Europol Konsey Kararının Çerçevesi

125

126

listelenen organize suçlar, terör suçları ve ağır suç türlerini kapsamaktadır. Konsey Kararı ekinde listelenen organize suçlar, Konvansiyon’da belirtilen organize suç türleriyle aynıdır.

Europol’ün, Konvansiyon’da belirtilen üye devletlerden bilgi ve istihbarat toplayarak, alınan bilgi ve istihbaratı depolayarak, işleyerek ve analiz ederek ve alınan bilgi ve istihbaratı ilgili üye devletlerle paylaşarak üye devletlerde yürütülen soruşturmalara destek olma noktasındaki varoluşsal görevleri ile 28 Kasım 2002 tarihli Protokol’de belirtilen ortak soruşturma takımlarına katılma ve üye devletlere ortak soruşturma takımları kurulmasını önerme noktasındaki proaktif görevlerinin, hemen hemen aynı içerikle Konsey Kararı’nda da muhafaza edildiği; bu görevlere, büyük uluslararası olaylarda üye devletlere istihbarat ve analiz desteği sağlama ve tehdit değerlendirmeleri, stratejik analizler ve genel durum raporları hazırlamanın eklendiği görülmektedir. De Moor ve Vermeulen, Konsey Kararı ile birlikte Europol’e ihdas edilen temel görevleri üç kategoriye ayırmaktadır:

Europol’ün ana faaliyeti olan bilgiyle bağlantılı görevler, yarı operasyonel görevler ve stratejik ve operasyonel analiz merkezi rolü.³⁴⁶ Bu üç kategoriyi de dikkate alarak, Europol’ün görevleri aşağıdaki gibidir:

 Bilgi ve istihbarat toplamak, depolamak, işlemek, analiz etmek ve paylaşmak (Bilgiyle bağlantılı görev),

 Üye devletlere ait yetkili makamlarına, ulusal bürolar aracılığıyla, gecikmeksizin bu makamları ilgilendiren bilgi ve suçlar arasında tanımlanmış herhangi bir bağlantıyı bildirmek (Bilgiyle bağlantılı görev),

 Özellikle ilgili bilgileri ulusal bürolara ileterek üye devletlerde yürütülen soruşturmalara yardım etmek (Bilgiyle bağlantılı görev),

346 DE MOOR, Alexandra & VERMEULEN, Gert, 2010, s.1099.

127

 İlgili üye devletteki yetkili makamların soruşturma başlatmalarını, yürütmelerini ve soruşturmaları koordine etmelerini istemek, belirli vakalarda ortak soruşturma takımlarını kurmalarını önermek (Yarı operasyonel görev),

 Büyük uluslararası olaylarla bağlantılı olarak, üye devletlere istihbarat ve analitik destek sağlamak (Stratejik ve operasyonel analiz merkezi rolü),

 Organize suç tehdidi değerlendirmeleri de dâhil olmak üzere, hedefiyle ilgili tehdit değerlendirmeleri, stratejik analizler ve genel durum raporları hazırlamak (Stratejik ve operasyonel analiz merkezi rolü).³⁴⁷

Ortak soruşturma takımları, Europol’ün daha operasyonel ve etkin bir birim olmasını sağlasa da aslında Europol’ün gerçek rolünde bir değişikliğe yol açmamıştır.³⁴⁸ Bir diğer ifadeyle, Konsey Kararı, Europol yetkililerinin üye devletlerde kurulan ortak soruşturma takımlarına katılarak ve soruşturma için gerekli bilgileri temin etmek suretiyle soruşturmanın derinleşmesine katkı sunarak üye devlet kolluk kuvvetlerine destek olma fonksiyonunu devam ettirmiştir. Nitekim Konsey Kararı’nda zikredilen Europol’ün işlevine ilişkin sadeleştirme ve iyileştirmelerin, Europol yetkililerine icra yetkisi verilmeksizin, Europol’ün üye devletlerdeki kolluk kuvvet birimlerine yardım ve destekte bulunma imkânlarını genişletmeyi amaçlayan önlemler yoluyla başarılabileceğine ilişkin ifade, Europol’ün üye devletlere destek olma rolünü doğrular niteliktedir.³⁴⁹

Her ne kadar 2006 yılından bu yana Ağır ve Organize Suç Tehdit Değerlendirme (SOCTA) raporu ile 2007 yılından bu yana Terörizmin Durumu ve Eğilimler (TE-SAT) raporu hazırlansa da bu raporlama çalışmalarının Konsey Kararı’na da eklenmesi yoluna

347 Europol Konsey Kararı, madde 5(1).

348 BUSUIOC, Madalina & GROENLEER, Martıjn, “Beyond Design: The Evolution of Europol and Eurojust, Perspectives on European Politics and Society”, Cilt: 14, Sayı: 3, 2013, s. 290.

