GENÇL‹K VE BARINMA

Türkiye’de gençler önemli bir bar›nma sorunuyla karfl› karfl›yalar. Bu sorun özellikle gençlerin bar›nd›klar› hanelerindeki kifli say›s›n›n yük-

sek olmas›ndan kaynaklanmaktad›r. Pultar’›n bu kitapta yer alan ve KONDA’n›n araflt›rmas›n›n sonuçlar›na dayanan çal›flmas›ndan görü- lebilece¤i gibi, Kuzeydo¤u Anadolu’daki gençlerin yaflad›klar› hanele- rin %39’unda, Ortado¤u Anadolu’da %44’ünde ve Güneydo¤u Ana- dolu’da %45’inde birey say›s› 6’n›n üzerindedir. Bu oran ‹stanbul’da %16, Bat› Marmara’da %8, Ege’de %10 ç›kmaktad›r.

Okul ve ev ortam› gençlere özel alanlar sa¤layamamaktad›r. Bu özellikle kalabal›k ailelerin yayg›n oldu¤u Kuzeydo¤u, Ortado¤u ve Güneydo¤u Anadolu bölgeleri için geçerlidir. Bu yoksunluk iki önem- li sonuç yaratmaktad›r. Bunlardan birincisi ev içi kötü mekânsal koflul- larla e¤itimi b›rakma aras›nda do¤rudan iliflkili olmas›d›r. ‹kincisi ise gençlerin kiflisel ve psikolojik geliflimleri üzerinde olumsuz etkiler ya- ratabilmektedir (Hall, vd. 1999). Di¤er yandan, bu gençler ev orta- m›nda yaratamad›klar› kendilerini ifade alanlar› için sokak/kahvelere mahkûm kalmaktad›rlar. Baflta bu bölgeler olmak üzere, daha önce ele al›nan gençlik merkezleri önemli bir bofllu¤u doldurabilir. Kurtaran’›n bu kitaptaki makalesinde kamunun gençlere sa¤lamas› gereken hizmet türlerinden biri olarak belirtilen merkezlerin gençlerin kendilerini ifa- de edebilme/gelifltirebilme olana¤› sa¤layan özelliklerinin yan› s›ra, e¤itimlerini sürdürebilmek için evlerindeki mekânlar›n k›s›tl› oldu¤u gençlere yönelik okuma/çal›flma odalar› sunma özellikleri de bulunma- l›d›r. Bu merkezler bölgelerin farkl› ihtiyaçlar›na göre farkl› hizmetler sa¤layacak flekilde esnek olmal›d›rlar.

Okullar›n uzak olmas› ve ulafl›m sorunu yoksul ailelerin gençle- ri ve çocuklar› okula yollama kararlar› üzerinde olumsuz etki yapmak- tad›r (Adaman ve Keyder, 2006). Lise ö¤rencilerinin ö¤renimlerine de- vam edebilmeleri bar›nma sorunu aç›s›ndan de¤erlendirildi¤inde yat›- l› bölge okullar›n›n kalitesinin yükseltilmesi, genç k›zlara yönelik yurt olanaklar›n›n art›r›lmas› olumlu bir etki yaratacakt›r.

Üniversiteyi kazanan gençlerin Yüksek Ö¤renim Kredi ve Yurt- lar Kurumu’na bar›nma amaçl› baflvuranlar›n›n taleplerinin karfl›lan- ma oran› 2004 y›l›nda %44’tür. Baflvuranlar›n yar›s›ndan ço¤u redde- dilmifltir (Kurtaran, 2007). Birçok üniversite ve özel kurum yüksek ki-

ra karfl›l›¤› bar›nma olana¤› sunmaktad›r. Bu olana¤› olmayanlar›n ö¤- rencilerin ucuza bar›nabilece¤i çeflitli cemaat/ideolojilerin etkisin- de/yönetiminde olan yurtlara yerleflmeleri oldukça yayg›n bir olgudur. Birçok genç üniversite e¤itimini sürdürürken, bireysel özgürlüklerini gelifltiremeyecekleri, birçok konuda özgür tercihlerini yapamayacakla- r› ve sorgulayamayacaklar› bir ortam içinde bar›nmak zorunda kal- maktad›r. Üniversite ö¤rencilerine yurt olanaklar›n›n art›r›lmas›, her üniversitenin kontenjan›na ba¤l› olarak kampüs alan› içinde yurt ola- na¤›n›n da Yurt-Kur taraf›ndan gelifltirilmesi f›rsat eflitli¤inin sa¤lan- mas› aç›s›ndan vazgeçilemez bir unsurdur.

