ÖZEL OLARAK: POLİS İŞBİRLİĞİ

61

 İltica: Birlik değerleri ve insani geleneğe uygun olarak etkili, uyumlaştırılmış bir prosedür tesis etmek,

 Entegrasyon: Göçün toplum ve ekonomi üzerindeki pozitif etkisini maksimize etmek,

 Bilgi paylaşımında gizlilik ve güvenlik: Doğru dengeyi bulmak,

 Organize suçlarla mücadele: Stratejik bir konsept belirlemek,

 Medeni hukuk ve ceza hukukunda adalet: Herkes için etkili bir Avrupa adalet alanını garanti altına almak,

 Sorumluluğu paylaşmak ve dayanışma.¹⁵⁸

62

Üçüncü sütunun genel hatlarını çizen 29. maddede, “üye devletler arasında cezai konularda adli ve polis işbirliği alanlarında ortak eylem geliştirerek ve ırkçılık ve yabancı düşmanlığını önleyerek ve bu suçlarla mücadele ederek özgürlük, güvenlik ve adalet alanı bünyesinde Birlik vatandaşlarına yüksek düzeyli bir emniyet sağlamanın Birliğin bir amacı olduğu; bu amacın özellikle terörizm, insan ticareti, çocuklara karşı işlenen suçlar, uyuşturucu kaçakçılığı, yasadışı silah ticareti, yolsuzluk ve dolandırıcılık olmak üzere organize suçların önlenerek ve bu suçlarla mücadele edilerek gerçekleşeceği” ifade edilmiştir.¹⁶⁰

Söz konusu suçlarla mücadele için 3 farklı yöntem belirlenmiştir. Birincisi, üye devletlerdeki polis güçleri, gümrük idareleri ve diğer yetkili birimler arasında gerek doğrudan gerek Europol aracılığıyla daha yakın işbirliği yapılması; ikincisi, üye devletlerdeki adli ve diğer yetkili birimler arasında daha yakın işbirliği yapılması; üçüncüsü ise gerektiğinde üye devletlerin cezai kurallarının birbirine yakınlaştırılmasıdır.¹⁶¹ Ayrıca, NA ile ikinci yönteme Avrupa Adli İşbirliği Birimi (Eurojust) aracılığıyla da adli işbirliğinde bulunulması ibaresi eklenmiştir.¹⁶²

Vize, iltica, göç, serbest dolaşım ve Schengen rejimi konularının birinci sütuna kaydırılması nedeniyle üçüncü sütunda oluşan kapsam daralması, ortak mücadele edilmesi gereken suç türlerinin çoğaltılarak polis ve adli işbirliğinin genişletilmesi sayesinde, bir bakıma, telafi edilmiştir.¹⁶³

160 AA ile değişik ABA, madde 29.

161 AA ile değişik ABA, madde 29.

162 NA ile değişik ABA, madde 29. Eurojust, sınır aşan suçlarla etkin mücadele için üye devletlerce yürütülen soruşturma ve kovuşturma süreçlerinde üye devletler arasında koordinasyonu sağlama, karşılıklı adli yardımlaşmayı kolaylaştırma ve suçlu iadesi süreçlerini iyileştirme amaçları doğrultusunda faaliyetlerini sürdürmektedir. Bkz. 2018/1727 sayılı Tüzük, madde 2.

163 KAYA, Sezgin, 2009, s. 62-63.

63

MA’da sadece polis işbirliğine özgü bir madde bulunmazken AA ile ABA’nın 30.

maddesinde sadece polis işbirliğini konu edinen spesifik bir madde öngörülmüştür. Polis işbirliğinin yöntemine dair hükümler içeren ve iki fıkradan oluşan bu maddenin birinci fıkrasında üye devletlerin kendi aralarında geliştireceği ortak eylemlerden, ikinci fıkrasında ise Europol aracılığıyla Konsey tarafından yürütülecek işbirliği yöntemlerinden bahsedilmektedir.

