FUBELT Operasyonu

Seçim sonrası Kissinger hiç vakit kaybetmeden Allende’nin başkanlığını önlemeye yönelik çalışmalar için CIA Santiago ofisinden durum raporu talep etmiş ve raporu aldıktan sonra çalışmalara başlamıştır. CIA ile birlikte ortak üretilen FUBELT Operasyonu belgesi CIA Santiago ofisine gönderilmiş ve operasyonlar hemen başlatılmıştır.²⁵² FUBELT Operasyonu iki farklı yol haritasını içermekteydi. Birinci yol haritası Track-I olarak adlandırılmıştı ve rüşvet destekli siyasi çözümü içermekteydi. İkinci yol haritası ise doğrudan askeri darbeyi içermekteydi. Track I ilk kez 18 Haziran 1970’te Santiago Büyükelçisi Korry tarafından gündeme getirilmişti. Bu çözüm seçim sonrası Başkanı seçecek olan senatörleri satın almayı içermekteydi. Korry bu bağlamda Senato üyelerine rüşvet vermek için 250.000 Dolar ve Allende’ye karşı kara propaganda

249

CIA, Chile, NGA Records (Former NMA), (Document No..: CIA-RDP80T01137A000300070001-0), January 28, 1969; CIA, US Financial Stake in Chile, General CIA Records (Document No..: CIA-RDP85T00875R001600030141-2), September 01, 1970.

250

FRUS, Chile 1969-1973, XXI, Washington: USG Printing Office, June 01, 2018, s. 377-378.

251

FRUS, Chile 1969, s. 554.

252

FU Şili’yi simgeleyen şifre, BELT: kemer anlamına gelmekteydi. FUBELT Allende’yi siyasi, ekonomik operasyonlar ile sıkıştırmak olarak şifrelendirilmiş bir kod olarak CIA operasyonunu tanımlamak için üretilmiştir. Daha fazla bilgi için bakınız: Peter Kornbluh, The Pinochet File A

yürütmek için 360.000 Dolar talep etmiştir. İşler yolunda giderse Şili Senato’su Allende yerine Alessandri’yi seçebilirdi. Ancak senatörleri satın alma girişiminin ifşa olması durumunda uluslararası bir skandala yol açabilirdi. Bu nedenle Track I uygulanmadan rafa kaldırılmıştır.

Zaman kaybetmeden ikinci çözüm olan askeri darbe için çalışmalar başlatılmıştır. Bu çözümde dönemin Şili Devlet Başkanı Eduardo M. Frei kilit isim olmuştur. Plan görünüşte oldukça basitti. Frei’nin askeri darbe öncesi veya sonrası ülke çapında ortaya çıkartılması muhtemel iç karışıklık nedeniyle istifa etmesi ve ardından ordu ülke yönetimine el koyması öngörülmekteydi. Daha sonra cunta yönetimi Frei’yi yeniden görevine davet etmesi ve Frei’nin bu daveti ülke çıkarları için kabul etmesi ve üyelerinin önemli bir kısmı askerlerden oluşması planlanan yeni hükümeti kurması beklenmekteydi. Son olarak ülke de asayiş ortamı sağlandıktan sonra Frei’nin demokratik ortamın yeniden inşası için yeniden seçim çağrısı yapması ve gerçekleştirilecek yeni seçimi Alessandri’nin kazanmasısağlanması hedeenmekteydi. Lakin kısa süre içerisinde askeri bir darbe gerçekleştirmek oldukça zordu. ²⁵³ Zira Şili Senato’sunun seçilmiş başkanı onaylamak için oylamaya gideceği tarih ise 24 Ekim 1970 belirlenmişti. Böyle bir durumda, yani yaklaşık bir ay içerisinde, Şili halkını darbe konusunda ikna etmek mümkün olmayabilirdi. Buna rağmen Şili ordusunun ikna edilmesi durumunda darbenin gerçekleştirilmesi mümkün olabilirdi. Bu doğrultuda elde edilen istihbarata göre, Genelkurmay Başkanı Rene Schneider kesinlikle darbeye karşıyken General Carlos Prats ise kararsızdı.²⁵⁴ Bu durumda ya darbeden vaz geçilmesi ya da Schneider’a rağmen adım atılması şarttı. Bu riske rağmen Kissinger darbe konusunda ısrarcı olmuş ve Track II operasyonu için düğmeye basmıştır.²⁵⁵

Track II kapsamında Şili ordusunda darbe taraftarı kurmay subayları bulmak, örgütlemek ve yönlendirmek için CIA adına Şili ordusunda görev yapan isimler kullanılmıştır. DIA (Askeri İstihbarat Ajansı) çalışanı askeri ateşe Binbaşı Paul Vimert de Şili ordusundaki yakın bağlantıları sahip olması hasebiyle kilit isim olarak öne çıkmıştır. Operasyonun başarılı bir şekilde sürdürülmesi için CIA, ABD vatandaşı olmayan ajanlardan dört ayrı tim oluşturmuş ve ardından General Camilo Valenzuela,

253

Kornbluh, The Pinochet File, s. 39-41

254

FRUS, Chile 1969, s. 592-594.

