Eylem Araştırmasının Özellikleri

Norton (2009) eylem araştırmasının genel özelliklerini Kember (2000) tarafından oluşturulan 7 madde çerçevesinde ele almış ve farklı kaynaklardan yararlanarak (Carr ve Kemmis, 1986; Kember, 2000; Smith, 1996, 2001, 2007) bu maddeleri şu şekilde açıklamıştır. Açıklama kısmında araştırmacı ayrıca farklı kaynaklardan da (Elliott, 1991; Ferrance, 2000; Johnson ve Button, 2000; Kemmis ve McTaggart, 2000; O'Conner, Greene ve Anderson, 2009; Ross, Rolheiser ve Hogoboam-Gray, 1999; Sax ve Fisher, 2001) yararlanmıştır.

Sosyal Uygulama: Eğitim sosyal bir uygulama olduğu için genel olarak pozitivizme uygun değildir. Çünkü eğitimin metodolojisi fiziksel bilimden gelmektedir. Bu anlamda eğitimsel konular çok dağınıktır ve karmaşık bağlamlarda yer aldığından hasta olarak tanımlanır. Üniversite bölümlerinde de çok fazla karmaşıklık yer almaktadır. Bu bağlamda öğrenme ve öğretme ile ilgili konularda bir anlayışa ulaşmaya çalışmak aslında öğrencilerin tutumları gibi insani konuların üstesinden gelmek anlamına gelmektedir (Norton, 2009). Bu anlamda eylem araştırması özellikle konuların içeriğindeki çözüm için oldukça basit ve anlaşılır bir uygulama yaklaşımıdır. Yöntemi çok karmaşık değildir ve araştırmacı tarafından karmaşık ve zor veri toplama ve analitik

becerilerini gerektirmez. Araştırmacılar için mutlaka dışarıdan bir uzman yardımına ihtiyaç yoktur. Ancak eylem araştırması sistematik gözlem yapmayı ve değerlendirmeyi gerektirdiğinden dikkatle izlenmesi gerekli bir süreçtir (Kember, 2000).

Gelişime Yönelik Amaç: Bu durum Norton (2009)’a, göre eylem araştırmasının en önemli boyutudur ve eylem araştırmasını diğer araştırmalardan ayıran en temel özelliklerden biridir. Eylem araştırması temel olarak eskiden yapılan şeylerin bir sonraki aşamada daha iyisini yapmanın dile getirilmiş biçimi olarak ifade edilmektedir. Bu gelişim, yüksek öğretim aşamasında; müfredatta, öğrencilerde, kurum değiştirme veya sektör genelinde politika oluşturma ve strateji bilgilendirilmesi sürecinde olduğu gibi araştırmacıların mesleki alan uzmanlıklarında da olabilmektedir (Norton, 2009). Bu alanda yapılan çalışmalarda da; ifade edilen alanlar kapsamında yapılan eylem araştırmalarında, ilgili kazanımlarda pozitif değişikliğin olduğu görülmektedir (Ross ve diğerleri, 1999; Ferrance, 2000; Johnson ve Button, 2000; Sax ve Fisher, 2001). Bu bağlamda O'Conner ve diğerleri (2009), eylem araştırmasını profesyonel gelişim fırsatı olarak düşünürken, Elliott (1991) eylem araştırmasını bilginin gelişiminden ziyade uygulamanın gelişimi olarak ifade etmiştir.

Döngüsel: Bu özellik genel olarak plan yapma, eylem, gözlemleme ve yansıtma basamaklarını içine alan temel döngü şeklinde ifade edilmektedir (Kemmis ve McTaggart, 2000; Norton, 2009). Eylem araştırması döngüsünün ifade edilen basamakları temel olarak belirtilse de uygulama süreci çok basit ilerlememektedir. Araştırma planlandıktan sonra uygulama sırasında öngörülmeyen hususlar ortaya çıkabilmektedir. Bu bağlamda Kember (2000); eylem araştırmalarında mantıklı bir yolda iyi bir strateji ile ilerlense bile yolda yine de sıkıntıların yaşanabileceğini vurgulayarak bu durumu desteklemektedir. Bu nedenle eylem araştırmasının döngüsellik boyutunun uygulanması sırasında araştırmanın yorumlayıcı özelliği ve birbirini takip eden uygulamaların bir önceki uygulamadan daha ayrıntılı işlendiği unutulmamalıdır (Norton, 2009). Norton’a göre bu durum döngüsel yapının uygulanması sürecinde dikkate alınması gerekli çok önemli bir noktayı vurgulamaktadır. İfade edilen döngülerin genel şeması ve açıklaması Şekil 3.1.’de yer almaktadır (Lewin, 1946; Akt. Costello, 2003).

