III. İDARİ İŞLEMLERİN YARGISAL DENETİMİ
6. Bağdaşmazlık, Ölüm ve Gaiplik Nedeniyle Yapılan İdari İşlemlerin Yargısal
Devlet memurunun memurluk ile bağdaşmayan bir görevi kabul etmesi, ölmesi ve gaipliği durumunda devlet memurluğu sona ermektedir. Bu koşulların gerçekleşmesi halinde ilgili devlet memurunu atamaya yetkili makamlarca ilgilinin devlet memurluğu sona erdirilmektedir.
Devlet memurları, memuriyetlerini sona erdiren bu işlemlerin iptalleri istemiyle idari yargı mercilerine başvurabilirler. Bu davalara bakmakla görevli ve yetkili olan idari yargı mercii 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 33/2’nci maddesine göre ilgili devlet memurunun son görev yaptığı yer idare mahkemesidir282.
İdari yargı mercileri, önlerine gelen bu tür uyuşmazlıklarda, dava konusu işlemin yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden hukuka ve mevzuata uygun olarak tesis edilip edilmediklerini araştırmakta; dava konusu işlemlerin bu yönlerden hukuka ve mevzuata aykırı olduklarının anlaşılması durumunda iptallerine karar vermektedirler.
282
SONUÇ
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu bir bütün olarak ele alındığında, devlet memurluğunu sona erdiren sebepler altı başlık altında sayılabilir. Bunlar; koşullarda eksiklik, devlet memurluğundan çıkarma, devlet memurluğundan çekilme, devlet memurluğundan çekilmiş sayılma, emeklilik ve ölüm, bağdaşmazlık ile gaipliktir.
Devlet Memurları Kanunu, siyasal haklardan olan kamu hizmetine girme hakkının kullanım şekli olan devlet memurluğuna girmek için ilk koşul olarak Türk vatandaşı olmayı saymış ve Türk vatandaşı olmak koşulunun yokluğunu devlet memurluğuna girmeye engel kabul etmiş, bu şartın sonradan kaybedilmesini de devlet memurluğunun sona erme sebebi olarak kabul etmiştir. Bununla birlikte 2527 sayılı Türk Soylu Yabancıların Türkiye’de Meslek ve Sanatlarını Serbestçe Yapabilmelerine, Kamu, Özel Kuruluş veya İşyerlerinde Çalıştırılabilmelerine İlişkin Kanun ve bu Kanunun uygulanması amacıyla çıkarılan yönetmelik Türkiye’de ikamet eden Türk soylu yabancıların Türk silahlı kuvvetleri ve güvenlik teşkilatı hariç kamu kurumlarında istihdam edilebilmelerine imkân vermiştir. Bu düzenleme ile Türkiye’de ikamet eden Türk soylu yabancılara diğer yabancılardan ayrı olarak devlet memurluğuna girebilme hakkı tanınmıştır. Bu düzenleme dikkate alındığında yabancıların da kanunlarla yasaklanmamış olan bazı kamu hizmetlerinde çalışabilecekleri söylenebilir.
Devletin kamu görevlerini yerine getiren devlet memurlarını vatandaşları arasından seçmesi, kamu güvenliği ve kamu yararı açısından zorunludur. Bununla birlikte; özellikle uzmanlık gerektiren bazı kamu hizmetlerinin yerine getirilebilmesi için devletin vatandaşları arasında hizmetin gerektirdiği niteliklere sahip kişilerin bulunmaması veya bulunsa bile bu kişilerin devlet memurluğuna girmek istememeleri durumunda hizmetin gerektirdiği nitelikleri taşıyan yabancıların istihdam edilmesi, kamu yararına ve hizmet gereklerine uygun olacaktır.
