Felâhiye Merkez Kale Camii Ġnceleme Tarihi: 14.09

Çizim No:65

Fotoğraf No:321-335

Bulunduğu Yer: Kayseri İli, Felâhiye İlçesi Kale Mahallesinde doğal bir

tepe üzerinde No:12 ile kayıtlıdır.

Tarihi ve Yapım Süreci: Merkez Kale Cami olarak bilinen yapı kaynaklarda

farklı tarihlendirilmektedir. Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanterinde H. 1305 /M. 1883–84 verilirken (Özbek ve Arslan, 2008: 1014) Ali Boran‟ın Anadolu‟daki İç Kale Cami ve Mescitleri isimli kitabında XIX. yy‟a tarihlendirmektedir. Bugün yapının harim duvarının kuzeydoğu köşesindeki mermer levhada yapım tarihi H. 1305 olarak verilmiştir. Fakat yapının herhangi bir kitabesi yoktur. Bu tarihin kaynağı ise caminin kubbesini taşıyan kemerlerden güney cephedeki kemerin tepesine yerleştirilen küçük bir rozetin üzerindeki tarihtir ki oda yanlış okunmuştur. H.1305 olarak okunan ve Miladi 1883-84‟e tarihlendirilen sayının orjinali H.1405 tir. Ve miladi olarak 1985 vermektedir. Bu da yapının bu yıl içerisinde tamir edilmiş olabileceğini göstermektedir. Bununla beraber caminin harim giriş kapısının sağ tarafındaki sövesi üzerinde kazıma tekniğinde H.1313 sayısı verilmiştir. Bu da miladi olarak 1896 yılını vermektedir. Yapının asıl inşa tarihinin bu olma ihtimali olsa da sayıların sadece kazıma tekniğinde yapılması bizi şüpheye düşürmektedir. Buradan yola çıkarak tam bir tarihlendirme yapmak mümkün değildir. Fakat yapının kubbe ve kubbeye geçiş sistemi değerlendirilerek XVII. veya XIX. yüzyıla tarihlendirmek mümkündür.

Cami günümüze kadar birçok onarım geçirmiştir. Minaresi 1950 li yıllarda, son cemaat yeri 1980 yılında ve harim kısmı da 1993 yılında tamir görmüştür (Boran, 2001:206).

Yapının incelenmesi:

Cami günümüze ulaşana kadar oldukça değişmiştir. Bahçe içerisinde yer alan yapıya sonradan betonarme bir son cemaat yeri eklenmiştir. Minaresi de geç dönem eklentisidir (Çizim 65).

Malzeme ve Teknik

Yapının inşasında yöreye özgü koyu renkli kesme taş malzeme kullanılmıştır (Fot.321). Araları beyaz çimento harcı ile doldurulmuştur. Harim kısmı çimento harcı ile sıvanmıştır.

Avlu

Caminin avlusu yoktur. Doğu, batı ve kuzey cepheyi çevreleyen bir bahçe düzenlemesi göze çarpar. Bahçenin içerisinde bir de imam lojmanı bulunur.

Son Cemaat Yeri

1980 li yıllarda inşa edilen son cemet yeri kareye yakın dikdörtgen plana sahiptir (Fot.321-322). Modern mimari ile inşa edilen kısmın üzeri betonla kapatılmıştır. Bu esnada taşıyıcı olarak doğu-batı uzantılı iki direğin taşıdığı üç tane yarım daire kemerle desteklenmiştir. Altı adet pencere açıklığı ile ışıklandırması sağlanmıştır. İki adet de harim kısmına açılan penceresi bulunur.

Cephe Düzeni

Eklenen son cemaat yeri ile iki ayrı yapı gibi algılanmaktadır. Son cemaat yerinin kuzey cephesi ortaya açılan bir kapı ve iki yanına açılan iki pencere şeklinde düzenlenmiştir. Sade bir görüntü sergiler. Yapının kuzey cephesi ortada basık kemerli bir kapı ve bunun iki yanına simetrik olarak yerleştirilen kare pencereler şeklinde karşımıza çıkar (Fot.323).

Caminin doğu cephesi sağırdır. Cephenin güneydoğu köşesine kare kaideli silindirik gövdeli minaresi yerleştirilmiştir. Batı cephesinde ise bir adet pencere açıklığı bulunur(Fot.324-325).

Harim güney cephesinde ise mihrabın iki yanına yerleştirilen iki pencere açıklığı görülür(Fot.326-327). Yapı oldukça sade bir düzenlemeye sahiptir.

