Fiziksel İstismar

Çocuk istismarının en kolay belirlenebilen türü olan fiziksel istismar, “18 yaşından küçük çocuk veya ergenin, yetişkin biri tarafından sağlığına zarar verecek şekilde yaralanması ya da yaralanma riski ile karşı karşıya bırakılması” şeklinde tanımlanmaktadır (Pelendecioğlu ve Bulut, 2009). Fiziksel istismar kaza sonucu olmayan, lezyonlara yol açan çocuğa yönelik şiddeti ifade eder. Fiziksel istismarda yetişkin tarafından çocuğa yönelik bir güç kullanımı söz konusudur. Yetişkinin çocuk üzerinde kullandığı bu güç çocuğun bedensel bütünlüğüne zara verme ile sonuçlanır. Çocuğa yönelik vurma, tekmeleme, yakma, sarsma, boğma, saç çekme, dövme, ısırma, yaralama, çimdikleme, hırpalama, itme, bir nesne ile vurma gibi şiddet davranışlarının tümü fiziksel istismar kapsamındadır (Pekdoğan, 2017; Karaçor, 2019).

Fiziksel istismar çocuğa karşı öfke boşaltma, disiplin cezası, çocuğun itaatini sağlama işlevleri olduğu düşünülerek birçok toplumda aile bireyleri tarafından uygulanmaktadır. Fiziksel istismarda dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta zarar verici eylemin kaza sonucu olmaması gerektiğidir. Kaza sonucu oluşan yaralanmalar

31

genellikle dizler ve dirseklerde görülürken fiziksel istismar sonucu oluşan yaralanmalar ise sırtta, koların üst kısımlarında, göğüs bölgesinde, dudaklarda, yüzde ve genital bölgelerde görülür. Çocuklar oyun sırasında fiziksel aktiviteler yaparken düşüp, yaralanabilir. Bu tür durumlar fiziksel istismar olarak değerlendirilmemelidir. Bir durumu fiziksel istismar olarak değerlendirebilmemiz için çocuğa yönelik “kasıtlı zarar verici bir eylemin” olması gerekmektedir (Karaman Kepenekçi ve Nayır, 2012).

Fiziksel istismara maruz kalmış çocuklarda; psikolojik ve sosyal gelişimde sorunlar, akademik başarısızlık, madde kullanımı, olumsuz arkadaşlık ilişkileri, evden veya okuldan kaçma, travma sonrası stres bozukluğu, intihara meyilli olma, suça meyilli olma, saldırgan kişilik özellikleri oldukça sık görülen sorunlardır (Taner ve Gökler, 2004).

Fiziksel istismar çocuklarda cinsiyet açısından değerlendirildiğinde erkek çocukların kız çocuklara göre daha sık istismara maruz kaldığı görülmektedir. Fiziksel istismarın en sık yaşandığı yaş aralığı ise 4-6 yaş arasıdır (İnsan Hakları Derneği, 2008). Anne yaşı da fiziksel istismarda belirleyici olabilmektedir. 20 yaşından küçük anneler fiziksel istismar davranışlarını daha sık göstermektedirler. Küçük çocuklarda ebeveynlerden annenin fiziksel istismar oranı daha yüksekken, ergenlerde babanın fiziksel istismar oranı daha yüksektir (Taner ve Gökler, 2004).

Fiziksel istismarın fiziksel göstergelerini, davranışsal göstergelerini, bilişsel ve akademik göstergelerini bilmek çocukta fiziksel istismarın olup olmadığını belirlemede yardımcı olacaktır. Fiziksel göstergeler; “açıklanamayan yara bere ve darbe izleri, açıklanamayan yanıklar ve morarmalar, açıklanamayan kırık, çıkık ve darbe izleri, kafa derisinde saç kaybı” olarak sayılabilir. Fiziksel istismarda en sık görülen çocuğun dövülmesidir. Fiziksel istismara uğrayan çocuklarda kafa içi ve karın içi yaralanmalar çocuğun ölümüne neden olabilir (İnsan Hakları Derneği, 2008).

