnı ĢiĢmiĢ,/ Arkasından hırlayarak çıkıp,/ AltmıĢ kulaç ejderha/ Ona at olmuĢ!/ Bu ne olabilir,/ Bilginler oturup,/ Bu rüyayı yorumlayın?!‖ (Musayev, Akmataliyev, 2007: 77).

Çıyırdı‘nın gördüğü bu rüya, ―Onu Allah da severmiĢ./ Ejderhayı at olarak/ Büyük hatunun binmesi/ O çocuğun heybeti/ Yeryüzünde sürecek./ Ejderha gibi heybetli/ Aslan gibi cesur,/ Erkek oğlan er olup,/ Nice babayiğit hepsini/ Halk olarak hesabını verir/ Ona tabi olurlar,/ Kara dağ gibi devlet/ KonacakmıĢ üzerine/ PadiĢah olur bey Cakıp,/ Oğlunuzun heybeti/ GözükmüĢ sizin gözünüze!" Ģeklinde yorumlanır (Musayev, Akmataliyev, 2007: 79).

133 Kırgız destan veya hikâyelerinde büyük bir kısmında hamile kalma süresi çok kısa Ģekilde anlatılmaktadır. Mesela, Kozuke ve Bayan Hikâyesi‘nde Karabay ile Sarıbay‘ın eĢlerinin hamileliği kısaca geçilmiĢtir. Karabay ile Sarıbay bir gün yola çıkarlar. ―Çocuklarımız oğul olursa dost yapalım diye,/ YumuĢayıp gönülleri, heyecanla ellerini sıkarlar./ Kız olursa, arkadaĢ olsun, derler/ Köyden komĢular tanısın derler,/ Biri oğlan, bir kız olursa burada,/ Ġkisi dünür olmaya yemin ederler./ EĢlerinin ikisinin de hamileliğinin son ayı gelir,/ Karabay ve Sarıbay ava giderler./ Uzaklara kulak asarak bunlar yola çıkar./ EĢleri aynı zamanda doğurur.”

(Akmataliyev vd. , 2007: 143).

Elmayı yiyerek hamile kalma ve bunun sonucu olarak da olağanüstü doğum motifi ―Karaç Bahadır‖ (Karaç Baatır) masalında Ģu Ģekilde geçmektedir:

―…Günlerden bir gün, yaĢlı adam uyurken bir rüya görür. Rüyasında bir aksakallı adam: "Ağlamakla eline bir Ģey geçmez, yukarıda bir pınar var; o pınarın yanındaki mezar ağacına git. Ağacın yanında dua okuyup karınla birlikte orada geceleyin. Gece yarısı gökten bir ak elma düĢer, onu kendin ye. Sabaha doğru gökten kırmızı elma düĢer, onu karına ver. Aradan çok zaman geçmeden çocuğunuz olur." der ve gözden kaybolur. YaĢlı adam birden uyanır ve rüya görmüĢ olduğunu anlar. Aceleyle mezarın yanındaki ağaca gidip dilek diler ve karısıyla birlikte orada kalır. Rüyasındaki adamın dediği gibi gece yarısı gökten bir ak elma düĢer. Onu kendisi yer, sonra kırmızı elma düĢer. Onu da karısına verir. Ertesi gün ikisi evlerine dönerler. Çok zaman geçmeden karısı hamile kalır ve dokuz ay sonra bir erkek çocuk doğurur…‖ (Karadavut, 2006: 263).

Diğer bir olağanüstü doğum Ģekli ise, bir nesnenin çocuğa dönüĢmesidir. Kırgızların ―Hamur Pehlivan‖ (Kamır Balban) adlı masalında çocukları olmayan bir nine ile dede vardır. Bir gün yaĢlı kadın hamur yoğururken: ―Allah‘ım benim hiç çocuğum olmadı Ģu yoğurduğum hamur çocuk oluverse‖ diye dua eder ve dıĢarıya çıkar. DıĢarıdan döndüğünde yoğurduğu hamurun gerçekten de çocuk olduğunu görür. Karı koca çok sevinirler ve çocuk için Ģenlik yaparlar, adını da ―Hamur Pehlivan‖ koyarlar (Özen, 2008: 321).

134