349 Europol Konsey Kararı, Dibace Bölümü, Paragraf 7.

128

gidilerek Europol’ün analiz yapma rolü ön plana çıkarılmaya çalışıldığı görülmektedir.

Bunun yanı sıra, 2011 yılından bu yana İnternet Tabanlı Organize Suç Tehdit Değerlendirme (IOCTA) raporu da yayımlanmakta olup bu husus çağımızın en önemli suç alanlarından biri haline gelen siber suçlarla mücadeleye önem verildiğinin bir göstergesi niteliğindedir.³⁵⁰ Ayrıca, Europol’ün Avro kalpazanlığıyla mücadelede bir merkezi birim olarak görev yapacağı, üye devletlerin yetkili birimleri tarafından veya ortak soruşturma takımları bağlamında Avro kalpazanlığıyla mücadele amacıyla alınan önlemlerin koordinasyonunu ve talep üzerine Avro kalpazanlığına ilişkin soruşturmaları mali olarak destekleyeceği hüküm altına alınmıştır.³⁵¹ Europol Konvansiyonu’nda yer alan Europol’ün ek görevleri ile mali ve idari sınırlar dâhilinde yapabileceği eylemler, üye devlet yetkili otoritelerinin üyelerinin eğitilmesi konusunda CEPOL ile işbirliği içerisinde olunması gibi küçük çaplı eklemeler haricinde Konsey Kararı’nda korunmuştur.³⁵²

Konvansiyon dâhilinde tasarlanan EBS ve Analiz Çalışma Dosyaları, Konsey Kararı’nda da muhafaza edilmiş; başlı başına bir sistem olmaktan ziyade Analiz Çalışma Dosyaları’nda arama yapmaya yarayan Dizin Sistemi’nin adı “Dizin İşlevi”ne (index function) çevrilmiştir.³⁵³ Konsey Kararı ile getirilen yeniliklerden bir diğeri, Europol’ün kişisel verilerin işlenmesi noktasında mevcut sistemlere ek olarak yeni sistemler geliştirebilecek olmasıdır.³⁵⁴ Öte yandan, Konsey Kararı ile EBS’ye kişisel bilgileri işlenecek olan şahıslar, Konvansiyon’da olduğu gibi ikiye ayrılmıştır. Birinci kriterde, Konvansiyon’da olduğu gibi, işlemekten veya suçun işlenmesinde yer almaktan şüpheli şahıslar ve bir suçtan

350 Bkz. Tez Çalışmasının “2.7.2. Stratejik Analizler” başlıklı kısmı.

351 Europol Konsey Kararı, madde 5(5).

352 Europol Konsey Kararı, madde 5(4/a).

353 Europol Konsey Kararı, madde 15.

354 Europol Konsey Kararı, madde 10.

129

mahkûm edilenler; ikinci kriterde ise Konvansiyon’dan farklı olarak Europol’ün yetkili olduğu suçları işleyeceklerine dair ulusal hukuk kapsamında somut göstergeler ve makul sebepler olan şahıslar zikredilmiştir.³⁵⁵ Konvansiyon’da, ulusal büroların EBS’de yer alan suçlulara ilişkin verilere erişimi, ancak özel bir soruşturma söz konusu olduğunda irtibat görevlileri aracılığıyla gerçekleşmekteyken Konsey Kararı ile ulusal bürolara da doğrudan EBS’ye veri girme ve EBS’den veri alma hakkı sağlanmıştır.³⁵⁶ Yine, Dizin İşlevi’nde arama yapma hakkı ulusal bürolarda görevli tam yetkili personele doğru genişletilmiştir.³⁵⁷ Diğer yandan, Europol, görevlerini yerine getirmesi için gerekliyse, ortaklarının kullandığı SBS vb.

bilgi sistemlerindeki kişisel verilere erişebileceği hüküm altına alınmıştır.³⁵⁸

Konsey Kararı ile birlikte bir Birlik ajansı haline gelen Europol’ün bütçesi de bundan böyle Birlik genel bütçesinden karşılanmaya başlanmış ve böylelikle Europol’ün harcamaları Birliğin, özellikle Avrupa Parlamentosu’nun, denetimi altına girmiştir.³⁵⁹ Bunun yanı sıra, Konsey Dönem Başkanlığı’nın, Europol Yönetim Kurulu Başkanı’nın ve Europol Direktörü’nün tedbirlilik ve gizlilik ilkeleri göz önünde tutularak, Avrupa Parlamentosu’nun isteği üzerine, Europol’e ilişkin meselelerin tartışılması amacıyla Avrupa Parlamentosu’nun

355 Europol Konsey Kararı, madde 12(1).

356 Europol Konsey Kararı, madde 13(1). DE MOOR, Alexandra & VERMEULEN, Gert, 2010, s.1101.

357 Europol Konsey Kararı, madde 15(2).

358 Europol Konsey Kararı, madde 21. Ayrıca bkz. DISLEY, Emma & IRVING, Barrie & HUGHES, William

& PATRUNI, Bhanu, Technical Report: Evaluation of the implementation of the Europol Council Decision and of Europol’s activities, RAND Corporation, 2012, s.79.

