Çevre Bilimi Başarı Testi

Çevre bilimi başarı testi, öğretmen adaylarının çevre ile ilgili bilgi düzeylerini belirlemek amacıyla araştırmacı tarafından geliştirildi ve uygulama öncesi ön-test ile uygulama sonrası son-test olarak kullanıldı.

Ölçeğin Hazırlanması: Ölçeğin hazırlanmasında birinci aşamada çevreye yönelik bilgi boyutu ile ilgili olarak çevre okuryazarlık ve çevre eğitimi kapsamında Türkiye (Çakır, İrez ve Doğan, 2010; Ek, Kılıç, Öğdüm, Düzgün ve Şeker, 2009; Erdoğan, 2009; Erdoğan, Kostova ve Marchinkowski, 2009; Erten, 2005; Güler, 2009; İstanbullu, 2008; Kışoğlu, 2009; Timur, 2010; Tuncer, Sungur, Tekkaya, Çakıroğlu, Ertepınar ve Kaplowitz, 2009; Uzun ve Sağlam, 2005) ve dünya literatüründe yer alan çalışmalar

(Heimlich ve Ardoin, 2008; Hoffman, 1997; Hsu, 1997; 2004; Hsu ve Roth, 1998; Hungerford, 2010; Hwanga, 2009; Gayford, 2002; Goldman, Yavetz ve Peer, 2006; Mcbeth ve Volk, 2010; Moody ve Hartel, 2007; Negev, Sagy, Garb, Salzberg ve Tal, 2008; Padalino, 2001; Roth, 1992; Ryu ve Brody, 2006; Wagner ve Sanford, 2009) incelendi. Ayrıca yüksek öğretim kurumunun fen bilgisi öğretmeni adayları için öngördüğü çevre bilimi dersi kapsamında oluşturulan içerik ile ilköğretim 6, 7, ve 8. Sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programı içinde yer alan çevre konuları da incelendi bu bağlamda çalışmada dikkate alınacak konular belirlendi. Yapılan araştırma sonunda testte ve ders içinde “Ekoloji ve çevre kavramları ve bunlar arasındaki ilişki, Ekolojik ilişkiler ve ekolojik topluluklar, Canlıları etkileyen faktörler, Enerji Akışı, Madde Döngüsü, hava kirliliği ve biyo-çeşitlilik, su kirliliği, gürültü, toprak, radyoaktif kirlilik, ışık kirliliği, sürdürülebilir kalkınmanın tanımı ve içeriği” konularına yer verilmesine karar verildi. Konu ile ilgili hazırlanan testler incelendi (Daudi, 2000; 2008; Donovan, 2001; Hsu, 1997; Kışoğlu, 2009; O’Brien, 2007; Owens, 2000; Roth, 1992; Timur, 2011; Willis, 1999; Woodward, 2004; Yavetz, Goldman ve Peer, 2009).

Madde havuzu içinde yer alan denemelik maddeler, ulaşılan testlerden de yardım alınarak belirlenen konular çerçevesinde Bloom’un taksonomisine göre (çalışmada öğrenme düzeyleri araştırılmamasına rağmen) bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme basamaklarında (Tan ve Erdoğan, 2004) beş seçenekli, çoktan seçmeli olarak araştırmacı tarafından hazırlandı.

Denemelik maddelerin oluşturulmasından sonra maddelerin ölçme değerlendirme ilkelerine uygunluğu açısından farklı uzmanlık alanlarına sahip uzmanların görüşlerine

başvuruldu. Görüşleri alınan uzmanların toplu listesi Ek 1’de verilmiştir. Uzman görüşleri doğrultusunda yeniden gözden geçirilen denemelik formdaki maddelerden bazıları çıkarılmış, bazılarının seçenekleri bazılarının ise soru cümleleri değiştirildi. Ayrıca denemelik formda yer alan soruların öğretmen adayları tarafından anlaşılıp anlaşılmadığını, testin bitiş süresini belirlemek amacıyla form, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim gören 15 4. Sınıf fen bilgisi öğretmeni adayına uygulandı. Sonuç olarak gerekli düzenlemelerden sonra 63 sorudan oluşan denemelik form hazırlandı.