Yurt-Kur’un amac› yüksek ö¤renim gören ö¤rencilere kredi ver- mek, yurt yapt›rmak ve yurtlar›n iflletmesini sa¤lamak suretiyle genç- lerin yüksek ö¤renimlerini, sosyal ve kültürel geliflmelerini kolaylaflt›r- makt›r (Yurt-Kur, 2006). Ancak baz› rakamlara bak›nca Yurt-Kur’un bu amaca ulaflmaktan oldukça uzak oldu¤u görülebilir. Yurt-Kur tara- f›ndan iflletilen 219 yurt bulunmaktad›r ve bu yurtlarda bar›nan ö¤- renci say›s› 200.942’dir. Yurtlarda ö¤renci bafl›na düflen m2, sosyal alanlar kantinler, koridorlar dahil edildi¤inde 13,5 m2_{’dir. Spor d›fl›}

sosyal alanlar spor için ayr›lan alanlar›n üçte biriyle s›n›rl›d›r. Tüm yurtlarda bulunan bilgisayar say›s› 1927’dir. Böylece 104 ö¤renciye bir bilgisayar düflmektedir (Kurtaran, 2007).

Di¤er yandan gençlerin sosyal ve kültürel geliflimine katk›da bu- lunmak ibaresinin amac›nda yer ald›¤› Yurt-Kur disiplin yönetmeli¤i, herhangi bir sosyal ve kültürel geliflime katk›da bulunman›n ötesinde, tümüyle yasaklay›c›, gençleri potansiyel suçlu kabul eden bir mant›k- la haz›rlanm›flt›r. Yurt-Kur disiplin yönetmeli¤ine göre gençlerin tüm özel eflyalar› idarenin denetimine aç›k tutulmamas›, yurtlar›n herhan- gi bir yerine ne amaçl› olursa olsun afifl ya da poster yap›flt›r›lmas›, “genel ahlak kurallar›”na uyulmamas›, yurt idarecilerine veya idaresi- ne karfl› toplu ya da bireysel, sözlü ya da yaz›l› küçük düflürücü demeç- te bulunulmas›, gençlerin “Toplant› ve Gösteri Yürüyüflleri Kanu- nu”na muhalefetiyle ilgili göz alt›na al›nm›fl olmas› ya da adli makam- lara intikal ettirilmifl olmas›, k›namadan süresi yurttan ç›karma ya da

yurttan at›lmaya varan disiplin cezalar›na çarpt›rma nedeni olmakta- d›r. Disiplin kurulunda gençlerin temsilcileri yer almamaktad›r. Ayr›ca yurtta kalan genç k›zlar›n yurda girifl–ç›k›fl saatleri, girifl ç›k›fllardaki imza prosedürü gibi konulardaki uygulamalarla ayr›mc›l›k yap›ld›¤› görülmektedir (Üniversiteli Kad›nlar Forumu, 2007).

Yürürlükte olan disiplin yönetmeli¤iyle Yurt-Kur’larda kalan gençlerin özel hayatlar›n›n dokunulmazl›¤› çi¤nenmeyecek flekilde de- ¤ifltirilmelidir. Ayr›ca yönetmelik gençlerin potansiyel suçlu ve toplum- sal ve siyasi hayata her türlü bireysel ve örgütlü kat›l›m›n› gelifltirecek flekilde yeniden ele al›nmal›d›r. Bu yönetmelik gençlerin örgütlü faali- yetlerde bulunmas›n›, her türlü aktif yurttafll›k yetki ve haklar›n› kul- lanabilmelerini sa¤layacak ve güçlendirecek flekilde yeniden oluflturul- mal›d›r. Gençlerin yaflad›klar› yurtlarla ilgili iyilefltirme ve yönetime kat›l›m taleplerinin gelifltirilece¤i düzeye getirilmelidir. Cinsiyet, dini ve etnik kimlik fark›l›l›klara yönelik ayr›mc›l›k içeren maddeler ve uy- gulamalar kald›r›lmal›d›r.

Türkiye’de gençlerin bekâr olduklar› sürece aileleriyle otur- malar› yayg›nd›r. Türkiye’de 25-29 yafl grubunda olup evli olan gençlerin aileleriyle birlikte oturma oranlar› dikkate de¤erdir. Bu ol- gu e¤itimini tamamlam›fl ve ifle bafllam›fl gençler için de geçerlidir. Ancak evli gençler aç›s›ndan incelendi¤inde de bu olgunun var oldu- ¤u görülmektedir. Köylerde 25-29 yafl grubundaki evli erkeklerin %18’i, flehirlerde ise %8’i ailelerinin yan›nda bar›nmaktad›rlar (‹s- tatistiklerle Gençlik, 2007). Yurttagüler’in bu kitaptaki makalesinde belirtti¤i gibi gençlerin tek bafllar›na ya da eflleriyle yeni ev kurmala- r› konusuna yönelik destek politikalar›n›n hiç olmad›¤› görülmekte- dir. Gençlerin bar›nmas›yla ilgili üretilebilecek politikalar›n bafl›nda, Belediye ve TOK‹ taraf›ndan üretilen toplu konutlarda gençlere yö- nelik sosyal konut imkânlar›n›n sunulmas› gelebilir. Bar›nmayla ilgi- li sa¤lanabilecek genel olanaklar›n yan› s›ra dezavantajl› gençler için üretilebilecek özel politikalar da gereklidir. Özellikle fliddete maruz kalma gibi acil durumlarda gençlere bar›nabilecekleri s›¤›naklar sa¤- lamak önemlidir.