Dezavantajlı Olma Durumu ve Dezavantajlı Olarak Kabul Edilen Öğrenciler

Eğitim kurumlarında görev yapan yöneticilerin dezavantajlılık hakkında bilgi ve algı düzeyleri oldukça önemlidir. Bu öneme bağlı olarak yapılan araştırma sonuçları değerlendirildiğinde, nitel veriler daha anlamlı hale gelecektir. Okul müdürü ve müdür yardımcılarının dezavantajlılık hakkında bilgi ve algı düzeyleri aşağıdaki gibidir: Tablo 7

Hizmet Öncesi ve Hizmet İçi Sürecinde Dezavantajlılık İle İlgili Bilgi Edinme Durumu

f %

Okul Müdürü Evet 7 35

Hayır 13 65

Okul Müdür Yardımcısı Evet 7 35

Hayır 13 65

Toplam 20 100

Tablo 7’ye bakıldığında, okul müdürlerinin yarısından fazlasının (f=13) dezavantajlı öğrencilerle ilgili; lisans, yüksek lisans, doktora gibi akademik bilgi almadıkları gibi MEB’in hizmet içi eğitimlerinde bilgi almadıkları görülmektedir. Yapılan görüşmelerde dezavantajlı öğrenciler ile ilgili bilgi edindiğini bildiren okul yöneticilerinin (f=7) konuyla ilgili bilgiyi; kaymakamlıklar ve ilçe milli eğitim müdürlükleri rehberlik servislerince verilen dezavantajlılıkla dolaylı olarak ilgisi olan

“okul güvenliğini sağlama, madde bağımlılığı ile mücadele” gibi çalışmalardan edindiklerini ifade etmişlerdir.

Tablo 8

Daha Önce Dezavantajlı Öğrencilerin Bulunduğu Bir Okulda Görev Yapma Durumu

f %

Okul Müdürü Evet 16 80

Hayır 4 20

Okul Müdür Yardımcısı Evet 13 65

Hayır 7 30

Toplam 20 100

Tablo 8 incelendiğinde; okul müdürlerinin % 80’i meslek hayatı boyunca dezavantajlı öğrencilerin yoğun olduğu bir okulda görev yaptığını belirtmiştir. Okul müdürlerinin % 20’si ise dezavantajlı öğrencilerin yoğun olduğu kendi okulunda ilk kez görev yaptığını belirtmiştir. Okul müdür yardımcıları ise % 65’i dezavantajlı bir bölgede daha önce görev yaptığını ifade etmişken; % 30’luk bir orana sahip olan okul müdür yardımcıları dezavantajlı öğrencilerin olduğu bir okulda ilk kez görev yaptığını belirtmiştir. Bu tabloya göre okul yönetiminin; çevreyi, aileleri, öğrenci profilini tanıması, okul yönetimi açısından olumludur.

Tablo 9

Daha Önce Dezavantajlı Öğrencilerin Bulunduğu Bir Okulda Görev Yapma Süresi

f % Okul Müdürü 1-10 yıl 8 50 11-20 yıl 5 31 21-30 yıl 2 13 31-40 yıl 1 6 Toplam 16 100

Okul Müdür Yardımcısı 1-10 yıl 8 62

11-20 yıl 4 30

21-30 yıl - -

31-40 yıl 1 8

Okul yöneticilerinin daha önce dezavantajlı öğrencilerin bulunduğu bir okulda görev yapma süresini inceleyen Tablo 9’a bakıldığında okul müdürleri, % 50’si 1-10 yıl; % 31’inin 11-20 yıl; % 13’ünün 21-31 yıl; % 6’sının ise 31-40 yıl zaman aralığında ilgili okullarda görev yaptığını ifade etmiştir. Aynı tabloda okul müdür yardımcıları, % 62’si 1-10 yıl; % 30’u 11-20 yıl; % 8’inin ise 31-40 yıl zaman aralığında ilgili okullarda görev yaptığını ifade etmiştir. Bu tabloya göre okul yönetiminin dezavantajlı bölgelerde uzun yıllar görev yapması mesleki tecrübe kazanması; aile, çevre, öğrenci hakkında bilgi sahibi olması açısından olumludur. Ancak okul yönetiminin dezavantajlı bölgelerde karşılaştığı olayları tanıması, bilmesi; olaylara, ailelere ve öğrencilere karşı bir “kanıksama” duygusuyla yaklaşmasına sebep olabilir. Bu duygu zamanla olaylara, ailelere, öğrencilere karşı bir “boş vermişlik” algısına sebep olabilir. Yapılan görüşmelerde okul idaresinin “akademik anlamda ayrı ayrı incelenmesi gereken örnek olayları” çok sıradan olaymış gibi anlatması durumun bir örneğini oluşturmaktadır.

Tablo 10

Okulda Dezavantajlı Öğrenci Bulunma Durumu

f %

Okul Müdürü Evet 20 100

Hayır - -

Okul Müdür Yardımcısı Evet 20 100

Hayır - -

Toplam 20 100

Tablo 10 incelendiğinde, okul müdür ve müdür yardımcılarının tamamı okullarında dezavantajlı (yoksul, korunmaya muhtaç, tek ebeveynli, kendisi veya ailesi suça bulaşmış, sokakta veya başka bir sektörde çalışan) öğrenci bulunduğunu ifade etmiştir.

