THE DETERMINATION OF PERCEPTION AND AFFECTIVE FACTORS OF NURSING STUDENTS RELATED TO CAREER

PLANNING

Jülide Gülizar YILDIRIM*, Melek ARDAHAN**

* Dr. Öğr. Üyesi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Halk Sağlığı Hemşireliği AnaBilim Dalı, julidegulizaryildirim@hotmail.com ** Doç. Dr., Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi, Halk Sağlığı Hemşireliği

AnaBilim Dalı

ÖZ

Çalışma, intörn hemşirelik öğrencilerinin kariyer planlamasına ilişkin görüşleri ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapıldı. Tanımlayıcı araştırmanın örneklemini bir Üniversite’nin Hemşirelik Fakültesi’nde okuyan intörn 300 öğrenci oluşturdu. Veri toplamada sosyo-demografik özellikler formu(10 soru) ve kariyer planlamasına ilişkin görüşleri ve etkileyen faktörleri inceleyen anket formu(22 soru) kullanıldı. SPSS 22 paket programıyla tanımlayıcı istatistikler, t testi, oneway anova ve regresyon analizi ile etkili değişkenler belirlendi. Öğrenciler 22.63±0.62 (aralık, 21-26 yaş), %85’i kadın ve %99.7’si bekardı. Öğrencilerden %53.7’sinin hemşirelik mesleğini istemeyerek, %25.7’si iş bulma imkanı fazla olduğu için seçtiği, %51.7’sinin tercihlerinde 1-5 tercih aralığında olduğu, %96.0’ının şuan çalışmadığı, %36.3’ü ileride klinik hemşiresi olarak çalışmayı istediği, %68.0’ının yüksek lisans yapmayı düşündüğü saptandı. Katılımcıların %33.3’ünün kariyer planını meslekte belirli bir yere gelebilmek ve statü sahibi olabilmek için yaptığı, %77.0’ının kariyer planlamayla ilgili eğitim veya danışmanlık almadığı, %78.7’si kariyer planlamasında ilk adımın hedef belirleme olduğunu, %54.0’ı için iş doyumun maddi kazançtan daha önemli olduğu, %81.0’ı için kariyer planlamada öz değerlendirmenin önemli olduğu, %59.7’si için kariyer planlamada başarısızlık korkusunun hedef belirlemekte engel olduğu, %44.7’si için evlilik durumunun kariyer yapmaya bir engel olduğu, %40.0’ı için çocuk sahibi olmanın kariyer yapmaya engel olduğu, %65.7’si için hemşirelik mesleğinin geliştirilmesinde kariyer planlama ve geliştirmenin etkin bir yöntem olduğu bulgulandı. Hemşirelik mesleğini seçmek ile ilgili memnuniyet durumunu etkileyen değişkenler incelendiğinde; kariyer planlamasında hedef belirleme(p<.05), ileride ne olmak istediği(p<.01), kariyer planlamasında öncelikleri belirleme(p<.001), öz değerlendirme

yapabilme durumu(p<.05), iyi maaş veren işte çalışma durumu(p<.05), mesleği isteyerek seçme durumundan ve üniversitede tercih seçim sırasından ileri düzeyde(p<.001) etkilendiği sonucuna varılmıştır. Sonuçta, intörn hemşirelik öğrencilerinin kariyer planlamada ilk adımın hedef belirleme olduğu, öz değerlendirmenin önemli olduğu, gelecek hedefleri, iş durumu ve üniversite tercih seçme durumunun meslekteki memnuniyeti etkilediği sonucuna varılmıştır. Hemşire öğrencilerin eğitim dönemlerinin son yıllarında kariyer planlamaya ilişkin rehberlik programlarının geliştirilmesi ve bu yönde dersler verilmesinin etkili olabileceği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Hemşirelik, Kariyer, Kariyer planlama,

Düşünce.

ABSTRACT

The study was carried out to determine the affective factors and influences of internship nursing students on career planning. The descriptive research sample consisted of 300 students who are studying in the of a University of one Nursing Faculty. A questionnaire form (22 questions) was used to collect data on the socio-demographic characteristics form (10 questions) and the opinions about the career planning. Using SPSS 22 package program, descriptive statistics, t test, oneway anova and regression analysis were used to determine the effective variables. The students were 22.63 ± 0.62 (range, 21-26 years), 85% were female and 99.7% were single. Of the students, 53.7% did not want the nursing profession, 25.7% chose it because they had more employment opportunities, 51.7% preferred preferences in the range of 1-5, 96.0% did not work now and 36.3% wanted to work as a clinical nurse in the future. 68.0% of the students thought to have a master's degree. It was observed that 33.3% of the participants had a career plan in order to be able to come to a certain place in the profession and to have a status. it was more important than financial gain, self-evaluation was important for career planning in 81.0%, fear of failure in career planning for 59.7% was the obstacle for determining the target, for 44.7% of the marriage status was an obstacle to making career, for 40.0% It was found that career planning and development was an effective method for developing nursing profession for 65.7%. When examining the variables affecting the satisfaction status about choosing the nursing profession; Setting goals in career planning(p<.05), what they would like to be in the future(p<.01), determining priorities in career planning(p<.001), self-assessment status(p<.05), good working status (p <.05), it was concluded that the profession was influenced by the