Ölçeğin Uygulanması: Ölçeğin pilot uygulaması 2010-2011 eğitim öğretim yılı güz yarıyılında gerçekleştirildi. Pilot aşaması sürecinde aşağıdaki işlemler gerçekleştirilmiştir:

1. Pilot uygulama sürecine girmeden önce 2010-2011 yılı eğitim öğretim yılında Türkiye’deki 4. Sınıf fen bilgisi öğretmenliği bulunan devlet üniversiteleri öğrenci seçme ve yerleştirme merkezindeki dokümanlar incelenerek belirlendi. 2. Belirlenen üniversitelerden ölçeklerin uygulanmasına yönelik gerekli resmi

izinler alındı.

3. İzin alımı sonlandıktan sonra üniversitelerdeki 4. Sınıf öğretmen adaylarının kontenjan sayısı öğrenci seçme ve yerleştirme merkezindeki dokümanlar incelenerek belirlenmiş ayrıca belirlenen sayıları teyit etmek amacıyla ilgili üniversiteler arandı.

4. Kontenjan sayıları sabitlendikten sonra belirlenen 43 devlet üniversitesinden tabakalı örnekleme yöntemi ile ulaşılacak örneklem sayısı belirlendi (Karasar, 2006: 113).

5. Örneklem sayısını belirlerken her bölgede yer alan üniversiteler bölgelere göre sınıflandırıldı. Sınıflandırma sonunda her bölgede yer alan toplam 4. Sınıf öğretmen adayı sayısı ortaya çıktı. Bölgelerde yer alan evrenden yola çıkarak üniversitelerin bulunduğu bölgenin evrenini temsil etme yüzdesi hesaplandı. Belirlenen yüzde ile ilgili üniversiteden örneklem alındı. Belirlenen üniversitelerin bölgelere göre dağılımı, bölgelere göre toplam 4. Sınıf öğretmen adayı sayısı, üniversitelerde bulunan toplam 4. Sınıf öğretmen adayı sayısı, üniversitelerin bölgesel evreni temsil etme yüzdesi ve belirlenen yüzdeye göre üniversitelerden seçilen örneklem sayıları Tablo 3.3’de gösterilmektedir.

Tablo 3. 3. Bölgelere Göre Üniversiteler ve Üniversitelere Göre Örneklem Sayıları

Bölge Bölgeye Göre İl Üniversite 4. Sınıf Yüzde Değeri Örneklem Sayısı AKDENİZ

Adana Çukurova 31 30,1 10

Burdur Mehmet Akif 41 39,8 16

Mersin Mersin 31 30,1 10 TOPLAM ÖRNEKLEM 36 DOĞU Kars Kafkas 82 18,18 15 Elazığ Fırat 82 18,18 15 Erzincan Erzincan 82 18,18 15 Erzurum Atatürk 82 18,18 15 Malatya İnönü 82 18,18 15

Van Yüzüncü yıl 41 9,09 4

TOPLAM ÖRNEKLEM 79

EGE

Denizli Pamukkale 103 29,5 31

İzmir Dokuz eylül 103 29,5 31

Manisa Celal Bayar 62 17,71 11

Muğla Muğla 82 23,4 20

TOPLAM ÖRNEKLEM 93

GÜNEY DOĞU Adıyaman Adıyaman 31 33,3 11

Diyarbakır Dicle 31 33,3 11 Siirt Siirt 31 33,3 11 TOPLAM ÖRNEKLEM 33 İÇ ANADOLU Ankara Gazi 166 20,6 35 Ankara Hacettepe 80 9,95 8 Ankara ODTÜ 52 6,46 4

Eskişehir Osman gazi 41 5,10 2

Kayseri Erciyes 104 12,93 14

Kırıkkale Kırıkkale 41 5,10 2

Kırşehir Ahi Evran 124 15,42 20

Konya Selçuk 124 15,42 20 Niğde Niğde 31 3,85 1 Sivas Cumhuriyet 41 5,10 2 TOPLAM ÖRNEKLEM 108 MARMARA Balıkesir Balıkesir 62 12,06 8

