Destinasyon Çekim Unsuru Olarak Tarih ve Kültür

Bir destinasyonun tarihi ve kültürü o destinasyonun en önemli kaynaklarından biridir. Tarihi açıdan önemli bir yere sahip ve tarihi değerlerini koruyarak o dönemleri yansıtan etkin bir sunumla birlikte turistlerin ziyaretine açık olan destinasyonlar dünya çapında tanınırlılığa sahip turizmin yoğun olduğu destinasyonlardır. Bununla birlikte popüler ve başarılı destinasyonlar; destinasyon alanlarında yaşayan yerel halkın kültürel değerlerini yitirmeden devam ettirebilen ve bunu turistleri çekebilecek bir motif unsuru olarak işleyebilen destinasyonlardır.

Burada “kültür” tüketilen ticari bir ürün olarak görülmekte ve kültür turizmi bu anlamda değerlendirilmektedir43. Kültür turizmi bir destinasyonun kültürüne – yaşam tarzı, miras, sanat, endüstri – odaklı turistik ürün çeşididir44. Kültür turizminin gelişmesinin nedeni; turistlerin hem kendilerinin dışındaki kültürleri ve mekanları deneyim etmek istemeleri hem de müzelerde ya da ören yerlerinde sergilenen eserlerle başka kültürlerle bütünleşmek istemeleridir45. Bu durumda kültür turizmi kültürel ürünlerini kültürel deneyimler olarak turistlere pazarlayan kültür endüstrisi olarak tanımlanmaktadır46. Bu doğrultuda kültürel turistlerin düşünceli, aktif, ilgili, soruşturmacı ve dünyayı görme tarzı ile değerlendirme becerisine sahip ve deneyim ettikleri hakkında tepki veren insanlar47 oldukları görülmektedir. Ayrıca kültür turizmi aracılığı ile destinasyonlara gelen turistler nispeten daha iyi eğitim görmüş ve harcama gücü daha yüksek turistlerdir. Bu nedenle kültürel kaynakların iyi değerlendirilerek

42 _{Richard Prentice and Vivien Andersen, “Festival as Creative Destination”, Annals of Tourism}

Research, Vol. 30, No.1, 2003, pp. 7-30.

43 _{Page and Hall, a.g.e., p. 153.} 44 _{Page and Hall, a.g.e., p. 155.}

45 _{Richard Prentice, “Experiential Cultural Tourism: Museums & The Marketing of The New}

Romanticism of Evoked Authenticity”, Museum Management and Curatorship, Vol. 19, No.1, 2001, pp. 5-26.

46 _{Prentice, a.g.m., pp. 5- 26.} 47 _{Prentice, a.g.m., pp. 5- 26.}

kaliteli turist olarak tabir edebileceğimiz bu turist tipini destinasyona çekerek turizm gelirlerini arttırmak mümkün olabilmektedir. Bunun yanı sıra turistlerin neden olduğu kültürel bozulma küçümsenmemeli turizm ve kültürel ekonomi için fayda maliyet analizleri de yapılmalıdır. Bu durumda turizmden elde edilen kar çok olsa bile manevi zararları dolayısıyla destinasyon zarar görebilmekte ve bu durumda sonuç olarak destinasyonun turizm geleceği de tehlikeye girmektedir.

Uluslararası kültür turizmi ise bugüne ya da geçmişe ait başka hayatlara yönelik merak duygusundan doğmuştur. Kültürel turizm motivasyon açısından çok yönlüdür; eğitimsel ve etnik nedenlerle çevreyi görmek istemek, haberlerde neler olduğuna dair daha iyi bir anlayış kazanmak, özel olaylara katılım, aile ve kökleriyle ilgili mekanları ziyaret etme istekleri gibi motifler önemlidir48. Bazı destinasyonlar ulusal ve uluslararası profilini yükseltmek için kültürlerine uygun festival ve etkinlik programları geliştirerek, çekiciliklerini ve farklılıklarını ortaya koymaya çalışmaktadırlar.

Özellikle, kent alanları çağdaş kültürel canlılık arayışı içindedirler ve dolayısıyla tarihi atmosferlerini festivaller için bir çerçeve olarak kullanma yoluna giderek turistleri çekmeye çalışmaktadırlar49. Destinasyonların sahip olduğu tarihi ve kültürel kaynaklar bir turistik ürün olan kültür turizmi kapsamında değerlendirilebilecekken, aynı zamanda diğer turistik ürünleri destekleyen alternatif bir turistik ürün olarak da ele alınabilmektedir.

Bununla birlikte kültürü, turizm gelişimi ve pazarlaması için kullanmak kamu politikasının bir parçası haline gelmiştir. Turizm ve kültürel tüketim arttıkça, kültür ve turizm arasındaki ilişki de şekil değiştirmektedir. Endüstri devrimi sonrasında kentlerin başarısı, ulusal ve uluslararası pazarlarda hizmet verebilme başarısına bağlı hale gelmiştir. Bölgesel politikalar da hizmet endüstrisini bölgeye yatırımcı olarak

48 _{Prentice, a.g.m., pp. 5- 26.}

çekebilmeye yöneliktir50. Kültürel politikaların etkisi bazı kentlerin imajlarını yeniden

şekillendirme stratejilerinde ortaya çıkmaktadır. Kentler arası rekabet; doğal ve kültürel

kaynaklar, fiziki konum, yatırım, kaliteli personel ve turist çekmek için geliştirilen ve projelendirilen destinasyon imajı ve sembolleri oluşturma becerisine bağlıdır51.

