Disiplin Cezası Olarak Devlet Memurluğundan Çıkarma İşlemini Yapacak

1. Disiplin Cezası Olarak Devlet Memurluğundan Çıkarma İşlemini Yapacak Makamlar

Devlet memurları hakkındaki disiplin cezaları yetkili disiplin amirlerince veya disiplin kurullarınca verilmektedir. Disiplin cezası vermeye yetkili amir ve kurullar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 126’ıncı maddesinde belirtilmiştir178. Bu maddeye göre; uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından; kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra, atamaya yetkili amirler il disiplin kurullarının kararlarına dayanan hallerde Valiler tarafından verilir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası ise amirlerin bu yoldaki teklifi üzerine memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kurulu tarafından verilmektedir179. Böylece sonuçları ağır olan disiplin cezalarının verilebilmesinin daha güvenceli bir şekilde olması amaçlanmıştır. Bu nedenle yüksek disiplin kurullarının özelliklerinin incelenmesi gerekmektedir.

178

KAYAR N. a.g.e. s.287

179

a. Yüksek Disiplin Kurulunun Kuruluşuna İlişkin Genel Esaslar

Başbakanlık ile bakanlıkların ve bunlara bağlı müsteşarlık, genel müdürlük ve başkanlıkların merkezlerinde kurumlarınca bir yüksek disiplin kurulu kurulur. Yüksek disiplin kurulu bir başkan ve dört üye olmak üzere beş üyeden oluşur. Kurul başkanlığına; başbakanlık ve bakanlıklarda müsteşarlar, bunlara bağlı kurumlarda ise, bu kurumların başında bulunan müsteşar, genel müdür veya başkan görevlendirilir180. Yüksek disiplin kurulunun üyeleri başbakanlık ve bakanlıklarda müsteşarlar, bunlara bağlı kuruluşlarda kurumların başında bulunan müsteşar, genel müdür ve başkanların teklifi ve ilgili bakanın onayı ile görevlendirilir.

Yüksek disiplin kurulu üyeliklerine; kurumların üstlendikleri ana görevlerle doğrudan ilgili birim veya birimlerin başında bulunanlardan biri, hukuk biriminin başında bulunan, personel biriminin başında bulunan, teftiş veya tetkik hizmetlerini yürüten birimlerin başında bulunanlardan biri olmak üzere toplam dört üye görevlendirilir. Hakkında disiplin soruşturması yürütülen devlet memurunun üyesi olduğu sendikanın temsilcisi de yüksek disiplin kurullarında yer alır. Her bir yüksek disiplin kurulunda görevlendirilen temsilci ilgili sendika tarafından önceden bildirilir. Bu şekilde üyesi çift sayıya ulaşan kurullarda oyların eşitliği halinde başkanın bulunduğu tarafın kararına itibar edilir.

Kurulların Başkan ve Üyelerinin görevlendirilme süresi 2 yıldır. Süresi dolanların yeniden aynı süre ile görevlendirilmeleri mümkündür.

b. Yüksek Disiplin Kurulunda Görevlendirilemeyecek Olanlar

Yüksek disiplin kurullarının objektif bir şekilde çalışmasının sağlanması ve bu kurullarda alınacak veya alınan kararların çeşitli şüphelerden uzak olması için bazı kişilerin bu kurullarda görev almaları engellenmiştir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 132’inci maddesinde, kendilerine disiplin cezası olarak aylıktan kesme veya kademe ilerlemesini durdurma cezası verilenlerin, valilik, büyükelçilik, müsteşar, müsteşar yardımcılığı, genel müdürlük, genel müdür yardımcılığı ve daire başkanlığı görevlerine atanamayacakları

180

belirtilmiştir. Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri Hakkında Yönetmeliğin 5’inci maddesinde de benzer bir şekilde yüksek disiplin kurullarında görevlendirilemeyecek olanlar sayılmıştır. Bu maddeye göre; haklarında aylıktan kesme ve daha ağır disiplin cezası uygulanmış olanlar, almış oldukları disiplin cezaları 657 sayılı Kanunun 133’üncü maddesi gereği sicillerinden silinmiş olsa bile hiçbir şekilde yüksek disiplin kurulunda görevlendirilemezler181.

Yüksek disiplin kurullarında görevlendirilemeyecek olan birinin görevlendirilmesi suretiyle oluşacak kurulun vereceği kararlar hukuka aykırı olacaktır.

c. Yüksek Disiplin Kurulu Toplantılarına Katılamayacak Olanlar

Yüksek disiplin kurullarının objektif ve tarafsız bir şekilde çalışmasının sağlanması ve bu kurullarda alınacak veya alınan kararların objektif ve tarafsız olması için kurul üyelerinin bazı kişilerle ilgili toplantılara katılmaları engellenmiştir. Yüksek disiplin kurulu toplantılarına katılamayacak olanlar Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri Hakkında Yönetmeliğin 6’ıncı maddesinde belirtilmiştir. Bu maddeye göre; yüksek disiplin kurulunun başkan ve üyeleri kendilerine, eşlerine, ikinci dereceye kadar (bu derece dâhil) kan ve sıhrî hısımlarına, disiplin cezası verilmesini teklif ettikleri, disiplin soruşturmasını yaptıkları veya atanmasına yetkili oldukları memurlara ait işlerle ilgili kurul toplantılarına katılamazlar182.