Çanakkale On sekiz mart 82 15,95 14

Edirne Trakya 41 7,97 4 İstanbul Marmara 62 12,06 8 İstanbul Boğaziçi 31 6,03 2 İstanbul İstanbul 41 7,97 4 Kocaeli Kocaeli 82 15,95 14 Sakarya Sakarya 72 14,01 11 Bursa Uludağ 41 7,97 4 TOPLAM ÖRNEKLEM 69 KARADENİZ Amasya Amasya 123 19,93 25 Giresun Giresun 31 5,02 2

Bolu Abant İzzet Baysal 72 11,66 9

Kastamonu Kastamonu 82 13,29 11

Samsun On Dokuz Mayıs 103 16,69 18

Sinop Sinop 31 5,02 2

Tokat Gazi Osman Paşa 31 5,02 2

Trabzon Karadeniz Teknik 144 23,33 34

TOPLAM ÖRNEKLEM 83

Üniversitelerden gerekli izinler alındıktan ve üniversitelere göre örneklem sayıları belir sonra üniversitelerin fen bilgisi öğretmenliği A.B.D. Başkanı ile ölçek uygulanmasına yönelik görüşmeler yapıldı. A.B.D başkanlarının onayı da alındıktan sonra ölçeklerin öğretmen adaylarına uygulanmasına yönelik bir uygulama planı çıkarıldı.

Uygulama planı içerisinde yer alan derslerin öğretim elemanı ile görüşüldü ve öğretim elemanından da dersi içerisinde ölçek uygulanmasına yönelik gerekli onay alındıktan sonra hazırlanan form, fen bilgisi öğretmen adaylarına üniversitelere gönderilerek ilgi öğretim üyeleri tarafından uygulandı.

Veriler 2010-2011 öğretim yılının güz yarıyılında toplanmış ve verilerin toplanması on altı hafta sürdü.

Ölçeğin Geçerliğine ve Güvenirliğine İlişkin Bilgiler: Pilot uygulaması sonlandıktan sonra çevre bilimi testine son halini vermek için madde ve test analizi işlemlerine geçildi.

Öncelikle öğrencilerin denemelik formda yer alan her soruya verdikleri yanıtlar SPSS 20. paket programına girildi. İlk olarak madde güçlüğüne (pj) bakıldı. Madde güçlüğü sorulara doğru cevap veren öğrencilerin sayısının o soruya cevap verenlere oranıdır. Güçlük düzeyi 0’a yakın olar sorular zor, 1’e yakın olan sorular kolaydır. Testte güçlük düzeyi .30 civarında olan sorular alındı. İkinci olarak madde standart sapmasına bakıldı. Standart sapma değeri .50 civarında olan sorular teste alındı. Üçüncü olarak madde ayırt edicilik gücüne (rjx) bakıldı. Ayırıcılık indisi .17’ nin altında olan maddeler testten çıkarıldı. Son olarak bağımsız gruplar t-testi ile alt ve üst %27’lik dilimler arasında anlamlı farklılıklar olup olmadığı test edildi (Büyüköztürk, 2007). Anlamlı fark bulunmayan maddeler testten çıkarılmış ve kapsam geçerliliğinin sağlanması için test tekrar gözden geçirildi. Anlamlı fark bulunmayan maddelerin çıkarılmasıyla son biçimi verilen “Çevre Bilimi Başarı Testi” 44 maddeden oluşacak şekilde tamamlandı. Çevre Bilimi Başarı Testi sorularının konulara ve öğrenme düzeylerine göre dağılımı Tablo 3.4.’de sunulmuştur.