Devlet memuru hakkında, aynı fiilden dolayı ceza yargılamasının ve disiplin soruşturmasının yapıldığı durumlarda ceza yargılaması sonucunda verilecek kararın ilgili memura verilecek disiplin cezasını da etkileyecek olması nedeniyle, ilgili devlet memuruna disiplin cezası olarak devlet memurluğundan çıkarma cezası verilmeden
önce ceza yargılamasının sonucunun beklenmesi yerinde olacaktır. Ancak 657 sayılı Kanunun 131’inci maddesinde yer alan devlet memuru hakkında sürmekte olan ceza yargılamasının disiplin kovuşturmasını geciktirmeyeceği hükmü ve 127’nci madde de yer alan zaman aşımı süreleri nedeniyle ceza yargılamasının sonucunun beklenmesi uygulamada mümkün olmamaktadır. Devlet memuru hakkında yapılan ceza yargılaması sonucunda, aynı fiilden dolayı verilen disiplin cezasını etkileyecek bir kararın verilmesi durumunda, ceza yargılamasının sonucunun beklenmemesi önemli mağduriyetlere yol açmaktadır. Örneğin Danıştay 5’inci Dairesi 08.10.1985 tarihli kararı283 ile, Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü Koordinasyon ve Genel Arşiv Dairesi memuru olarak görev yaparken Sandık Yüksek Disiplin Kurulunun 11.03.1981 tarih ve 35 sayılı kararı ile devlet memuriyetinden çıkarma cezası ile tecziye edilen davacının, sınav kazandı belgesinin sahte olmaması nedeniyle 3’üncü Ağır Ceza Mahkemesince verilen beraat kararı üzerine eski görevine dönme isteminin reddi üzerine açtığı davada; sınav kazandı belgesinin sahte olmadığının mahkeme kararıyla tespit edildiği, bu nedenle davacının atanma isteminin reddinde hukuki isabet bulunmadığı gerekçesiyle işlemi iptal eden Ankara 3’üncü İdare Mahkemesi kararını, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 125’inci maddesinin (E) bendinde "Devlet Memurluğundan çıkarma; bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarmaktır" denilmiş, Emekli Sandığı Disiplin Kurulları Yönetmeliğinin 4’üncü maddesinin (E) fıkrasının (b) ve (ı) bentlerinde de aynı hükme yer verilmiştir. Davacı devlet memurluğundan çıkarma cezası ile cezalandırıldığına ve bu işlemin iptali için herhangi bir dava açmamakla işlem kesinleştiğine göre bu işlem ortada dururken yeniden devlet memurluğuna atanması mümkün değildir gerekçesi ile bozmuştur. Bu durumun ortadan kaldırılması için aynı fiilden dolayı ceza ve disiplin kovuşturmasının yapıldığı durumlarda ceza yargılamasının sonucunun beklenmesine imkân verecek yasal değişikliklerin yapılması uygun olacaktır.
657 sayılı Kanunun 125’inci maddesinde, disiplin cezası verilmesini gerektiren fiil ve hallere nitelik ve ağırlıkları itibariyle benzer eylemlerde bulunanlara da aynı neviden disiplin cezaları verileceği belirtilerek idareye son derece geniş bir takdir
283
yetkisi verilmiştir. Bu durum ise devlet memurluğundan çıkarma cezasının kıyas yolu ile verilebilmesine olanak sağlamaktadır. Bunun sonucu olarak hangi fiilin devlet memurluğundan çıkarma cezası ile cezalandırılacağını bilmeyen memurlar baskı altında tutulmuş olacaktır. Bu durumun önüne geçilmesi için idareye bu konuda verilen takdir hakkı kaldırılarak, devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren fiillerin neler olduğunun mevzuatta açık bir şekilde yer alması sağlanmalıdır.
