Eğitim Yayınları

Program Planlama, İlke ve Amaçlarını belirleyen kitapçıkta göre, TRT’nin Eğitim Yayınları, birkaç başlık altında incelenir. Bölümlendirmelerin çok düzenli yapılmadığı kitapçık, eğitim yayınlarında öncelikle Yetişkin Eğitimi’nden söz eder.

Bu konudaki yayınlarda, okul çağı dışındaki yurttaşların günlük hayatlarında daha bilgili ve verimli şekilde çalışmaları, yeni gelişmelerden haberli kılınmaları, toplum içinde yaşamanın gerekleri ile doğa karşısındaki savaşlarında başarılı olmanın koşulları ve yolları anlatılacaktır. 1972 yayın döneminde uygulanmak üzere şu konular saptanmıştır:

Temel Eğitim yayınları ile amaçlanan, milleti hayata hazırlayan, kişilerin bilinçli, ahlâklı, yararlı ve mutlu olmaları ve Devlete karşı görevlerini başarmalarını sağlamaya yardımcı olan eğitimdir. Bu alanda işlenecek konular ayrıntılı biçimde belirtilir: karakter ve cesaret, irade, duyguların eğitimi, itidal, ahlâklı olmak (hayatın amacı ve görevlerimiz), insana saygı (insana saygının kendine saygı anlamını taşıdığı belirtilecek, sağduyu, gerçeği arama, düşünme ve gerçeğe saygılı olma), çalışmanın erdemi, görev duygusu ve sorumluluğu, bilimin amacı, doğayı tanımak, anlamak ve yararlanmak, bilginin değeri, sağladığı yararlar, aile çevresi (ailenin toplumdaki önemli yeri, ana, baba, kız ve erkek çocuk ilişkileri, aile fertlerinin karşılıklı hak ve görevleri), okuma- yazma öğrenimi (yalnız televizyon için), demokrasi ve vatandaş olma (demokraside vatandaşın yeri, görevleri ve hakları), millet ve vatan kavramları, vatanseverliğin anlamı, tarifi, birlikten doğan güç, devlet ve vatandaşın demokrasi yönetiminde karşılıklı görev ve hakları (yapıcı ve koruyucu Devlet, Adil Devlet, kendi yararını kamu yararında gören, Devlete yardımcı aydın ve bilinçli vatandaş), politikanın tanımı, anlamı, nitelikleri (ahlâka dayalı bir bilim olan politikanın yozlaşmaması için vatandaşa ve yönetenlere düşen görevler, uyulması gereken esaslar), TRT yayınlarında işlenmesi gereken konulardır.³³³ Konuların genellikle,

332 A.g.e, s. 9

333 A.g.e, s. 18

bireyin, toplum ve devlet karşısında sorumluluklarının bilincine varmasını sağlamaya yönelik olduğu, Güçlü ve Baba Devlet imajını güçlendirici, birlik ve bütünlüğü vurgulayıcı bir anlatımın seçildiği görülmektedir. Özellikle, politikanın ahlâklı bir bilim olduğu ve yozlaşmaması gerektiği konusu, 12 Mart Muhtırasının 1.

maddesindeki, parlamento ve hükümetin suçlandığı, ülkeyi anarşi, kardeş kavgası, sosyal ve ekonomik huzursuzluklar içine sokmak, Atatürk’ün hedef gösterdiği çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmak ümidini kamuoyunda yitirmek ve Anayasa’nın öngördüğü reformları tahakkuk ettirememiş olup, Türkiye Cumhuriyeti’nin geleceğini ağır bir tehlike içine düşürmek, söylemiyle paralellikler göstermektedir.

Halk Sağlığı Eğitimi ile ilgili yayınların amacı, ülkemiz halkının sağlıklı yaşaması, böylece üzerine düşen görevleri başarabilmesi için gerekli ruh ve beden bütünlüğünü kazandıracak, koruyacak ve geliştirecek bilgileri vermek ve bunun benimsenerek bir alışkanlık haline getirilmesine yardımcı olmaktır. Bireyin devlet için olduğu düşüncesi, burada da vurgulanmakta, bireylerin, devlete karşı görevlerini yerine getirmeleri için sağlıklı olmaları gerektiği söylenmektedir.