Tablo 3. 4. Çevre Bilimi Başarı Testi Sorularının Öğrenme Düzeylerine Göre Dağılımı

Öğrenme Düzeyleri

Konular Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirm e Ekoloji ve Çevre Kavramları ve

Bunlar Arasındaki İlişki

1, 2, 4, 6 7 5

Ekolojik İlişkiler ve Ekolojik Topluluklar

9,13 10,

14,

Canlıları Etkileyen Faktörler 3

Madde Döngüsü 12, 15

Çevre kirliliği 20, 21, 22, 40 16,18, 19, 23 Hava Kirliliği ve Biyo-Çeşitlilik 28,24, 25, 26 8, 27, 29,

,43,44

Su Kirliliği 31, 32 30 33

Gürültü, Toprak, Radyoaktif Kirlilik, Işık Kirliliği,

17, 35, 36, 37,38 34 39 Sürdürülebilir Kalkınmanın Tanımı ve İçeriği 41,42

Tablo 3.4.’de görüldüğü üzere Çevre Bilimi Başarı Testi Soruları ağırlıklı olarak bilgi, kavrama ve uygulama düzeyinde hazırlanmıştır. Analiz, sentez ve değerlendirme basamakları bilişsel beceri boyutunun da içeriğinde yer aldığından (Roth, 1992); bu düzey sorulara bu testte ağırlıklı olarak yer verilmemiştir.

Madde analizinden sonra test puanları üzerinde test analizi yapıldı ve analiz sonuçları belirlenen maddelerin, güçlük ve ayırıcılık indisleri ile madde standart sapma değerleri Tablo3.5.’ de verilmiştir.

Tablo 3. 5.“Çevre Bilimi Başarı Testi” Madde Analizi Sonuçları Madde no Rjx Pj Ss Madde no Rjx Pj Ss 1 ,31 ,27 .44 23 ,17 .79 .40 2 ,31 ,80 .40 24 ,22 .33 .47 3 ,28 .88 .32 25 ,41 .88 .31 4 ,34 .74 .43 26 ,33 .62 .48 5 ,29 .48 .49 27 ,42 .63 .48 6 ,29 .76 .42 28 ,28 .76 .42 7 ,23 .69 .46 29 ,31 .85 .35 8 ,31 .76 .42 30 ,21 .39 .48 9 ,28 .69 .46 31 ,26 .30 .46 10 ,17 .17 .38 32 ,21 .21 .41 11 ,32 .58 .49 33 ,39 .75 .43 12 ,20 .62 .48 34 ,37 .87 .32 13 ,31 .89 .30 35 ,33 .58 .49 14 ,20 .27 .44 36 ,38 .79 .40 15 ,29 .72 .44 37 ,25 .49 .50 16 ,31 .87 .33 38 ,31 .73 .43 17 ,26 .67 .47 39 ,31 .52 .49 18 ,18 .57 .49 40 ,29 .39 .48 19 ,33 .64 .47 41 ,47 .66 .47 20 ,20 .32 .47 42 ,26 .67 .46 21 ,27 .85 .35 43 ,32 .59 .49 22 ,29 .54 .49 44 ,27 .76 .42

Not: * Bütün maddeler P<.01 düzeyinde anlamlıdır.

Madde analizinden sonra, test puanları ile yapılan test analizi sonuçları, Tablo 3.6.’ da gösterilmektedir

Tablo 3. 6.“Çevre Bilimi Başarı Testi” Test Analizi Sonuçları

Madde Sayısı

N X Mod Medyan Basıklık Çarpıklık Ss Min Max KR-20

44 521 28 32 28 .29 .43 5,6 12 40 .74

Tablo 3.6’ya göre öğretmen adaylarının testin genelinden aldıkları en düşük puan 12 en yüksek puan ise 40 olarak bulunmuştur. Testin genelinden alınan puanlar incelendiğinde öğretmen adaylarının puan ortalaması 28, ortanca değeri 28, standart sapması ise .5,6 olarak belirlenmiştir. Dağılım için hesaplanan çarpıklık katsayısı (skewness) -,43, basıklık katsayısı (kurtosis) ise -0.29’dur. ayrıca testin KR-20 güvenirlik değerinin .74 olduğu görülmektedir. Elde edilen bulgulara göre testteki soruların aritmetik ortalaması, mod ve ortanca değerleri birbirine yakın olduğu için

testin normal dağılım gösterdiği söylenebilir ve KR-20 güvenirlik değeri .70 den büyük olduğu için test güvenilirdir denilebilir. Geliştirilen ölçek Ek 3’de sunulmuştur.