preference of the profession and in the university by preference (p<.001). As a result, it was concluded that internship nursing students were the first target in career planning, self-evaluation was important, future goals, job status and choice of university preference affected job satisfaction. It is suggested that the development of guidance programs for career planning and giving lessons in this direction may be effective in the last years of the education period of the nurse students.

Keywords: Nursing, Career, Career planning, Thoughts.

Giriş

Kariyer; kişinin seçtiği bir meslekte ilerleme kaydetmesi, o meslekte bulunduğu sürece tecrübe kazanması ve yeteneklerini geliştirmesidir (Acar ve Özdaşlı, 2017). Yani kariyer bir kişinin iş etkinlikleri, işteki davranışları ve davranışların sonucunda oluşan tutumları, benimsenen değerleri ve ömrünce edindiği amaçlarıdır. “Kariyer planlama, bireyin kendisindeki mevcut bilgi ve yeteneklerini göz önüne alarak; güçlü ve geliştirilmesi gereken taraflarını ortaya çıkarması; bilgi, beceri ve ilgilerine göre kariyer beklenti ve hedeflerini kesinleştirerek bu hedeflere nasıl erişebileceği ile ilgili hareket planlarını geliştirmesidir” (İbiş, 2011). Hemşirelik mesleğinin aile, arkadaş gibi kişilerin yönlendirmesi ile değil de isteyerek seçilmesi, edilen bilgi ve becerilerin mesleğin uygulanması sırasında etkin kullanılması ve hemşirenin toplumdaki saygınlığının korunması gerekir (Özpancar, 2008). Fakat hemşireler ve hemşirelik öğrencileri ile yapılan birçok çalışmada; meslek seçiminin bilinçli olarak yapılmadığı özellikle iş bulma kolaylığı, aile önerisi gibi nedenlerle seçilen hemşirelik mesleğini sürdürmekten memnun olmadıkları ve tükenmişlik düzeyinin yüksek olduğunu belirtmektedir. Bu nedenle hemşirelik öğrencilerinin kariyer uyumu ve iyimserlik düzeylerinin belirlenmesi ayrı bir öneme sahiptir (Kalafat, 2012). Gelişmekte olan ülkelerde son sınıftaki hemşirelik öğrencilerinin gelecekteki çalışma hayatını planlamalarına ve kariyer tercihlerine yönelik az sayıda araştırma vardır. Türkiye’de de bu konu ile ilgili yapılmışçok az çalışmaya rastlanmıştır (Akansel ve ark, 2010).

Bu bağlamda araştırma intörn hemşirelik öğrencilerinin kariyer planlamasına ilişkin görüşleri ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla planlanmıştır.

Yöntem

Araştırma, İzmir’de bir Üniversite’de Hemşirelik Fakültesinde okuyan intörn öğrencilerde yürütüldü. 2017-2018 öğretim yılında öğrenimine devam eden 4. sınıf öğrencileri araştırmanın evrenini oluşturmaktadır (N=467). Örneklem seçimine gidilmemiş olup evrenin tamamına ulaşılmaya çalışılmıştır.Araştırmanın amacı açıklandıktan sonra gönüllü olarak araştırmaya katılmak isteyen 4. Sınıf hemşireler ile çalışılmıştır (n=300). Veri toplama aracı olarak; araştırmacılar tarafından literatür bilgisi doğrultusunda hazırlanan, öğrencilerin sosyo-demografik özellikleri (10 soru) ile kariyer planlamasına ilişkin görüşleri ve bunu etkileyen faktörleri saptamak amacıyla (22 soru) toplam 32 soruluk anket formu kullanılmıştır. Verilerin toplanmasında kurumdan yazılı öğrencilerden sözel onam alındı.