Minare

Kesme taştan inşa edilmiş geç dönem eklentisi olan minare 1950 li yıllarda yapılmıştır (Fot.328). Kare kaide üzerinde silindirik gövdelidir. Gövdeye geçişte dört köşeden pahlanarak yukarı doğru daralan pabuç kullanılmıştır. Pabucun gövdeye geçişi esnasında ve biraz yukarısında kaval silmeler kullanılmıştır. Gövde düz yüzeyli, silindirik şekilde yükselir. Güney cephesinde 4 adet mazgal pencere açılmıştır. Gövdeden şerefeye geçişte aşağıdan yukarı genişleyerek yükselen üç sıra testere dişi ve kirpi saçak uygulaması görülür. Şerefe korkuluğu ajur tekniğinde işlenen geometrik şekillerle bezenmiştir. Güneye bakan kısmında ise iki yana yerleştirilen ay ve ortaya yerleştirilen yıldız motifi dikkat çeker. Petek kısmı gövde formunda yükselerek sivri külaha geçer. Külahın tepesine metalden bir alem yerleştirilmiştir.

Harim Kısmı Plan

8.40x8.40 m. ölçülerindeki kare mekânın üzerini 7.00m. Çapındaki tek kubbe kapatır. Merkezi mekânlı tek kubbeli bir yapıdır. Kubbeye geçişte pandantifler kullanılmıştır. Kubbenin ağırlığı dört sivri kemerle beden duvarına aktarılmıştır. Kasnak sistemi toktur.

Harimin kuzey cephesi bir giriş ve iki yanına açılan pencereler şeklinde düzenlenmiştir (Fot.329). Doğu cephesi sağırdır. Batı tarafında ise bir tane pencere açıklığı görülür (Fot.330-331)

Mihrap

Güney cephenin ortasına yerleştirilmiş siyah, kırmızı ve gri mermerden elde edilen mihrap geç dönem eklentisidir (Fot.332). Herhangi bir özellik göstermez.

Kavsarası üzerindeki dikdörtgen pano içerisinde dini yazı görülür. İki yanında iki pencere açıklığı bulunur.

Minber

Mihrapta kullanılan mermer çeşitlerinden elde edilen minber de geç dönem eklentisidir ve özellik göstermez.

Mahfil

Yapıda mahfil yoktur. Kürsü

Mihrap, minber ve kürsünün aynı dönemde yapıldığı anlaşılmaktadır. Kürsüde de aynı mermer kullanılarak elde edilmiştir. Harimin güneydoğu köşesine yerleştirilmiştir.

Üst Örtü ve Taşıyıcılar

Yukarıda da belirttiğimiz gibi harimin üzeri kubbe ile kapatılmıştır (Fot.333). Kubbeye geçişte pandantif ve yükü taşımada ise dört köşeden dışarı taşırılan kemerler kullanılmıştır. Son cemaat yerinin üzeri ise beton harcı ile kapatılmıştır. Doğu-batı doğrultulu üç kemer ve iki direkle taşınmaktadır.

Pencere (Aydınlatma) Sistemi

Yapının harim kısmında batıda tek, güneyde iki ve kuzeyde de iki tane olmak üzere toplamda beş adet pencere açıklığı bulunur. Bunlardan batı ve güneydeki pencereler dışarı açılarak ışıklandırmayı sağlamaktadır. Kuzeydeki ise son cemaat yerine açılır ve fonksiyonel değildir.

Süsleme

Dış Cephe Süslemesi

Yapı oldukça sadedir. Dış cephesinde sadece harim giriş kapısının alınlık kısmında süsleme görülür (Fot.334-335).

Basık kemerli kapı açıklığının lentosu dikdörtgen bir forma sahip olup, içerisi değişik motiflerle işlenmiştir. Özellikle iki köşesinde iki dikdörtgen pano içerisinde ortada sekiz kollu yıldız motifi bunu çevreleyen bir daire ve dikdörtgenin dört köşesinden içeri doğru açılan yelpaze motifleri dikkat çeker. Bu iki pano arasında kapı kemeri yüzünden yay şeklini alan düz yüzeyde ise sağ tarafta bir çarkıfelek motifi, sol tarafta ise hilali anımsatan bir motif işlenmiştir. Girişin kapı üzengi seviyesinde iki tarafına testere dişi motifi işlenmiştir.

Lento üzerinde ise kitabe panosu olduğu düşünülen yarım daire kemer şeklinde bir niş dikkat çeker. İçerisinde ise dikdörtgen ve daha derin oyulmuş bir niş görülür.

İç Mekân Süslemesi

Yapının içerisinde süsleme görülmez.

Kitabe ve Dini Yazılar

Yapının kitabesi günümüze ulaşamamıştır.

Vakıf ve ArĢiv Bilgileri

Yapının tescil fişindeki tarihten kaynakla 1960‟lı yıllarda tescil kapsamına alındığı düşünülebilir. Tam tarih yazılmamıştır. Sadece 196… yılı bulunmaktadır.

2.21. Felâhiye Beyler Camii