Davranışsal göstergeler; “eve gitmek istememe, ebeveynden korkma, yetişkin ile iletişim kurmada zorlanma, okula erken gelme-okuldan geç ayrılma, içe kapanıklık, saldırgan davranışlar, sürekli öfke hali, arkadaşlık kurmada zorlanma, kendine zarar verme, karşı gelme bozukluğu” olarak sıralanabilir. Bilişsel ve akademik göstergeler ise çocuğun “okul başarısında düşme, gelişim bozuklukları” şeklinde ifade edilebilir (İnsan Hakları Derneği, 2008). Fiziksel istismar göstergelerinin kolay belirlenebilmesi diğer

32

istismar türlerine göre daha kolay tanılanabilmesine yardımcı olur. Ancak bu durum tüm fiziksel istismar durumları için geçerli değildir. Bazı durumlarda çocuğun vücudunda belirleyici fiziksel göstergeler olmayabilir. Fiziksel göstergelerin olmadığı durumlarda çocuğun ifadesi önemli bir belirleyicidir. Ayrıca anne-babanın çelişkili ifadeleri de belirleyici olabilir.

Fiziksel istismar türleri ile ilgili bazı kaynaklarda “Sarsılmış bebek sendromu” ve “Munchausen by Proxy Sendromu” olarakda belirtilmiştir. Yurteri Tiryaki ve Baran (2017), yaptıkları bir çalışmada çocuk istismarı türü olarak “Munchausen By Proxy Sendromu” nu ele almışlardır. Bu çalışmada adı geçen sendrom “bir başkasına yüklenen yapay bozukluk” şeklinde ifade edilmiştir. Yurteri Tiryaki ve Baran (2017) Munchausen By Proxy Sendromunu, “Ebeveynin veya bakım veren yetişkinin, çocukta hastalık belirtileri ve bulguları yaratarak, çocuğu tıbbi uygulamalara maruz bırakması” olarak tanımlamışlardır. Çocuğun bir başka fiziksel istismar şekli ise çocuğun kollarından veya gövdesinden tutulup sarsılmasıdır. Deleş (2018), “Sarsılmış Bebek Sendromu” adlı derleme çalışmasında bu sendromu “üç yaş ve daha küçük çocuklarda görülen yaralanma veya ölümle sonuçlanan ciddi kafa yaralanmalarına kadar olumsuz sonuçlar doğuran bir ciddi çocuk istismarı şekli” olarak ifade etmektedir. Bu çalışmada ebeveynler ile yapılan bilgilendirme çalışmalarının önemine dikkat çekilmiştir.

Fiziksel istismar bir çocuğa yönelik olarak bir alet kullanılarak veya bir alet kullanılmaksızın gerçekleştirilebilir. Çocuğa yönelik bir alet kullanılarak gerçekleştirilen saldırılar bir nesne ile vurma, bir nesne ile boğma, bir nesne ile yaralama, yakma şeklinde olabilir. Çocuğa yönelik bu aletli saldırılarda hortum, kemer, ev eşyaları, kayış, ütü, sıcak su ve sigara sık kullanılanlardandır. Bir alet kullanmadan gerçekleştirilen saldırılar ise tokat atma, tekmeleme, çimdikleme, itme, saçını çekme, sarsma şeklinde olabilir. Fiziksel istismar, istismarı uygulayan kişi diğer bir deyişle “istismarcı” yönüyle bakıldığında ailede uygulandığı şekli ile “ebeveyn istismarı” ve çocuğun devam ettiği okul, kreş, rehabilitasyon merkezi gibi ortamlarda olduğu şekli ile de “kurum istismarı” olarak karşımıza çıkmaktadır (Polat, 2017). Fiziksel istismar hangi ortamda ve hangi koşullarda yapılmış olursa olsun etkileri fiziksel etkiler ile kalmayan çocuğun gelişimini tümü ile etkileyebilen bir istismar türüdür.

33