Bulgular

Araştırmada elde edilen sonuçlara göre intörn öğrencilerin kariyer planlamasına ilişkin görüşleri ve etkileyen faktörler incelendiğinde, öğrencilerin %56.3’sı 23 yaşında olup, %85’i kadın ve %99.7’si bekardır. Öğrencilerin %70.3’ünün Anadolu Lisesi mezunu, %34.0’ının yaşamının büyük çoğunluğunda ilçede yaşadığı, %57.0’ının şuan yurtta kaldığı, %75.0’ının gelirinin giderine denk olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin aile tiplerine bakıldığında %91.3’ünün çekirdek aile olduğu, %49.0’ının annesinin ilkokul mezunu, %32.7’sinin babasının lise mezunu olduğu görülmüştür. Öğrencilerden %53.7’sinin hemşirelik mesleğini istemeyerek seçtiği, %25.7’sinin iş bulma imkanı fazla olduğu için geldiği, %51.7’sinin tercihlerinde 1-5 tercih aralığında olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin %53.7’sinin hemşirelik mesleğini seçmekten memnun olmadığı, hemşirelik mesleğini seçtikleri için memnun olmayanların %32.0’ının toplumun kabul ettiği hemşirelik algısından memnun olmadığı, %96.0’ının şuan çalışmadığı, %36.3’ü ileride klinik hemşiresi olarak çalışmayı istediği, %68.0’ının yüksek lisans yapmayı düşündüğü, %32.0’ının yüksek lisans yapmayı düşünmediği, %30.3’ünün belirli bir alanda uzmanlaşmak istediği için yüksek lisans yapmayı düşündüğü, %11.7’sinin bir an önce çalışma hayatına girmek istediği için yüksek lisans yapmayı düşünmediği sonucu çıkmıştır. Katılımcıların %33.3’ünün kariyer planını meslekte belirli bir yere gelebilmek ve statü sahibi olabilmek adına yapılan uğraşlar olduğunu düşündüğü, %77.0’ının kariyer planlamayla ilgili herhangi bir eğitim veya danışmanlık almadığı, %78.7’si için kariyer planlamasının ilk adımının hedef belirlemek olduğunu, %78.3’ünün kariyer planlaması yaparken önceliklerini bildiği, %54.0’ı için iş doyumun maddi

kazançtan daha önemli olduğu, %57.7’si için iyi maaş verilen her işte çalışılmaması gerektiği, %46.7’si için kariyer yapmanın iş garantisinden kısmen daha önemli olduğu, %81.0’ı için kariyer planlamada öz değerlendirmenin önemli olduğu, %59.7’si için kariyer planlamada başarısızlık korkusunun hedef belirlemekte engel olduğu, %44.7’si için evlilik durumunun kariyer yapmaya bir engel olduğu, %40.0’ı için çocuk sahibi olmanın kariyer yapmaya engel olduğu, %65.7’si için hemşirelik mesleğinin geliştirilmesinde kariyer planlama ve geliştirmenin etkin bir yöntem olduğu saptanmıştır.

Hemşirelik mesleğini seçmek ile ilgili memnuniyet durumunu etkileyen değişkenler incelendiğinde; kariyer planlamasında hedef belirleme(p<.05), ileride ne olmak istediği(p<.01), kariyer planlamasında öncelikleri belirleme(p<.001), öz değerlendirme yapabilme durumu(p<.05), iyi maaş veren işte çalışma durumu(p<.05), mesleği isteyerek seçme durumundan ve üniversitede tercih seçim sırasından ileri düzeyde(p<.001) etkilendiği sonucuna varılmıştır.

Tartışma

Çalışmada intörn öğrencilerin %96’sının şuan çalışmadığı, mezuniyet sonrası çalışmak istedikleri alan incelendiğinde, %36.3’ünün ileride klinik hemşiresi olarak çalışmak istediği saptanmıştır. Altunkürek ve arkadaşlarının çalışmasında da öğrencilerin yarısından fazlasının (%59.0) hastanede çalışmak istediği belirlenmiştir. Başka pek çok çalışmada da öğrencilerin yüksek oranda yönetici ya da akademisyen hemşire olarak çalışmak istediği saptanmıştır. Diğer çalışmalar ile karşılaştırıldığında bizim çalışmamızda mezuniyet sonrası yönetici hemşire ve akademisyen hemşire olma arzusu literatürdenfarklı olarak düşük bulunmuştur (Altunkürek ve ark, 2017). Hemşirelik mesleğini isteyerek seçen öğrencilerin lisansüstü eğitim sürecine yönelik isteklerinin diğer öğrencilere göre daha olumlu olduğu bulunmuştur. Atasoy ve Sütütemiz’in (2014) çalışmasında öğrencilerin hemşirelik eğitiminde kendilerinin akademik gelişimlerine katkıda bulunacak faaliyetlere katılma konusunda istekli oldukları belirtilmiştir. Yaptığımız çalışmada katılımcıların %33.3’ünün kariyer planını meslekte belirli bir yere gelebilmek ve statü sahibi olabilmek adına yapılan uğraşlar olduğunu düşündüğü, %77’sinin kariyer planlamayla ilgili herhangi bir eğitim veya danışmanlık almadığı saptanmıştır. Yaptığımız çalışmadaintörn öğrencilerin %65.7’si için hemşirelik mesleğinin geliştirilmesinde kariyer planlama ve geliştirmenin etkin bir yöntem olduğunu düşündükleri saptanmıştır. Hemşirelik eğitiminde kalitenin arttırılması, ileride meslek yaşamında mesleği

