Göç Kayıtları

Göç, nüfusun yapısı ve gelişimi üzerinde büyük etkisi olan ve etkilerini doğum ölüm gibi hayati olaylara nazaran çok daha kısa zamanda gösteren demografik bir olaydır. Bir yerden başka bir yere hareket, başlangıç alanında nüfusun azalması gibi etkisini gösterirken gidilecek yerde nüfusun artmasına sebep olmaktadır. Bu durum nüfus dağılımı ve yapısı üzerinde değişiklikler meydana getirmektedir. Başka bir deyişle göç sayesinde sosyal, ekonomik ve demografik değişimler yaşanmaktadır.

TÜİK’in göç ile ilgili tanımına bakacak olursak; sayım günündeki daimi ikametgâh yeri ile sayımdan beş yıl önceki daimi ikametgâh yeri farklı olan kişiler, göç eden nüfus olarak tanımlanmaktadır. Bağırkan’a göre göç; toplumların, bölgelerin, ulusların büyümesinin bileşkesidir (Bağırkan, 2003: 29). Murat ise göç konusunun demografinin esas unsurlarından biri olduğunu ve özellikle erkeklerin yaptığı ekonomik amaçlı göçlerin topluca yapılan sosyal amaçlı göçlere nazaran nüfus yapısı üzerinde daha etkili olduğunu belirtmektedir (Murat, 2006: 59).

En genel hali ile göç, iç göç ve dış göç olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İç göç; bir bölge, ülke sınırları arasında yapılan göçtür. Dış göç ise: kişilerin ülkeler arası yaptıkları göçlerdir. İç göç; tüm toplumlar için olmasa da toplumların ekonomik ve sosyal yönden büyümelerini açıklayan en önemli unsurlar arasında ilk sıralarda yer almaktadır. İç göç nüfusun yeniden dağılımının temel taşıdır (Bağırkan, 2003: 29-30).

Göç ile gelen insanların toplu halde yaşadıkları mahalle, köy gibi yerlerin, genelde bölgenin en az gelişmiş yerleri olduğu bilinmektedir. Gecekondulaşmanın fazla olması, ekonomik statü, altyapı hizmetlerinin eksikliği ve eğitim seviyesinin düşük olması bu yerlerin diğer bölgelere nazaran gelişiminin geri kalmasının ve bu şekilde devam etmesinin temel sebepleri arasında sıralanabilir. Farklı seviyedeki bu topluluklar arasında entegrasyon probleminin yaşanması da sosyal sorunlara neden olmaktadır.

40

Göç olayının temelleri “itme ve çekme kuramları” sayesinde açıklanmaktadır. Kısaca yaşanılan yerden göç etmeye neden olan itici faktörler ve şunlardır (Bağırkan, 2003: 31; Özgür, 2011: 51-83):

 Geçim sıkıntısı, işsizlik

 Siyasal, dinsel veya etnik üyelikler nedeniyle baskı ve ayrım

 Kişinin yaşadığı topluma kaşı yabancılaşması

 Doğal afetler, Sağlık sebepleri

 Bölgesel kaynakların azalması, bazı ürünlerin fiyatlarının düşmesi

Yaşanılan bölgeden bir başka yere göç etmeyi gerektiren, çekici kılan faktörler ise kısaca şöyle sıralanabilir (Bağırkan, 2003: 31; Özgür, 2011: 51-83):

 İş bulma imkanları

 Eğitim olanakları

 Daha iyi sosyal, eğitim ve iklim şartları

 Ailevi nedenler

 Kariyer olanakları

Türkiye’deki göç akımları genel olarak Doğu Anadolu, Orta Anadolu ve Kuzey Anadolu bölgelerinden Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerine uzun süreli akımlar halinde olmaktadır. Bunun sebebinin bölgeler arasındaki ekonomik dengesizlikten kaynaklandığını ve bu dengesizliğin ortadan kalkması halinde bu yöneliminde son bulacağını söyleyebiliriz.