Çekilme, devlet memurunun tek taraflı irade beyanı ile oluşan devlet memurluğunun sona erme hallerinden birisidir. Devlet memurunun çekilme isteğini yetkili makama yazılı olarak bildirdikten sonra bu isteminden vazgeçip geçemeyeceği konusunda mevzuatta bir açıklık bulunmamaktadır. Ancak çekilme devlet memurlarına tanınan bir hak olduğuna göre devlet memurlarının çekilme isteminden vazgeçme haklarının da olması gerekir. Danıştay kararlarında, devlet memurunun çekilme isteminin idarece uygun bulunmasından önce veya memurun çekilmek için ileri bir tarih belirttiği durumlarda çekilme istemi kabul edilmiş bile olsa bu tarih gelmeden önce memurun çekilme isteminden vazgeçebileceği kabul edilmektedir. Yargı içtihatları ile kabul edilen bu duruma, mevzuatta da yer verilmesi, hangi hallerde ve usulde devlet memurlarının çekilme istemlerinden vazgeçebileceklerinin açıkça belirtilmesi yerinde olacaktır.
Devlet memurlarının hangi hallerde devlet memurluğundan çekilmiş sayılacakları 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda açık bir şekilde belirtilmiştir. Bu duruma göre devlet memurlarının kanunda açıkça belirtilen koşulları yerine getirmemeleri sonucunda memurluktan çekilmiş sayılmaları iradi bir davranıştır. Çünkü memurlar hangi durumların çekilmiş sayılma sonucunu doğuracağını önceden bilmektedirler. Bu durumların meydana gelmesine kendi iradeleri ile izin verdikleri zaman memurluktan çekilmiş sayılacaklardır. Ancak kanunda sayılan koşulların memurun iradesi dışında gerçekleşmesi durumunda sonucun ne olacağına ilişkin olarak bir düzenleme bulunmamaktadır. Kanunda, çekilmiş sayılmaya yol açan durumların memurun iradesi dışında gerçekleşmesi durumunda ilgili memurun çekilmiş sayılmayacağı yönünde düzenleme yapılması gerekir.
Çalışmamızda değindiğimiz gibi devlet memurluğunu sona erdiren bazı durumlarda, devlet memurluğu sona erdiren işlemlerin hangi usulle ve kimler tarafından yapılacağı konusunda 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda herhangi bir düzenleme ve açıklık bulunmamaktadır. Bu durum da uygulamada çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Uygulamada ortaya çıkan sorunların giderilebilmesi için devlet memurluğunu sona erdiren işlemlerin yapılış usulünün ve bu işlemleri yapacak makamların açık bir şekilde mevzuatta düzenlenmesi yerinde olacaktır.
Sonuç olarak, devlet memurluğunun sona ermesi ile ilgili olarak mevzuatta yeterli ve açık düzenlemelerin olmaması nedeniyle, devlet memurluğunu sona erdiren işlemleri tesis edecek makamların öncelikle bu konuda verilmiş olan yargı kararlarını gözden geçirerek bu işlemleri tesis etmeleri yerinde olacaktır.
KAYNAKLAR
AKILLIOĞLU, Tekin., Yönetimde Açıklık-Gizlilik ve Bilgi Alma Hakkı, 1.
Ulusal İdare Hukuku Kongresi, İkinci Kitap, Kamu Yönetimi, Ankara, 1990.
AKYILMAZ, Bahtiyar., İdare Hukuku, Sayram Yayınları, Konya, 2004. AKYILMAZ, Bahtiyar., SEZGİNER Murat., İdare Hukuku Dersleri,
Konya, 2001.
AKYILMAZ, Bahtiyar., KAYA Cemil., SEZGİNER Murat., Türk İdare
Hukuku, Ankara, 2009.
ALAN, Nuri., İptal Davasının Ön ve Esastan Kabul Şartları, Danıştay
Dergisi, Sayı 50–51, 1993.
ALANGOYA, H.Yavuz., Medenî Usul Hukukunun Esasları, Cilt I, Namaş
A.Ş., İstanbul, 2000.
ASLAN, Zehreddin., 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa Göre Disiplin
Suç ve Cezaları, İstanbul 2001.