Üye devletlerin kendi aralarında geliştireceği ortak eylemler aşağıdaki hususları içermektedir:

 Cezai suçların önlenmesi, tespit edilmesi ve soruşturulmasıyla ilgili olarak üye devletlerin polis, gümrük ve diğer uzman kolluk birimleri de dâhil olmak üzere yetkili makamları arasında operasyonel işbirliği,

 Özellikle Europol aracılığıyla, şüpheli finansal işlemler hakkındaki raporlar üzerinde kolluk birimleri tarafından tutulan bilgiler dâhil olmak üzere ilgili bilgilerin toplanması, saklanması, işlenmesi, analiz edilmesi ve paylaşılması,

 Eğitimde işbirliği ve ortak girişimler, irtibat görevlilerinin değişimi, geçici görevlendirmeler, ekipman kullanımı ve adli tıpla ilgili araştırmalar,

 Ağır organize suç türlerinin tespitine ilişkin belirli araştırma tekniklerinin ortak değerlendirilmesi.¹⁶⁴

Konsey Europol aracılığıyla işbirliğini geliştirecek ve özellikle AA’nın yürürlüğe girişinden itibaren beş yıllık süre içerisinde aşağıdaki eylemlerde bulunacaktır:

 Europol temsilcilerinden oluşan ortak takımların destek amaçlı operasyonel faaliyetleri de dâhil olmak üzere, Europol’e, üye devletlerin yetkili otoriteleri

164 AA ile değişik ABA, madde 30(1).

64

tarafından yapılacak olan belirli soruşturma eylemlerinin hazırlanmasının kolaylaştırılması ve desteklenmesi ile koordinasyon ve yürütülmesinin cesaretlendirmesi imkân sağlayacaktır.

 Europol’ün, üye devletlerin yetkili otoritelerinden belirli soruşturmaları yönlendirmeyi ve koordinasyonunu sağlamayı talep etmesine ve organize suç vakalarının soruşturulmasında yardımcı olmak için üye devletlerin hizmetine verilebilecek belirli uzmanlığın gelişmesi için önlemler benimsenmesine imkân sağlayacaktır.

 Europol ile yakın işbirliği kurarak, organize suçlarla mücadelede uzmanlaşmış kovuşturma/soruşturma görevlileri arasındaki irtibatı geliştirecektir.

 Sınır aşan suçlarla ilgili bilimsel araştırma, dokümantasyon ve istatistik ağı tesis edecektir.¹⁶⁵

AA’nın imzalandığı (1997 yılında) esnada, 1995 yılında imzalanan Europol Konvansiyonu’nun üye devletlerin ulusal parlamentolarındaki onay süreci devam etmekteydi. AA’nın hazırlanış süresince Europol’ün devreye gireceği düşüncesi hâkim olduğundan, AA’da üye devletler arasındaki polis işbirliğinin geliştirilmesi çerçevesinde Europol’e daha önemli fonksiyonlar verildiği görülmektedir. Europol’ün daha operatif bir birim olmasına hizmet edecek olan ortak soruşturma takımları, Europol’ün AA döneminde daha etkin bir hale geleceğinin sinyalini vermektedir. Ağırlıkla koordinasyon görevi üstlenen Europol, AA ile birlikte daha ön plana çıkmaya ve polis işbirliği alanında öncü rol oynamaya başlamıştır.¹⁶⁶

165 AA ile değişik ABA, madde 30(2).

166 KAYA, Sezgin, 2009, s. 63.

65

AA döneminde polis işbirliği alanında kurulan ve gelişen Europol haricinde iki farklı kurumsal yapı daha bulunmaktadır: Avrupa Polis Koleji, resmi adıyla AB Kolluk Eğitim İşbirliği Ajansı (CEPOL) ve Avrupa Polis Müdürleri Görev Gücü. Kurulmaları yönünde Tampere Zirvesi’nde alınan karar doğrultusunda her iki yapı da 2000 yılında tesis edilmiştir.