severek ve isteyerek yapacak hemşireler yetiştirilmesi ve yaşanan sorunlara çözüm üretilmesi için hemşirelik eğitimi alan öğrencilerin güdü kaynaklarının ve sorunlarının belirlenmesi önem taşımaktadır. Hemşirelik öğrencileri eğitim süreçleri boyunca, mesleği sevmeme, teorik bilgileri çok kısa sürede işleme, bu yoğun bilgilerin hepsini öğrenmekle sorumlu olma, yoğun zaman baskısı yaşama, klinik uygulamalarda hastanede veya yabancı bir ortamda bulunma, uygulamalarda hata yapma korkusu, klinik uygulamalardan deneyimlerin yeterli olmaması, klinik ortamın ve ekibin yarattığı stresörler, hasta bireylerle ve hasta yakınları ile uğraşma, hastanede çalışanlarla olan iletişim sorunları, öğretim elemanı ve öğrenciler arasında yaşanan sorunlar, ders uygulamalarında ve bakım vermede yetersiz olma gibi çeşitli güçlükler yaşamaktadırlar (Özkan ve Yılmaz, 2009).

Sonuç ve Öneriler

Yapılan araştırma sonucunda intörn hemşirelik öğrencilerinin hemşirelik mesleğini isteyerek seçmediği, iş bulma imkanı fazla olduğu için tercih ettiği ortaya çıkmıştır. Öğrencilerin kariyer planlamasına dair bir eğitim veya danışmanlık almadıkları tespit edilmiştir. Ayrıca yapılan araştırmada intörn öğrencilerin kariyer planlamasında ilk adımın hedef belirlemek olduğunu, öz değerlendirmenin önemli olduğunu bildikleri saptanmıştır. Araştırma sonucunda evlilik durumu, çocuk sahibi olmak kariyer planlarına engel oluşturacağını düşündükleri ortaya çıkmıştır.

Sonuçta, intörn hemşirelik öğrencilerinin kariyer planlamada ilk adımın hedef belirleme olduğu, öz değerlendirmenin önemli olduğu, gelecek hedefleri, iş durumu ve üniversite tercih seçme durumunun meslekteki memnuniyeti etkilediği sonucuna varılmıştır. Hemşire öğrencilerin eğitim dönemlerinin son yıllarında kariyer planlamaya ilişkin rehberlik programlarının geliştirilmesi ve bu yönde dersler verilmesinin etkili olabileceği önerilmektedir. Maddi kazanç sağlamak zorunda olduğu için lisansüstü eğitim yapamayan öğrenciler için, çalışma saatleri ve ders saatleri birbirine göre ayarlanabilir.

Kaynaklar

1) Akansel N., Çıtak TG., Özdemir A. (2010). Hemşirelik ve Sağlık Memurluğu Öğrencilerinin Meslek Seçimlerini Etkileyen Faktörler, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim Ve Sanatı Dergisi, 3(1): 24- 31.

2) Acar R.,Özdaşlı K. (2017). Bireysel Kariyer Planlama Yapmanın Öğrencinin Başarısı Üzerindeki Etkisi: SBMYO Öğrenci Üzerine Bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(21):301-314.

3) AltunkürekZ.,Gençbaş D., Çiçek H., BebişH., Özdemir S.(2017). Hemşirelik Öğrencilerinin Mesleği Tercih Etme Durumları ile Mesleki Kariyer Planları Arasındaki İlişkisinin Belirlenmesi, CumhuriyetHemşirelikDergisi ,6 (2): 76.

4) Atasoy I.,Sütütemiz, N.(2014). Bir Grup Hemşirelik Son Sınıf Öğrencisinin Hemşirelik Eğitimi İle İlgili Görüşleri. FlorenceNightingale Hemşirelik Dergisi, 22(2): 94–104.

5) İbiş E. (2011). Öğrencilerin Üniversite Bölüm Tercihleri ile Kariyer Yönelimleri Arasındaki İlişkiye Dair Bir Araştırma, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul S:8.

6) Kalafat T.(2012).Kariyer Geleceği Ölçeği (KARGEL): Türk Örneklemi İçin Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (38): 169-179.

7) Özkan S., Yılmaz E.(2009). Hemşirelik Öğrencilerinin Güdülenme Düzeylerinin Belirlenmesi, Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 25(3): 55-68.

8) Özpancar N. (2008). Hemşirelik 1. Sınıf Öğrencilerinin Hemşirelik Mesleği İle İlgili Görüşlerinin Belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(3): 9-17.

DENEYSEL OLARAK DİABETES MELLİTUS (DM)