ASLAN, Zehreddin., “Türk İdari Yargı Sisteminde Re’sen Araştırma
İlkesi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:23-24, Ekim 2000, Mart 2001
ASLAN, Zehreddin., BERK, Kahraman., İdare Hukuku ve İdari Yargıya
İlişkin Temel Kanunlar, İstanbul, Alfa Yayınları, 2006.
ATAY, E. Ethem., İdare Hukuku, Ankara, 2006. BAYRAKTAR, Köksal., Siyasal Suç, İstanbul, 1982.
CANDAN, Turgut., Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, Ankara,
Maliye ve Hukuk Yayınları, 2006.
COŞKUN, Sabri., Kamu Personeli Mevzuatının Uygulamasından Doğan
Yönetsel Yargı Uyuşmazlıkları, Amme İdaresi Dergisi, C.:21, S.:1, Mart 1988
Danıştay Bilgi Bankası., http://www.danistay.gov.tr/kerisim/container.jsp DAMAR, Emrullah., Açıklamalı İçtihatlı Devlet Memurları Kanunu ve
Sözleşmeli Personel Mevzuatı, Ankara 1993.
DERDİMAN, R.Cengiz., İdari Yargının Genel Esasları, İstanbul, Aktüel
Yayınları, 2004.
DİLEK, Muzaffer., Memur Disiplin Hukukunun ve Disiplin
Soruşturmasının Temel Esasları, Türk İdare Dergisi, Y.71, S.y. 423, Haziran 1999.
DİNÇER, Yıldız., “Devlet Memurlarının Disiplin Hukuku”, Amme İdaresi
Dergisi, Cilt 9, Sayı:1, Mart 1976
DOĞAN, İsmail., Sosyoloji, İstanbul, Sistem Yayıncılık, 2000. DOĞAN, Vahit., Türk Vatandaşlık Hukuku, Ankara 2006.
DOĞAN, Vahit., ODABAŞI Hasan., Yargı Kararları Işığında Vatandaşlık
ve Yabancılar Hukuku, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2004.
DÖNMEZ, Mustafa., “Devlet Memurlarının Sicil Yönünden
Değerlendirilmesi”, İller ve Belediyeler Dergisi, (661), Kasım 2000.
DÖNMEZER, Sulhi., Basın ve Hukuku, İstanbul 1976. DURAN, Lütfi., İdare Hukuku Ders Notları, İstanbul 1982.
ERGEN, Cafer., İdari Yargı Davaları, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2008. ERGEN, Cafer., İdari Yargılama Usulü Kanunu Şerhi, Ankara, Seçkin
Yayıncılık, 2008.
EVREN Çınar Can., “İptal Davalarında Kendiliğinden Araştırma İlkesi”,
Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XII, 2008, S. 1-2
GELEGEN, Taner., Kamu Yönetiminde Disiplin ve Disiplin Cezaları, DD,
Cumhuriyetin 50. Yılı Özel Sayısı, Ankara, 1973.
GENÇ, Turan., Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri Hakkında, Ceza ve
Disiplin Soruşturmaları, Ankara, 1999
GİRİTLİ, İsmet., BİLGEN, Pertev., AKGÜNER, Tayfun., İdare Hukuku ,
İstanbul, 2001
GİRİTLİ, İsmet., BİLGEN, Pertev., AKGÜNER, Tayfun., İdare Hukuku ,
Ankara 2008,
GÜNDAY, Metin., İdare Hukuku, Ankara 2004.
GÖLCÜKLÜ, Feyyaz., “İdari Ceza Hukuku ve Anlamı; İdarenin Cezai
Müeyyide Tatbiki”, SBFD, C.XVIII, S.2, 1963.
GÖZLER, Kemal., İdare Hukuku, Bursa, Ekin, 2009, Cilt II. GÖZLER, Kemal., İdare Hukukuna Giriş, Bursa, Ekin, 2008.