CEPOL, ulusal polis eğitim kurumlarını bir araya getiren bir ağ olup temel görevleri arasında ulusal polis sistemleri, üye devlet yapıları, Europol ve sınır ötesi polis işbirliği hakkındaki bilgileri artırma ve özellikle suçla mücadelede işbirliği alanında Birlik çapındaki mevcut uluslararası enstrümanlar hakkındaki bilgileri güçlendirme yer almaktadır.¹⁶⁷ Avrupa Polis Müdürleri Görev Gücü ise stratejik ve operasyonel düzeyde belirli dönemler halinde üye devletlerdeki en düzey polis müdürlerinin bir araya geldiği bir yapıdır. Avrupa Polis Müdürleri Görev Gücünün yasal zemininin belirsiz ve faaliyetlerinin şeffaflıktan yoksun olması eleştiri konusu olup son yıllarda operasyonel görevlerini Europol çatısı altında, stratejik görevlerini ise Konsey çatısı altında sürdürmektedir.¹⁶⁸

MA döneminde polisiye konular, üzerinde “işbirliği yapılması arzu edilen” konular iken AA döneminde, “işbirliği yapılması gereken” konulara dönüşmüş, polis işbirliği önemli bir merhale kat etmiştir. MA döneminde polis işbirliğinin neredeyse tamamen hükümetlerarası düzeyde olmasından kaynaklı, polis işbirliği üye devletlerin inisiyatifine bırakılmış vaziyetteydi. Nitekim MA döneminde polis işbirliği alanında yeterli gelişme kaydedilememiştir. Başarı sağlanamamasının en önemli nedenlerden biri de yasal enstrümanların bağlayıcı olmamasıdır. AA döneminde polis işbirliğinin hükümetlerarası

167 VOS, Johannes, “Police Cooperation on an EU-wide Level 1998–2010: Developments and Challenges”, GUILD, Elspeth & CARRERA, Sergio & EGGENSCHWILER, Alejandro (Eds.), The Area of Freedom, Security and Justice Ten Years on: Successes and Future Challenges Under the Stockholm Programme, Centre for European Policy Studies, 2010, s.83.

168 PEERS, Steve, EU Justice and Home Affairs Law: Volume II: EU Criminal Law, Policing and Civil Law (4th Edition), Oxford University Press, Oxford, 2016, s.322.

66

görünümüne halel getirilmemekle beraber bu alanda Birlik kurumlarına daha geniş yetkiler verilerek ve daha bağlayıcı yasal enstrümanlar geliştirilerek polis işbirliği güçlendirilmeye çalışılmıştır. Özellikle, Adalet Divanı’na belirli hallerde yargılama yetkisi verilmesi önem arz etmektedir. Buna göre; “Adalet Divanı, bu maddede belirtilen şartlara tabi olarak, çerçeve kararların ve kararların geçerliliği ve yorumlanması, sözleşmelerin (sadece) yorumlanması ve bunların uygulanmasına ilişkin tedbirlerin geçerliliği ve yorumlanmasında ön karar prosedürü yargı yetkisine sahiptir.”¹⁶⁹ Adalet Divanı ayrıca, üye devletler ve Komisyon tarafından, yetkisizlik, temel usul kurallarının ihlali iddiasıyla çerçeve karar ve kararlara karşı açılan davalarda hukuka uygunluk denetimi yapmaya ve üye devletler arasındaki anlaşmazlıkların Konsey tarafından çözüme kavuşturulamaması halinde karar vermeye yetkili hale gelmiştir.¹⁷⁰ Adalet Divanı, önemli ölçüde yargı yetkisi elde etmesine karşın, bu yargılama yetkisinin Topluluk hukukuna tabi yargılamalarla benzer nitelikte olmadığını belirtmek gerekir.¹⁷¹

AA döneminde polis işbirliğinin en belirgin özelliği olarak yeni kurulan ÖGA alanının bir parçası haline gelmiş olması söylenebilir. Bazı çevrelerce bir siyasi bütünleşme adımı olarak da görülen ÖGA alanının güvenlik ayağının inşasında polis işbirliği önemli bir yer tutmaktadır. AA sonrası süreçte polis işbirliğinin temel dayanağı bundan böyle ÖGA alanı olmuştur.

169 AA ile değişik ABA, madde 35(1).

170 AA ile değişik ABA, madde 35(6), 35(7).

171 CRAIG, Paul & DE BURCA, Grainne, 2007, s.15.

67