d. Yüksek Disiplin Kurulunun Toplantı ve Çalışmalarına İlişkin Esaslar

Yüksek disiplin kurulunun yapacağı toplantılara ait gündemler düzenlenerek toplantı tarihinden önce bu toplantılara iştirak edecek kurul üyelerine dağıtılır. Kurul toplantıları önceden belirlenen zamanda ve yerde yapılır. Kurulun gündeminin düzenlenerek ilgililere dağıtılması, toplantının belirli gün, saat ve yerde yapılaması, kurul çalışmalarının gereği gibi yürütülüp sonuçlandırılması kurul başkanı tarafından sağlanır. 181 TAŞKIN A. a.g.e. s.281 182 TAŞKIN A. a.g.e. s.281

Yüksek disiplin kurulunda disiplin soruşturmasına ilişkin dosyalar raportör tarafından çalışılarak kurula sunulur. Kurulda görüşülecek disiplin dosyalarında raportörlük görevi kurul başkanının görevlendireceği bir üye tarafından yerine getirilir. Kurul üyeleri kendilerine havale edilen dosyaları en geç yedi gün içerisinde incelerler ve konu hakkında karar verilmek üzere kurula sunarlar183. Burada belirtilen yedi günlük süre kurulun iç işleyişi ile ilgilidir. Disiplin suçunu işleyen kişiye daha çabuk ve etkin ceza verilebilmesini sağlamak amacıyla konulmuştur. Bu sürenin geçirilmesi, görevliler açısından sorumluluğu gerektirirse de disiplin suçunu işleyene ceza verilmemesi gibi bir sonuç doğurmayacağı açıktır.

e. Yüksek Disiplin Kurulunda Toplantı Yeter Sayısı

Bütün kurulların çalışmalarında olduğu gibi yüksek disiplin kurulunun çalışması içinde belli bir toplantı yeter sayısı öngörülmüştür. Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri Hakkında Yönetmeliğin 10’uncu maddesine göre yüksek disiplin kurulları üye tam sayılarının salt çoğunluğu ile toplanırlar. Yüksek disiplin kurullarının başkan ve üyelerinin çeşitli nedenlerle görev başında bulunmamaları halinde yüksek disiplin kuruluna bu kişilerin vekilleri katılırlar.

Yüksek disiplin kurullarının objektif ve tarafsız bir şekilde çalışmasının sağlanması ve bu kurullarda alınacak veya alınan kararların objektif ve tarafsız olması için, yüksek disiplin kurulunun başkan ve üyelerinin kendilerine, eşlerine, ikinci dereceye kadar (bu derece dâhil) kan ve sıhrî hısımlarına, disiplin cezası verilmesini teklif ettikleri, disiplin soruşturmasını yaptıkları veya atanmasına yetkili oldukları memurlara ait işlerle ilgili kurul toplantılara katılamayacakları öngörülmüştür. Kurul toplantılarına bu nedenlerle katılamayan başkanın yerine en kıdemli üye başkanlık görevini yerine getirir. Toplantılara katılamayan üyeler toplantı yeter sayısının tespitinde göz önünde bulundurulmaz184. Kurul bu kişilerin katılımı olmaksızın toplanır ve karar alır.

183

TAŞKIN A. a.g.e. s.283

184

f. Yüksek Disiplin Kurulunun Karar Süresi ve Usulü

Yüksek disiplin kurullarının, amirlerin devlet memurluğundan çıkarma istemine ilişkin taleplerinin kendilerine geldiği tarihten itibaren 6 ay içinde karar vermeleri gerekir. Yüksek disiplin kurulları kendilerine intikal eden dosyaları incelerken, gerekli gördükleri takdirde, ilgilinin sicil dosyasını ve her nevi evrakı incelemeye, ilgili kurumlardan bilgi almaya, yeminli tanık ve bilirkişi dinlemeye veya niyabeten dinletmeye, mahallen keşif yapmaya veya yaptırmaya yetkilidirler. Hakkında devlet memurluğundan çıkarma cezası istenen devlet memuru, sicil dosyası hariç, soruşturma evrakını incelemeye, tanık dinletmeye, disiplin kurulunda sözlü veya yazılı olarak kendisi veya vekili vasıtasıyla savunma yapma hakkına sahiptir185.