GÖZÜBÜYÜK, A.Şeref., Yönetim Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi 2009. GÖZÜBÜYÜK, A.Şeref., Türkiye’nin Yönetim Yapısı, Turhan Kitabevi,
Ankara, 2004.
GÖZÜBÜYÜK, A.Şeref., TAN, Turgut., İdare Hukuku Cilt 1 , Ankara
1998.
HAKERİ, Hakan., Ceza Hukuku (Temel Bilgiler), Ankara, Seçkin
Yayıncılık, 2010.
HAKERİ, Hakan., Ceza Hukuku (Genel Hükümler), Ankara, Seçkin
Yayıncılık, 2009.
İÇEL, Kayıhan., Kitle Haberleşme Hukuku, İstanbul 2007.
İZGİ, Ömer., GÖREN, Zafer., Türkiye Cumhuriyetinin Anayasasının
Yorumu, C.I, Ankara, TBMM Yayınları, 2002.
KAMAN KARAN, Nur., Devlet Memurluğunun Sona Ermesi, Ankara,
Seçkin Yayıncılık, 2003.
KAPLAN, Gürsel., İdari Yargıda Dava Açma Süreleri, Turhan Kitabevi,
KARABATAK, Birgül., 657 Sayılı Devlet Memurları Kanuna Tabi
Memurların Sicil Yöntemiyle Değerlendirilmeleri, Belediye Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, Ağustos 2000.
KARAHANOĞULLARI, Onur., Kamu Hizmeti, Turhan Kitabevi, Ankara,
2004
KARAHANOĞULLARI, Onur., Memur Disiplin Hukukunun Niteliği ve
İlkeleri, Çağdaş Yerel Yönetimler, C:8, S.:3, Temmuz 1999
KARAVELİOĞLU, Celal., İdari Yargılama Usulü Kanunu, Ankara, 2006 KAYA, Nurullah., DOĞAN, Cevdet., Soruşturma Rehberi, Ankara, 2002. KAYAR, Nihat., Kamu Personel Yönetimi, Bursa, Ekin, 2010, s. 42
KILIÇ, Ayhan., İdari Yargıda Davalı ve Davalının Temsili, Yüksek Lisans
Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2009.
KURU, Baki – YILMAZ, Ejder - ASLAN, Ramazan, “Medenî Usul
Hukuku”, 11. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 1999.
LİVANELİOĞLU, Ömer Asım., Memur Disiplin Hukuku, Ankara 2003. NARMANLIOĞLU, Ünal., İş Hukuku II, İzmir 2001.
OĞURLU, Yücel., İdari Yaptırımlar Karşısında Yargısal Korunma, Ankara
2001.
OĞUZMAN M.Kemal - SELİÇİ Özer – OKTAY ÖZDEMİR Saibe,
Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), Filiz Kitabevi, İstanbul 2009.
ONAR, Sıddık Sami., İdare Hukukunun Umumi Esasları, İstanbul 1966. ORHAN, Gökhan., Türkiye’de Memur Disiplin Suç ve Cezalarının
Uygulanması, Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla, 2003.
ÖZAY, İl Han., İdari Yaptırımlar, İstanbul 1985.
ÖZAY, İl Han., Günışığında Yönetim, Afa Yayınları, İstanbul, 2002. ÖZEK, Çetin., Devlete Karşı Suçlar, İstanbul 1976.
ÖZEK, Özek., Kitlesel İletişim Özgürlükleri, İnsan Hakları, İstanbul 2000. ÖZGENÇ, İzzet., Türk Ceza Kanunu Gazi Şerhi, Ankara 2006.
ÖZGENÇ, İzzet., Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2010. ÖZTAN, Bilge., Medeni Hukuk’un Temel Kavramları, Ankara 2009.
PINAR, İbrahim., Açıklamalı İçtihatlı Devlet Memurları Kanunu Şerhi,
Ankara 2006.