Eğitim Yayınları içinde bir diğer başlık Yurttaşlık Eğitimi’dir. Burada amaç,

“Atatürk İnkılâbı’nın sonucu olan uygar Türk Ulusunun oluşmasında ve ilerlemesinde gerekli çağdaş değer ölçülerinin benimsenmesi yolunda sistemli bir kitle eğitiminin sağlanmasına yayınlarla yardımcı olmaktır”. Yurttaşlık Eğitimi ile ilgili konuların ayrıntılı bir dökümü yapılmıştır. Atatürk’ün görüşleri, düşünceleri ve ilkelerinin odağında, vatandaş olarak bireyin devletle ilişkilerinin sağlamlaştırılması, millî tarih bilincinin yaratılıp, güçlendirilmesi, İslâm dininin hoşgörü özelliği, İslâm’ın akılcılığı, laiklik anlayışının üstünlüğü, Türklüğün ortak değer ve vasıfları, Anayasa’nın tanıdığı ve sağladığı temel hak ve özgürlükler, devlete ve kişilere karşı hak arama yolları, planlı kalkınmanın yararları, istihdam sorunları, turizm, trafik sorunu, beden eğitimi ve sporun yararları gibi konular, Yurttaşlık Eğitimi’ne yönelik yayınlarda yer alacaktır. Birlik ve beraberliğin, Millî İnanç ve Türklük Şuuru üzerinde temellendirildiği görülmektedir:

Aynı millî ülkü, millî inanç ve millî kültürde birleşmiş bir ülkede, mezhep farklılıklarının asla önemsenmemesi gerektiği, birlik ve beraberlik olmada ortak kültürün, millî inancın ve millî varlığın etken olduğu gerçeği öğretilecek, benimsetilecek, ayrı mezhepten

kişilerin, Devlet gözünde, Millet gözünde eşit oldukları, hiç ayırımsız Devletin, Milletin parçaları oldukları açıklanacak ve millî varlık tehlikeye girdiğinde ya da millî yarar söz konusu olduğunda topyekûn vatandaşların mezhep ayırımı gözetemeden nasıl birlik olup kenetlendikleri, nasıl karşılıklı fedakârlık yarışına giriştikleri tarihimizden örneklerle gösterilecek Türk olmanın ortak gururu, ortak yararları öğretici ve yayıcı nitelikteki programlarla bölgelerin gösterdikleri özelliklere göre düzenlenecektir.

Bir başka maddede ye göre de,

Türklük şuuru, Atatürk’ün “NE MUTLU TÜRKÜM DİYENE”

sözünün açıklanması, Türklüğün ortak değer ve vasıfları, Türk Milletinin Atatürkçü görüşle dayandığı temel felsefe, Vatan ve Millet, bölünmez ayrılmaz, sağlam nitelikleri ile Millî Varlığın dayandığı iki temel unsur. Bu kavramlar, olabildiğince somut bir şekilde ve örneklerle programlarda yer alacak, bölgelerin gösterdikleri folklor, turistik özellik, örf ve adetlerden de yararlanılacaktır,

Ahlâk ve politika alt başlığında, ulusal ve uluslararası alanda, Türk Milletine layık olan ve olmayan politikalardan söz edilmektedir. Oldukça uzun bir cümle halinde ifade edilen bu madde de, 12 Mart öncesi yaşanan olaylara ve çatışmalara gönderme yapmaktadır:

Ulusal ve uluslar arası yönetim bilimi şeklinde de tanımlayabileceğimiz politikanın Türk Milletine layık olmayan kuşkusuz ve görmeyen bazı kişilerin elinde zaman zaman kişisel çıkarlarına alet edilmek istenilerek, Milletimizin içten din ve vicdan duygularını ne gibi uydurma mülâhaza ve oyunlarla sömürdükleri, gerçeğe aykırı bu mülâhaza ve oyunların niteliklerini açıklayıcı yayınlarlar dinleyiciyi uyaran programlara, politika biliminin temelinde ahlâk ve inançlara saygının yattığı gerçeği benimsetilerek, bölge özelliklerine yer verilecektir.³³⁴

Cümlelerin uzunluğuna ve cümle içindeki ifade bozukluklarına, dilbilgisi açısından eksiklerine bakılınca, bu ifadenin, Türkçe’yi doğru ve güzel kullanmakla yükümlü bir yayın kuruluşunda kaleme alındığını söylemek zordur. Metnin genelinde de bu özellikler göze çarpar. 12 Mart’tan sonra, TRT içinde karar ve yönetim mekanizmalarının değiştiğini, deneyimli ve yayıncı kökenli yöneticilerin

334 A.g.e, s. 16-21

yerlerine, yayıncı olmayan kişilerin geldiği düşünülünce, bu durumu anlamak kolaylaşır.^∗

Eğitim yayınları içinde Köy Yayınları yine önem taşır. Bu yayınlarda amaç, toprak sevgisinin yayılması, köylünün yaşama şartlarının geliştirilmesi, emeğini en üst oranda verimli şekilde değerlendirmesi için modern tarım usullerine göre çalışması ve pazarlama konusunda teşkilâtlanmasını teşvik ve toplum kalkınması fikrinin yaygınlaştırılmasıdır. Köy yayınlarında uyulması gereken ilkeler, göz önünde tutulması gereken özellikler, eski dönemlerden önemli farklılıklar göstermez.

