Gizli Açlık

Gizli açlık (hidden hunger) kavramı, FAO’nun çalışmalarında dikkate alınmamakla birlikte,26 _{sorunun ulaştığı boyut ve gıda hakkının tam anlamıyla sağlanması} için taşıdığı önem nedeniyle açlıkla mücadele hususunda göz ardı edilmemesi gereken bir sorundur.

Gizli açlık kavramı, bireylerin günlük olarak ne miktarda gıdaya ihtiyaç duyduklarının bir adım ötesine geçerek, gıdanın içerik olarak kalitesi ile de ilgilenmektedir. Bu anlamda, gizli açlık kavramı, bireylerin günlük olarak yeterli kaloriyi almalarına rağmen, gıdanın mikro-besinlerden yoksun olması nedeniyle yetersiz beslenmeleri anlamına gelmektedir. Başka bir deyişle, bireyler makro besin olarak günlük almaları gereken kalori miktarını almış oldukları için tok olmalarına rağmen, gerekli mikro besinlerden yoksun bir şekilde beslendikleri için gizli açlık içerisindedirler.

25 _{Ziegler Report- Definition and history of the right to food, s. 5, par. 6.}

26 _{FAO’nun açlık hesaplamalarında kullandığı terimlere baktığımızda, gizli açlığı bu hesaplamalarda}

dikkate almadığı görülmektedir. Bkz. FAO, The State of Food Insecurity in the World 2013, Rome, 2013, s. 46-50, http://www.fao.org/docrep/018/i3434e/i3434e.pdf, s.e.t. 26.04.2018. Benzer şekilde, BM Milenyum Projesinde de şiddetli, kronik ve gizli olmak üzere üç tür açlık olduğu dile getirilmekle birlikte, aç nüfusun %90’nının kronik açlık içerisinde bulunduğu, kalan %10’un ise şiddetli açlıkla mücadele etmek zorunda olduğu belirtilmiştir. Bu hesaplamada da toplam aç nüfus içinde gizli açlığın dikkate alınmadığı görülmektedir. Bkz. Sanchez ve diğerleri, s. 2.

Gizli açlığın kesin bir tanımını yapmak güç olmakla birlikte, bu kavramın daha ziyade kötü beslenme (malnutrition) veya mikro-besin yetersizliği (micronutrient

deficieny) kavramlarıyla eş anlama gelecek şekilde kullanıldığı görülmektedir.

Mikro- besinler temel olarak vitaminler ve mineraller olup bu besin maddelerinden yoksun, ancak kalori olarak insanı doyuran yüksek kalorili gıdalar bir takım sağlık sorunlarını beraberinde getirdikleri için sakıncalıdır. Özellikle demir ve çinko gibi mikro besinler, vücudun fiziksel ve zihinsel gelişimi için büyük önem taşımakta olup özellikle anne karnında veya bebeklik ve çocukluk dönemlerinde yeterli miktarda mikro besin alamayan bebek ve çocukların gelişme geriliği, bağışıklık sistemi zayıflığı nedeniyle hastalıklara yatkınlık ve bazı organlarında kalıcı hasarlar gibi sorunlarla yüz yüze kaldıkları bilinmektedir.27 _{Kimi durumlarda, bu hasarlar erken çocuk ölümlerine neden} olmaktadır.

UNICEF’e göre, gizli açlık, kötü beslenme anlamına gelmekte olup, doğum ile beş yaş arasında gizli açlık içinde bulunan çocuklar daha sonraki süreçte tedavisi mümkün olmayan ağır sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalmakta ve ilerleyen yaşlarda yaşıtlarının seviyesini yakalayabilmeleri mümkün olmamaktadır.28 _{Beyin hücrelerinin yetersiz} gelişmesi, körlük, kansızlık kötü beslenmenin neden olduğu bu hastalalıklardan bazıları olup, bu hastalıklar bireylerin kendi potansiyellerini gerçekleştirememelerine ve buna bağlı olarak sosyal hayattan dışlanmalarına neden olmaktadır.29

27 _{Bkz. Guideline: Daily iron supplementation in infants and children, World Health Organization,}

Geneva 2016,

http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/204712/9789241549523_eng.pdf;jsessionid=B6A50C 2374A49B2F0EDA7709A7EBA66E?sequence=1, s.e.t. 11.12.2018; World Health Organization, Zinc supplementation and growth in children, https://www.who.int/elena/bbc/zinc_stunting/en/, s.e.t. 11.12.2018.