Şekil 3.1. Eylem Araştırması Döngüsünün Genel Şeması ve Açıklamaları

Sistematik Sorgulama: Eylem araştırması araştırma yapmak için çok esnek bir yol olarak görünmektedir ve bu anlamda da ileri ya da kompleks araştırma becerisi olmayan araştırmacılar için oldukça çekici gelmektedir. Fakat Kember (2000) eylem araştırmasının çok zayıf olmadığını vurgulamaktadır. Norton (2009)’a göre eylem araştırması farklı yaklaşımlara bağlıdır. Ancak bu durum eylem araştırmasının diğer araştırma yöntemlerinden daha az sıkı olduğu anlamına gelmemektedir.

Yansıtma: Bu özellik de yine eylem araştırmasının diğer araştırmalardan farkını ortaya koyan bir özelliktir. Çünkü bu özellik eylem araştırmasın yorumlayıcı boyutunu vurgulamaktadır. Pedagojik eylem araştırmasının bakış açısı çerçevesinde eylem araştırmacıları kendi sahip oldukları uygulamalar hakkında ve uygulamaların etkisi hakkında şeffaf yansıtıcı olmalıdırlar.

Katılımcı: Bazı zamanlarda eylem araştırması katılımcı eylem araştırması olarak da ifade edilmektedir. İlgili literatür incelendiğinde eylem araştırmasının bu boyutu üzerine çok büyük bir vurgu yapıldığı görülmektedir (Kemmis ve McTaggart, 1988). Eylem araştırmasının katılımcı boyutu aslında eylem araştırmasını bazı tehlikelere karşı korumaktadır. Örneğin yalnız bir araştırmacı tek başına yaptığı uygulamalarda yanlış yorumlama yapabilir ya da bulgularda ve öğretim tekniklerini doğrulamada yanlışları olabilir. Bu anlamda eylem araştırması her zaman akran incelemeye ve gözlem yapmaya açık olmalı ve araştırma ile ilgili beceri değerler ya da ilgilere yönelik katı kurallar konulmamalıdır (Norton, 2009).

Uygulayıcılar Tarafından Belirlenir: Araştırmanın konusuna karar verecek olan kişiler uygulamaya aktif bir şekilde katılan kişiler olmalıdır (bazı durumlarda araştırmacılar konu belirlemede dışarıdaki araştırmacılardan da yardım alabilirler). Eylem araştırmasının ifade edilen bu boyutu kapsamında Watts (1985) eylem araştırmasının özelliklerini genel olarak şu şekilde ifade etmiştir (Akt. Ferrance, 2000:1).

 Öğretmenler ve katılımcılar kendi belirledikleri bir problem üzerinde çalışırlar.

 Öğretmenler ve katılımcılar kendi çalışmalarını değerlendirdiklerinde ve farklı çalışma yolları düşündüklerinde uygulamalarında daha etkin olabilmektedirler.

 Öğretmenler ve katılımcılar işbirliği içinde çalışmaktadırlar.

 İş arkadaşları ile birlikte çalışmak kendi uzmanlık alan gelişimlerinde öğretmenlere yardımcı olur.

Sagor (2004), eylem araştırmasının sayılan özelliklerini baz alarak bir çalışmanın eylem araştırması olabilmesi için araştırmanın yanıt vermesi gereken üç soru belirlemiştir. Yapılan araştırma kapsamında bu soruların hepsine yanıt “evet” ise sorgulamaya dayalı olarak bir eylem araştırması yapılanmış demektir. Diğer taraftan bu üç sorudan birine yanıt “hayır” ise araştırılan durumun eylem araştırması yapısına uygun olmadığı söylenebilir (Sagor, 2004).

Bu sorular Sagor (2004) tarafından şu şekilde ifade edilmiştir. - Üzerinde odaklandığını nokta senin uzmanlık eylemin mi?

- Siz sonuçlara dayanarak gelecek uygulamayı değiştirmeye ve geliştirmeye yetkili kişimi siniz?

- Uygulama sonunda gelişim mümkün müdür?