Radyolar, kendi dinleme bölgelerinin tarımsal özelliklerini göz önüne alarak, mevsimlik ve yıllık tarım takvimleri hazırlayacak, yapılacak tespitlere göre, bu takvimdeki konuları, önem ve öncelikle işleyeceklerdir. Hazırlanacak programların amacına ulaşabilmesi için, programcıların, seslendikleri kitleyi tanıması, bölge özelliklerini yerinde araştırmalarla anlaması gerektiği vurgulanır. Radyolar, bölge ve dinleyici özelliklerini göz önünde bulundurarak amaca ulaşılmasını kolaylaştırmak için inandırıcı slogan ve spotlar belirleyerek, bunları yerinde ve dozunda kullanacaklardır. Tarımsal üretim, hayvansal üretim, su ürünleri, orman, kooperatifçilik, toplum kalkınması, köy de hayat, köylü için pratik hukuk bilgileri, örf- adet, din ve ahlâk, köyün turistik değerleri, köy el sanatları gibi konular, köy yayınlarında işlenecektir.³³⁵

Eğitim yayınları içindeki diğer gruplar Çocuk Yayınları ve Kadın Yayınları’dır. Planda, çocuk yayınları, okul öncesi, okul çağı ve ergenlik öncesi olarak üçe ayrılır. Çocuk yayınları, genel olarak 1–16 yaş arası kuşakların iyi insan, iyi yurttaş ve her türlü çağdaş gelişimleri kolaylıkla kabule hazır bir hayat anlayışı içinde yetişmeleri amacıyla düzenlenecektir.

Kadın yayınlarında, kadının aile ve toplum içindeki rolünü geliştirici, kadın haklarına sahip olma bilincini yayıcı, yurt ve millet hayatında kadının önemli görevleri olduğunu belirtici esaslara önemle yer verileceği söylenmektedir.

∗ 1974 yılında TRT’nin üçüncü Genel Müdürü olarak atanacak olan İsmail Cem’in, TRT hakkında ilk izlenimlerinden biri, kurumun çoğu kilit noktalarında, “emekli subaylar”ın varlığıdır.

Örneğin, bütün radyo ve televizyon programlarının planlanması ve yönlendirilmesinden sorumlu, Program Yardımcılığı, Televizyon Daire Başkanlığı, TRT Genel Sekreterliği, TRT Savunma Sekreterliği, Personel Dairesi Başkanlığı ve Etüd Planlama Dairesi Başkanlığı, emekli subaylarca yürütülmektedir. CEM, İsmail: TRT’de 500 Gün, Cem Yayınevi, İstanbul, 1975, s. 15–17

335 Program Planlama İlke ve Amaçları s. 21–30

Programlarda kadın, Türk toplumunun daha mutlu yarınlarını gerçekleştirecek temel unsur olarak düşünülecektir. Bölge ve il radyoları, bu tür yayınlarda çevre geleneği ve aile yapısının özelliklerini mutlaka hesaba katacaklardır. Kadınların eskimiş usul ve esaslara bağlılıklarını giderecek yayınlarda, değişmenin, çağdaşlaşmanın yararlarının, saygılı bir üslup ve örneklerle anlatılacağı belirtilir. Her seviyedeki dinleyicinin izleyebileceği dikkate alınarak, ele alınacak konulara, bu değişik dinleyici kesimlerini tedirgin etmeyecek bir anlayışla yaklaşılması esastır. Büyük yayın postalarının alanlarında da hızlı kentleşmeden ötürü değişik dinleyici kesimlerinin varlığı dikkate alınarak, programlar aynı anlayışla gerçekleştirilecektir.³³⁶ Kadın yayınlarında ele alınacak konular sıralamasına bakıldığında, kadının daha çok ailesinin ve çocuğunun sorumluluğuyla ilgilenen bir varlık olarak düşünüldüğü anlaşılmaktadır. Şehirleşme ve sanayileşmede kadın, çalışan kadınlar, kadının yurt, dünya, edebiyat ve sanat olaylarına ilgisi gibi konular da yer almakla birlikte, ağırlık, kadının ev içindeki yaşamına dönüktür.