359 Europol Konsey Kararı, madde 42(1). Ayrıntılı bilgi için bkz. DE GARIBAY, Daniel R., “Coordination Practices in the Parliamentary Control of Justice and Home Affairs Agencies: The Case of Europol”, CRUM, Ben & FOSSUM, John E. (Eds.), Practices of Interparliamentary Coordination in International Politics: The European Union and Beyond, ECPR Press, 2013.

130

karşısına çıkacağı hüküm altına alınmıştır.³⁶⁰ Konvansiyon döneminde Avrupa Parlamentosu’nun bilgilendirilmesi noktasında sadece Konsey Dönem Başkanlığının her yıl Europol’ün faaliyetlerine ilişkin bilgilendirme yaptığı göz önüne alındığı takdirde; Avrupa Parlamentosu’nun, Konsey Kararı’yla birlikte hem mali açıdan hem de idari açıdan Europol üzerindeki etkisini belirgin düzeyde artırdığı söylenebilir. Avrupa Parlamentosu’nun Europol üzerindeki yetkilerinde önemli ölçüde değişiklik olmasına karşın bu durum Avrupa Parlamentosu’nun genel parlamento kontrolü ve yasama faaliyetleri gibi gerçek manada parlamento faaliyetlerini kapsamamaktadır.³⁶¹ Öte yandan, Europol bütçesinin Birlik genel bütçesine dâhil edilmesiyle birlikte, mevcudiyet amacını yitiren Mali Kontrolör ve Mali Komite, Europol organları arasından çıkarılmıştır.

Europol Yönetim Kurulu’ndaki önemli değişikliklerden birisi, daha önceden tüm kararlar oybirliğiyle alınırken; Konsey Kararı’yla birlikte artık aksi belirtilmedikçe kurul üyelerinin üçte ikisinin çoğunluğuyla karar alabilecek olmasıdır.³⁶² Ayrıca, Yönetim Kurulu toplantılarına daha önceden katılımı zorunlu olmayan ve oy hakkı bulunmayan Komisyon temsilcisi, Konsey Kararı’yla birlikte oy hakkı bulunan bir Yönetim Kurulu üyesi olarak zikredilmiştir.³⁶³ Adalet Divanı, Konvansiyon dönemindeki yargılama yetkilerine ek olarak, AA ile değişik ABA uyarınca, iptal davalarında da yargılama yetkisine sahip olmuştur.³⁶⁴

360 Europol Konsey Kararı, madde 48. Ayrıca bkz. OCCHIPONTI, John D., “Still Moving Toward a European FBI? Re-Ezamining the Politics of EU Police Cooperation”, Intelligence and National Security, Cilt: 30, Sayı:

2-3, 2015, s. 237.

361 Europol Konsey Kararı, madde 13(1). Ayrıca bkz. DE MOOR, Alexandra & VERMEULEN, Gert, 2010, s.1117.

362 Europol Konsey Kararı, madde 37(8).

363 Europol Konsey Kararı, madde 37(1).

364 AA ile değişik ABA, madde 35(6); “Adalet Divanı, yetkisizlik, esas bir usul gerekliliğinin ihlali, bu Antlaşmanın veya herhangi bir hukuk kuralının ihlali veya görevin kötüye kullanılması temelinde Komisyon

131

Üstelik Europol’ün bundan böyle bir Birlik ajansı olması nedeniyle Adalet Divanı gerek Europol’e ilişkin bütçe ve mali konularda gerek Europol’ün personeli hakkında yargısal kontrol yetkisine sahip olmuştur.³⁶⁵ Konsey, yeni Europol tasarrufunun isminden de anlaşılacağı üzere, Europol Konsey Kararı’nın mimarı olup, bu doğrultuda, gerek Konsey Kararında zikredilen sorumlulukları gerek karar alma süreçlerindeki aktif rolü nedeniyle Europol üzerinde yetkileri en fazla Birlik kurumu olma hüviyetini korumuş ve Europol’ün faaliyetlerini siyaseten yönlendirmeye devam etmiştir.³⁶⁶