Göç kayıtlarının amacı; bölge, ülke sınırları içerisindeki ikamet edilen yerler arasında, yani başlangıç alanı ile gidilecek yer arasında göç eden nüfus ile göç edip gelen nüfusun büyüklüğünü ve sosyal, ekonomik ve demografik niteliklerini tespit etmektir. Diğer demografik bilgi kaynaklarına nazaran göç kayıtlarını eksiksiz ve doğru bir şekilde tutabilmek zordur. Öncelikle göçün gözlemlendiği zaman aralığının bilinmesi gereklidir.

İç göçler; ya adres değişikliklerini de tespit eden genel ve devamlı nüfus kayıt sistemiyle, ya özel göç araştırmalarıyla, ya da nüfus sayımlarında bu konuyla ilgili

41

olarak sorulara verilen cevaplara dayanılarak tespit edilmeye çalışılmaktadır (Murat, 2006: 59; Gürtan, 1969: 55).

İkamet edilen yerin değişmesi haline durum resmi kurumlara bildirilirse, yani ulusal kayıt sistemine dahil edilmesi halinde en doğru göç rakamlarına ulaşılabilir. Ulusal kayıt sisteminin olmadığı yerlerde yapılacak sayımlarda bireylere 1 yıl önce6

nerede yaşadığı sorulabilir. Bu sayede ne kadar kişinin göç ettiği, nereden nereye ne kadar göç ettiği bilgilerine ulaşılabilir.

İç göçlerin ölçülmesinde kullanılan 3 dolaylı yöntem vardır. Bu yöntemler; yaşamsal istatistik yöntemi, hayatta kalma rasyosu yöntemi ve doğum yeri yöntemidir7

.

Yaşamsal İstatistik Metodu; doğum ve ölümler hakkında güvenilir verilerin olması durumunda, son 2 sayıma ait bilgiler kullanılarak net göç tahmini yapılabilir.

Hayatta Kalma Rasyosu Yöntemi; Göç olmaması durumunda, bir önceki sayımdaki nüfusun kaçta kaçının gelecek sayıma kadar hayatta kalacağı ve aynı yerde yaşayacağı tahmin edilir.

Doğum Yeri İstatistikleri: Doğum yeri ve sayım anında bulunulan yer arasında bir karşılaştırma yapılırsa nüfusu göç edenler ve göç etmeyenler olarak ikiye ayırmak mümkün olur (Bağırkan, 2003: 38) .

Dış göçlerin sayısının hesaplamasında, bu alanda gelişmiş ülkeler adres değişikliği kayıt bilgilerinden istifade etmektedirler. BM, dış göç şartı olarak bir yıldan fazla ikamet ve çalışmak gibi durumlarının dikkate alınmasını tavsiye etmektedir.

Türkiye’de dış göçler ile ilgili verilerin turizm istatistiklerinden alınmakla birlikte bu bilgilerin güvenilir olmadığını da belirtmek gerekir. Turizm istatistiklerinde yurda kaç kişinin girdiği ne kadar kaldığı geliş nedenleri gibi bilgiler yer almaktadır.

Türkiye’de göç ile ilgili temel bilgi olan “doğum yerleri” verilerini DİE; 1935 yılından bu yana genel olarak, 1950’lerden itibaren ise ayrıntılı olarak yayınlamaya başlamıştır.

6 Bir kişinin göçmen sayılması için gerekli zaman sınırı OECD genelinde bir sene olarak kabul edilmektedir. Tüik’in tanımına göre İç göç kapsamı: Araştırma günündeki daimi ikametgâh yeri ile araştırmadan 1 yıl önceki daimi ikametgâh yeri farklı olan kişiler, göç eden nüfus olarak tanımlanmaktadır. www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do; 2014.

7 Ayrıntılı bilgi için; Şemsettin Bağırkan, 2003, Demografinin Temelleri Türkiye’nin Demografik Yapısı Uluslararası Demografi, set Yayınları, İstanbul, sf:37.

42

1975 yılından bu yana ise iç göçler ile ilgili sayısal veriler yayınlanmaya devam etmektedir (Murat, 2006: 60).

Türkiye’de göç ile ilgili bilgilere genel nüfus sayımlarından, Adrese dayalı nüfus kayıt sisteminden ve en son 2011 nüfus ve konut araştırması sonuçlarından ulaşılabilmektedir. Ayrıca TÜİK verilerinden 2007-2008 döneminden itibaren yıllık iç göç bilgilerine de ulaşılabilmektedir.