Tablo 11

Dezavantajlı Öğrencileri Uzaktan Ayırt Edebilme Durumu

f %

Okul Müdürü Evet 20 100

Hayır - -

Okul Müdür Yardımcısı Evet 19 95

Hayır 1 5

Toplam 20 100

Okul müdürlerinin ve müdür yardımcılarının dezavantajlı öğrencileri diğer öğrencilerden ayırt etme durumunu inceleyen Tablo 11’e göre, okul müdürlerinin tamamı, müdür yardımcılarının ise % 95’i bu öğrencileri tespit ettiklerini belirtmişlerdir. Yapılan görüşmelerde, bu çocukların; yoksulluklarının zaten ikamet edilen bölgeden; korunmaya muhtaçlığın ailelerle ile ilgili edinilen bilgilerden; boşanan annelerin babaya çocuğu göstermemesi neticesinde babanın okulu taciz etmesinden; suçla ilgili olarak okul civarındaki polis karakollarından verilen bilgiler ve ailesi hapishanede olan çocuklara görüş günü izin verilmesinden; çalışan çocukların, hem ellerinin görüntüsünden hem de derslere sürekli geç kalmasından ve devamsızlık yapmasından dezavantajlı oldukları anlaşılmaktadır. Ayrıca ders içinde ve dışında disiplini bozan bazı dezavantajlı öğrenciler okul yönetimce tanınmaktadır; çünkü ders öğretmenleri, sınıf içi disiplini sağlamakta yetersiz kaldıklarını ifade etmiştir.

Tablo 12

Dezavantajlılık Durumu Nedeniyle Okulu Terk Eden Öğrenci Durumu

f %

Okul Müdürü Evet 13 65

Hayır 7 35

Okul Müdür Yardımcısı Evet 13 65

Hayır 7 35

Tablo 12 incelendiğinde okul müdürlerinin ve yardımcılarının % 65’i okullarında dezavantajlılık nedeniyle okulu terk eden öğrencilerinin olduğunu belirtmişlerdir; ancak çalışma birinci dönem yapıldığı için okulu terk eden öğrenci sayısı ile ilgili net rakamlar verememişlerdir. Yapılan görüşmelerde bazı okul idarelerinin devamsızlık ve okul terki hususunda çok hassas oldukları tespit edilmiştir. Bazı okul yönetimleri, okulu terk eden öğrencinin ailesi ile görüşme, rehberlik servisinin aktif olarak katılımıyla öğrencinin ikna edilmesi gibi yöntemlerle öğrencinin okula döndürüldüğünü ifade etmiştir.

Tablo 13

Okul Yöneticilerine Göre Okulda Bulunan Dezavantajlı Öğrencilerle Yaşanılan Sorunlar

Sorunlar f

Okula devam etmeme 28

Psikolojik rahatsızlık 26 Disipline olamama 14 Akran uyumsuzluğu 14 Akademik başarısızlık 12 Veli ilgisizliği 10 Madde bağımlılığı 10 İletişim kuramama 8

Tablo 13’e bakıldığında okul yöneticilerinin dezavantajlı öğrencilerle yaşadıkları en önemli sorun (f=28) okula devam etmeme yani devamsızlık sorunudur. Öğrencilerin psikolojilerinin bozuk olması karşılaşılan sorun (f=26) sıklığında ikinci sırada yer almıştır. Okul yönetimlerinin karşılaştıkları diğer bir sorun ise dezavantajlı öğrencilerin sınıf içinde, dışında disiplin kurallarına uymamasıdır (f=14). Okul yönetimleri, uyum sorunu yaşayan dezavantajlı öğrencilerin kendi sınıf arkadaşlarıyla da geçinemediğini (f=14) ifade etmiştir. Okul yönetimleri, akademik başarısızlığı karşılaştıkları sorunlar sıralamasında (f=12) beşinci sıraya koymuşlardır. Bu sonuçtan dezavantajlı öğrencilerin, akademik başarılarından önce psikolojik ve uyum sorunlarının çözümlenmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır. Velilerin ilgisizliği (f=10), okul yönetiminin işini daha da zorlaştırmaktadır. Yapılan görüşmelerde okul yönetimleri, dezavantajlı öğrencilerin temizlik, beslenme gibi temel ihtiyaçlarının dahi karşılanmadığını; velilerin ebeveyn

bilincine sahip olmadığını; bazı velilerin ise okula silahla gelmek suretiyle öğretmeni veya okul yönetimini tehdit ettiğini ifade etmiştir.

Madde bağımlılığı (alkol, sigara, uçucu maddeler, esrar, kokain, eroin, hap) dezavantajlı öğrencilerde karşılaşılan bir diğer sorundur (f=10). Yapılan görüşmelerde okul yönetimleri, konu ile ilgili olarak son derece dikkatli olduklarını; ancak ailelerin de madde bağımlısı; uyuşturucu kullanıcısı ya da satıcısı olması nedeniyle mücadelelerinin boşa çıktığını ifade etmiştir. Madde bağımlılığı sorunu yaşayan okul yönetimlerinin sayısı belli semtlerle sınırlıdır. Bu okulların yöneticileri, bu öğrencileri kendi okullarında koruyabildiklerini fakat liselerde durumun daha da vahim olduğunu belirmişlerdir. Dezavantajlı öğrencilerin özellikle boşanma nedeniyle tek ebeveynli öğrencilerin kendilerini iletişime kapatmaları, okul idaresinin karşılaştığı bir başka sorundur (f=10).

4.1.2. Dezavantajlı Olma Durumu ve Dezavantajlı Olarak Kabul Edilen Öğrenciler