Konsey Kararı’nda, kişisel verilerin korunmasıyla ilgili olarak veri korumaya ilişkin sorumluluk, kişilerin erişim hakkı, veri sahibi kişinin kendisine ait verileri düzelttirme ve sildirme hakkı başlıkları altında pek çok hüküm bulunmaktadır.³⁶⁷ Böylece, hem Europol bilgisayar sistemlerinde kişisel verileri işlenen bir kişinin mahremiyetinin korunmasını garanti altına alınması hem de Europol’ün operasyonel birimlerinin daha sistemli ve sağlıklı çalışması amacıyla var olan ihtiyaçlarını gidermesi amaçlanmıştır.³⁶⁸ Veri koruma standardı kapsamında, Konvansiyon’da olduğu gibi, Europol’ün Kişisel Nitelikteki Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Şahısların Korunmasına dair 28 Ocak 1981 tarihli Avrupa Konseyi Sözleşmesi ile 17 Eylül 1987 tarihli Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Tavsiye Kararı’ndaki ilkeleri göz önünde tutacağı yinelenmiştir.³⁶⁹

veya bir üye devlet tarafından yapılan eylemlerde Çerçeve Karar ve Kararların hukuka uygunluğunu inceleme yetkisine sahiptir.

365 DE MOOR, Alexandra & VERMEULEN, Gert, 2010, s.1118.

366 DE MOOR, Alexandra & VERMEULEN, Gert, 2010, s.1113.

367 Europol Konsey Kararı, madde 29,30,31,32.

368 DREWER, Daniel & ELLERMANN, Jan, “Europol’s Data Protection Fraework as an Asset in the Fight Against Cybercrime”, ERA Forum (Academy of European Law), Cilt: 13, Sayı:3, 2012, s. 383.

369 Europol Konsey Kararı, madde 27.

132

Kişisel verilerin korunmasına ilişkin Konsey Kararı’yla getirilen önemli yeniliklerden biri, bir Europol Veri Koruma Görevlisi’nin atanacak olmasıdır. Yönetim Kurulu tarafından Direktör’ün teklifi üzerine Europol personeli arasından bir Veri Koruma Görevlisi tayin edileceği ve bu görevlinin bağımsız hareket edeceği; kişisel verilerin işlenmesine ilişkin Konsey Kararı hükümlerinin hukuka uygunluğu ile bu hükümlere riayet edilmesinin temin edilmesi, veri alışverişine ilişkin yazılı kayıt tutulmasının temin edilmesi, veri sahibi kişilerin Konsey Kararı kapsamındaki talepleri üzerine hakları konusunda bilgilendirilmelerinin temin edilmesi, Ortak Denetim Organı’yla işbirliği halinde çalışması gibi başlıca görevlerinin olduğu ve yıl boyunca yaptığı faaliyetlere ilişkin yıllık rapor hazırlayacağı hüküm altına alınmıştır.³⁷⁰

Veri Koruma Görevlisi, Konsey Kararı’nın kişisel verilerin işlenmesi konusundaki hükümlerine uyulmadığını düşünürse, ilk önce Europol Direktörü’ne konu hakkında bilgi vereceği ve belirlenen süre içerisinde söz konusu uyumsuzluğu çözmesini talep edeceği;

Direktör’ün zamanında çözememesi halinde Yönetim Kurulu’nu bilgilendirip Yönetim Kurulu ile belirlenen bir süre içerisinde yanıt almak üzere anlaşacağı; Yönetim Kurulu’nun da belirlenen zaman içerisinde çözememesi halinde ise son çare olarak konuyu Ortak Denetim Organı’na taşıyacağı hüküm altına alınmıştır.³⁷¹ Resmi bir mahkemenin özel yargılama yetkisi öngörülmemiştir.³⁷² Ortak Denetim Organı, Europol’ün veri işleme faaliyetleri hakkında genel ve dış denetleme merkezi rolü bulunmakta olup Veri Koruma Görevlisi, daha ziyade bir iç denetçi rolüne sahip, Europol’ün entegre bir parçası

370 Europol Konsey Kararı, madde 28(1), 28(2).

371 Europol Konsey Kararı, madde 28(4). Ayrıca bkz. GLESS, Sabine, “Europol”, MITSILEGAS, Valsamis &

BERGSTRÖM, Maria & KONSTADINIDES, Theodore (Eds.), Research Handbook on EU Criminal Law, Edward Elgar Publishing, 2016, s.468.

372 GLESS, Sabine, 2016, s.468.

133

konumundadır.³⁷³ Bir diğer yandan, Konsey Kararı’nda veri işlemesine konu kişiler, Europol’de yetkisiz veya hatalı veri işleme neticesinde bir zarara uğradığı takdirde, bu zarar için tazminat alma hakkı bulunmaktadır.³⁷⁴ Bu hüküm, Europol ve üye devletlerin veri koruma rejimine sadık kalmasını sağlamak için alınan bir önlem olarak karşımıza çıkmaktadır.³⁷⁵