28 _{United Nations Children’s Fund (UNICEF), The State of World’s Children 1998, Focus on Nutrition,}

Oxford University Press, New York 1998, s. 19.

Gizli açlık, genel kabulün aksine doğrudan doğruya açlıkla eş anlamlı olmayıp, kimi durumlarda aşırı beslenmiş (overfed) kişilerin içinde bulundukları bir sorun olarak da kabul görmektedir.30 _{Bu bağlamda, gizli açlık, dengesiz beslenme (unbalanced}

nutrition) olarak karşımıza çıkmakta olup, bireylerin aşırı kalorili besinler tüketmeleri

nedeniyle fazla kilolu veya obez olmaları ile sonuçlanmaktadır. Fazla kilo ve obezite de en az açlık kadar büyük bir sorun olup, kalp krizi, yüksek tansiyon, diabet ve beslenmeye bağlı kanserlere neden olmaktadır.31

Sonuç olarak, gizli açlık sorununun, bireylerin olağanüstü nedenler sonucunda gıdaya erişim engeli yaşamaları nedeniyle açlıktan ölmeleriyle sonuçlanan şiddetli açlık veya devamlı olarak gıdaya erişim sorunu yaşamaları nedeniyle yeteriz beslenmeleriyle sonuçlanan kronik açlıktan, gıdaya erişim bakımından bireylerin karşısında herhangi bir engel olmaması yönüyle farklılık arz ettiği söylenebilir. Buradaki temel sorun, erişilen gıdanın içerik olarak yetersiz olması nedeniyle tokluk hissi uyandırsa da uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına gebe olmasıdır. Gıda hakkı bağlamında ihmal edilen gizli açlık sorununun, genellikle benzer veya yüksek kalorili besin maddelerinin tüketilmesinin bir sonucu olduğunu söylemek mümkündür.

Geleneksel görüşlerin, yetersiz beslenme ve gizli açlık sorunlarını gelişmekte olan ülkelerin, obezite sorununu ise gelişmiş ülkelerin bir meselesi olarak ele almasına karşın, günümüzde farklı formlardaki tüm bu kötü beslenme türlerinin pek çok ülkede birlikte görüldüğü tespit edilmiştir. 32 _{Gelişmekte olan ülkelerin küreselleşmenin etkisiyle}

Hampshire 2011, s. 2.

30 _{FAO, The Developing Words New Burden: Obesity, http://www.fao.org/FOCUS/E/obesity/obes1}

.htm, s.e.t. 10.08.2018.

31 _{World Health Organization, Obesity and Overweight.}

32 _{UN General Assembly, Right to Food, A/71/282, 3 August 2016, s. 4, par. 9. (Bundan sonra Elver}

yaşadıkları ekonomik dönüşüm, bireylerin beslenme alışkanlıklarını da değiştirmiş olup enerji bakımından yoğun, fakat besin değeri düşük gıdaların tüketiminin arttırmıştır. Bu besinlerin, daha ucuz olması ve daha uzun süre saklanabilmesi, düşük gelirli guruplar tarafından da daha çok tercih edilir olmalarına neden olmuştur. Sonuç itibariyle, sağlıksız gıdaların tüketiminin artması, hareketsiz yaşam tarzı ile birleşince, obezitenin artar bir şekilde küresel bir problem halini aldığını söylemek mümkündür.33

İçerik olarak şiddetli ve kronik açlıktan farklılaşan gizli açlık sorunu, yeterli gıda hakkı tartışmalarında göz önünde bulundurulmak suretiyle, farklı çözüm önerileriyle mücadele edilmeyi gerekli kılmaktadır.