255

James Petras-Morris Morley, The United States and Chile Imperialism and the Overthrow of the

Allende Government, (New York-London: Monthly Review Press, 1975); Jack Devine, “What Really

General Joaquin Garcia ve polislerden sorumlu General Vicente Huerta emekli General Arturo Marshall ve General Roberto Viaux ile iletişime geçilmiştir. Gerçekleştirilen görüşmelerden sonra General Schneider’in Arjantin’e kaçırılmasına karar verilmiştir. Ancak bu tür bir operasyondan önce toplumun kaos ortamına itilmesi şarttı.²⁵⁶

Bu bağlamda Şili’nin ekonomisine yönelik gizli operasyonlar için düğmeye basılmıştır. Ülkeyi ekonomik olarak çökertmek ve sorumlusu olarak Allende’yi göstermek mantıklı gözükmekteydi. Zira Allende’nin gelmesiyle %50 civarında değer kaybeden borsa nedeniyle ekonomik kriz yaşanmaktaydı. ²⁵⁷ Ülke ekonomisinin çökertme operasyonunda Amerikan bakır şirketi Anaconda ve Telekom şirketi ITT doğrudan rol almaya gönüllü olmuştur.²⁵⁸ CIA bağlantısı çok güçlü olan bu Amerikan şirketi ülkenin iletişim altyapısına hâkimdi ve böylece Allende’nin yıpratılmasına kritik rol oynamıştır.²⁵⁹ Bununla yetinmeyen Kissinger, dışarıdan da Şili’nin kuşatılması için adımlar atmıştır. Britanya, İspanya, İtalya, Arjantin ve Brezilya gibi ülkeler ile iletişime geçilmiş ve bu ülkelerden Şili’ye yönelik ticari faaliyetleri yavaşlatılması hususunda destek istenmiştir. Hatta Britanya ile görüşmeyi bizzat Nixon kendisi yapmıştır. Şili’nin kuşatılmasını hedefleyen adımları desteklemek adına Ekim 1970’te uluslararası kurumların Şili’ye kredi vermesini önlemek adına tedbirler alınmıştır. Üstüne kredi reyting şirketleri ardı ardına açıklamalar yaparak Şili’yi yatırım yapılamaz ülkeler kategorisine sokmuştur.²⁶⁰

Şili’nin içeriden ve dışarıdan kuşatılmasına katkıda bulunmak adına son olarak da siyasi partiler üzerinden operasyonlar düzenlenmesine karar verilmiş ve bu bağlamda Halkçı Birlik Partisinin yıkılmasına yönelik ilk adımlar gazeteciler, toplum liderleri ve politikacılar tarafından gerçekleştirilmiştir. Ülke ekonomisinin çökeceğine yönelik iddiaların ve söylemlerin toplum nezdinde kabul görmesi için propaganda faaliyetleri başlatılmıştır. Tabi ki bu kara propaganda faaliyetlerinin tek hedefi halk değildi. Ülke ekonomisinin çöküşünden rahatsız olan Şili ordusu da hedef alınmıştır. Bu dönemde Allende’nin Fidel Castro’ya özel önem veren adımlar atması zaten ordu içinde başlı

256

Kornbluh, The Pinochet File, s. 43-46

257

FRUS, Chile 1969, s. 669.

258

ITTC International Telephone & Telegraph Corporation için bakınız: Marcelo Bucheli-Erica Salvaj, “Reputation and Political Legitimacy: ITT in Chile, 1927-1972 Business History Review, 87/ 04, (Winter 2013), 729-756; FRUS, Chile 1969, s. 842-851.

259

Bu şirketin yöneticisi eski CIA Başkanı John McCone mevcut CIA Başkanı Richard Helms ile birlikte operasyon yürütmüştür. Kornbluh, The Pinochet File, s. 48-49

260

başına bir sorundu. Allende ordu ile karşı karşıya gelerek bilerek veya bilmeyerek kendisini hedef haline getirmişti.²⁶¹

Tüm bu adımlardan sonra emekli General Viaux, Schneider’ın kaçırılması için 20 Ekim 1970’te harekete geçmiştir. Oluşturduğu ekipler iki deneme gerçekleştirmelerine rağmen başarısız olmuştur. Son kez 22 Ekim 1970’te Schneider’in kaçırılması için adım atılmış ama bu sefer de Schneider olayın farkına vardığı için aracıyla tuzak bölgesinden hızla uzaklaşırken yakın mesafeden üç kez vurularak öldürülmüştür. Schneider’ın ölümü üzerine General Prats duruma el koymuş ve ülke çapında sıkı yönetim ilan edilmiştir. Böylece FUBELT Operasyonu başarısızlıkla sonuçlanmıştır.²⁶²