PINAR, İbrahim., Disiplin Suç ve Cezaları ve Sicil Hukuku, Ankara 2008. SAĞLAM, Mehmet., Türk Personel Hukukunda Disiplin Suç ve Cezalarına
İlişkin Esaslar ve Uygulaması, Ankara 2003.
SANCAKDAR, Oğuz., Disiplin Yaptırımı Olarak Devlet Memuriyetinden
Çıkarma ve Yargısal Denetimi, Ankara 2001.
SEZER, Yasin., Kamu Hizmetine Girme Hakkı, Ankara, 2006.
SÖYLER, Yasin., İdari Usul İlkeleri Açısından Devlet Memurunun Disiplin
Soruşturması, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2008.
ŞENER, Esat., Hukuk Sözlüğü, Ankara 2001.
TANİLLİ, Server., Devlet ve Demokrasi, İstanbul, 1988.
TAŞKIN, Ahmet., Kamu Görevlileri Disiplin Hukuku, Ankara, 2006.
TAŞKIN Ahmet., ZENGİN İbrahim., Ceza Hukuku El Kitabı, Ankara
2004.
TOPRAK, Nuri., Personel Yönetimi, Ankara, 1992. TORTOP, Nuri., Kamu Personel Yönetimi, Ankara 1999. TOROSLU, Nevzat., Ceza Hukuku Genel Kısım, Ankara 2010. TUTUM Cahit., Türkiye’de Memur Güvenliği, Ankara 1972. ŞEN, Ersan., Anayasa Mahkemesi Kararları (Ceza), İstanbul 1998.
UĞURLU, Yücel, “Danıştay Kararları Işığında İdari Yargıda Re’sen
Araştırma İlkesi”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. II. S.1, 1998
ÜNLÜ, Ahmet Hamdi., İçtihatlı Devlet Memurları Kanunu, Ankara 1998. ÜNVER, Mehmet., KARDOĞAN, Nezir., KAHRAMANOĞLU, Salih.,
Açıklamalı Devlet Memurları Kanunu, Ankara 2005.
YAYLA, Yıldızhan., İdare Hukuku, İstanbul 2009.
YILDIRIM, Ramazan., Açıklamalı Kaynakçalı İdare Hukuku Kavramları
Sözlüğü, Konya, 2006.
YILDIRIM, Ramazan., İdare Hukuku Dersleri I, Konya, 2009. YILDIRIM, Ramazan., İdare Hukuku Dersleri II, Konya, 2010.
YÜCE, Turhan Tufan., “Ceza Hukuku İlkelerinin Disiplin Ceza Hukukunda
Geçerliliği Sorunu ve Danıştay Kararlarının Bu Açıdan Tahlili”, DD, Yıl: 24, Sayı:88, 1994.
ZEVKLİLER, Aydın – HAVUTÇU, Ayşe – GÜRPINAR, Damla., Medeni
Hukuk, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008
İnternet Kaynakları www.adalet.gov.tr www.aym.gov.tr www.basbakanlik.gov.tr www.danistay.gov.tr www.mevzuat.gov.tr www.rega.gov.tr www.tdk.gov.tr
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
ÖZGEÇMİŞ
Adı-Soyadı : Fatih Çetin Doğum Yeri-Tarihi : İzmit - 1982 Medeni Hali : Bekar Öğrenim Durumu :
Maşukiye İlkokulu – Kocaeli Kocaeli Anadolu Lisesi – Kocaeli
İstanbul Üniversitesi / Siyasal Bilgiler Fakültesi / Kamu Yönetimi Bölümü - İstanbul
Mesleği : İdari Yargı Hakimi
Görev Yeri : Konya 1. İdare Mahkemesi Telefon : 0 505 866 3187
E-Posta adresi : fatihcetin41@yahoo.com
Adresi : Konya 1. İdare Mahkemesi – Adalet Sarayı