Kurulun karar verme süresi ile ilgili düzenlemenin zamanaşımı ile bir ilgisi bulunmamaktadır. 657 sayılı Kanun’un 127’inci maddesinde disiplin soruşturması ve kovuşturması için "zamanaşımından" söz edilirken, 128’inci maddesinde ise "karar süresinden" söz edilmiştir. Disiplin amiri veya disiplin kurullarının inceleme, görüş bildirme ve karar vermeleri için konulmuş olan bu süreler, hakkında soruşturma açılanların tedirgin edilmemesi ve uzun süre baskı altında tutulmamaları amacıyla öngörülen sürelerdir. Disiplin amiri veya disiplin kurullarını kısa sürede karar vermeye zorlayıcı nitelikte olan bu süreler dışında karar verilmesi disiplin cezasını sakatlayan bir durum değildir. Danıştay 8’inci Dairesi 17.09.1991 tarihli kararında disiplin amiri ve disiplin kurullarına karar vermek için tanınan sürelerin idarenin iç işleyişi ve düzeni ile ilgili olduğu, bu süre geçirildikten sonra ceza verilmiş olmasında yasaya aykırılık bulunmadığını belirtmiştir186. Disiplin amiri veya disiplin kurullarına karar vermek için tanınan süreler, kamu düzenine ilişkin olmayıp, idarenin iç işleyişi ve düzeni ile ilgili olduğundan, bu süreler geçirildikten sonra ceza verilmiş olmasında yasaya aykırılık bulunmamaktadır187. Sadece ilgili disiplin amiri

185

KAMAN KARAN N. a.g.e. s. 102, TAŞKIN A., a.g.e., s. 284

186

Danıştay 8. Daire, E:1991/1370, K:1991/1358, D.B.B.

187

ÜNVER M. - KARDOĞAN N. - KAHRAMANOĞLU S., Açıklamalı Devlet Memurları Kanunu, Ankara 2005, s. 121

veya disiplin kurulun görevini belli süre içinde yapmaması nedeniyle sorumluluğunun doğacağı açıktır188.

g. Yüksek Disiplin Kurulunun Görüşme Usulü

Yüksek disiplin kurullarında, disiplin soruşturmasına ilişkin dosya raportör üye tarafından kurula sunulur. Raportör üyenin sunumundan sonra dosyada geçen disipline ilişkin konu kurulda görüşülür. Kurulda yapılan görüşmeden sonra disipline ilişkin konunun açıklığa kavuştuğuna ve bu aşamada konu hakkında karar verilebileceğine kanaat getirilirse konunun oylanmasına geçilir.

Yüksek disiplin kurulları kararlarını oy çokluğu ile alırlar. Yüksek disiplin kurullarında yapılan oylamalarda çekimser oy kullanılamaz. Yapılan oylama sonucunda oylarda eşitlik olması halinde disiplin kurulu başkanının oy verdiği karar alınmış sayılır. Yüksek disiplin kurullarının beş kişiden oluşması ve oylamada çekimser oy kullanılamaması nedeniyle kurulda yapılan oylamalarda oyların eşit çıkması olanaklı değildir. Ancak kurul üyelerinden birinin yada bir kaçının toplantıya katılamaması veya hakkında görüşme yapılan memurun sendika üyesi olması ve sendika temsilcisinin toplantıya katılması durumunda kurul çift sayı ile toplanabilir ve bu durumda oylarda eşitlik olabilir. Kurulda oyların eşit çıkması durumunda karar alınmasının sağlanması amacıyla disiplin kurulu başkanının oy verdiği kararın alınmış sayılacağı düzenlemesi yapılmıştır. Yüksek disiplin kurulunda alınan kararların sonuçları özet olarak kurula katılanlarca imzalanan bir tutanağa bağlanır189.

h. Yüksek Disiplin Kurulu Kararlarının Yazılması ve Tebliği

Yüksek disiplin kurulunca alınan kararlar, karar tarihini izleyen yedi gün içerisinde, gerekçeli olarak ve oybirliği veya oyçokluğu ile alındığı da belirtilerek raportör üye tarafından yazılır, kararın alındığı toplantıya katılan başkan ve kurul üyelerince imzalanır. Kurul toplantısında alınan karara muhalif olan kurul üyelerinin

188

SAĞLAM M., Türk Personel Hukukunda Disiplin Suç ve Cezalarına İlişkin Esaslar ve Uygulaması, Ankara 2003, s. 193

189

muhalefete ilişkin görüşlerine de kararlarda yer verilir. Yüksek disiplin kurulu kararları en geç kararın verildiği tarihi izleyen onbeş gün içerisinde ilgili memura tebliğ edilir190.

657 sayılı Devlet Memurları Kanun’un 132’inci maddesinde disiplin cezasının verildiği anda hüküm doğuracağı ve uygulanacağı ifade edilmiş olsa da, ilgilinin yargıya başvurma hakkını kullanabilmesi için cezanın tebliği gerekir. Cezanın tebliğ edilmemesi sebebiyle memurun yargıya başvurma hakkını kullanmasının ve cezanın kesinleşmesinin ilânihaye ertelenmesi düşünülemez. Bu nedenle tebliğ süresinin, 657 sayılı Kanun’da yer alan genel zamanaşımı süresi olan 2 yıl ile sınırlanması gerektiği belirtilmektedir191. Gerek 657 sayılı Kanun’da gerekse bu yönetmelikte tebligat usulü ile ilgili bir hüküm bulunmadığı için, tebliğ işleminin 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre yapılması gerekir.

2. Olumsuz Sicil Nedeniyle Devlet Memurluğundan Çıkarma İşlemini