Kültürel politikaların en önemlilerinden biri uygarlıkların tarihi ve kültürel yapıların sunumuna aracılık eden müzeleri korumak, geliştirmek ve müze sayısını arttırmaktır. Müzeler turizm endüstrisinin ayrılmaz bir parçasıdır ve günümüzde artık eğlence faktörü katılarak müzeleri sıkıcılıktan ve monotonluktan kurtarmaya çalışılmaktadır. Eski tipteki müzeler cam vitrinlerde sergilenen objeler ile sıkıcı, kasvetli ve donuk bir atmosfer sunmaktayken, ancak son yıllarda müzeler büyük bir değişim içine girerek yeniden yapılandırılmışlardır. Günümüzde daha çok turistin ilgisini çekmek amacı ile sunum stillerini değiştiren daha modern ve cazibesi yüksek müze sayısı artmaktadır. Müzeler ne kadar çok insanın ilgisini çekebilirse devletten de o kadar çok mali yardım alacağı için aynı zamanda daha iyi ve özenli yapılandırılmaktadırlar. Vakıf müzelerinde ise yeterli finansal destek söz konusu olduğu için sergilemelerde her türlü yeni teknoloji ve yaratıcılık unsurları kullanılmakta ve farklı bir atmosfer yaratmayı başarmaktadırlar. Giriş parası alınan müzelerin yanında giriş parası almayan müzeler de bulunmaktadır. Genel sergi salonlarına girişin ücretsiz olduğu ancak özel bazı salonlara girişin ücretli olduğu müzeler mevcut olduğu gibi; genel müze giriş ücreti yanında müze içindeki farklı özel salonlar için de ayrıca giriş ücreti uygulaması da yapılabilmektedir. Birçok müze aldığı sponsorluklarla mali güçlerini arttırmaya çalışarak daha iyi hizmet vermek için faaliyetler yürütürken, uluslararası müzelerle daha iyi rekabet edebilme

şanslarını arttırmaktadırlar.

Çağdaş müzecilikte, müzeciler koleksiyonlarını zenginleştirip daha ilginç hale getirmeye çalışırken objeleri ya da eserleri yalnızca sergilemekle kalmamakta, onlarla ilgili hikayeler anlatarak, sunarak, canlandırarak müzelerin fonksiyonelliğine farklı bir

50 _{Robinson, et al. a.g.e., p. 23.} 51 _{Robinson, et al, a.g.e., p. 32.}

boyut getirmektedirler. Görsel-işitsel sunumlarla anlatımı daha da güçlendirerek müzelerin cazibesini arttırmaktadırlar. Bununla birlikte müzeler konferanslara, partilere, düğünlere ev sahipliği yaparak ticari bir işletme gibi de hareket etmektedirler. Müzelerin tek ziyaretlik yapılarını kırmak için ise özel geçici sergiler düzenlenmektedir.

İstanbul’da Sakıp Sabancı Müzesi’nin 2006 yılında düzenlediği Picasso ve Rodin

sergileri bu uygulamaların en güzel örneklerindendir. Bu geçici sergiler bir koleksiyoncunun karma sergisi olabileceği gibi farklı koleksiyonerlerden toplanan eserlerin sergilenmesi de olabilmektedir. Çağdaş müzelerin içinde restoran, kafe, kitap ve hediyelik eşya satış dükkanları yer alarak insanların dinlenme koşulu ile müzelerde daha çok vakit geçirmeleri sağlanmakta ve müzelerin sıkıcı olma imajı değiştirilmeye çalışılmaktadır.

Bununla birlikte; destinasyon ürün portföyü çeşitli soyut ve somut ürün ve hizmetlerden oluşurken; yeme ve içme söz konusu elemanların en önemlilerinden birini oluşturmaktadır. Yeme ve içme kültürü birincil ya da ikincil seyahat motifi olarak kendini gösterebilmektedir52. Aynı zamanda yemek yemek turistlerin tatilleri sırasında gerçeleştirdikleri en eğlenceli faaliyetlerden biri olmakla beraber, en az düşürülmesi olasılığı olan harcama tutarına sahip bir faaliyettir53. Dolayısıyla yerel yemek kültürü bir destinasyonun sahip olduğu en değerli çekiciliklerinden biri olarak nitelendirilebilmektedir. Bu durumda yerel yemek kültürünü koruyarak, bu kültürü turistlere yansıtacak pazarlama faaliyetleri ve politikalarının benimsenmesi gerekmektedir. Destinasyonlar genelde her türlü yemek çeşidini sunmak çabası içinde pek çok mekana ev sahipliği yaparken, turistler yerel yemekler sunan mekanlar bulmakta zorluk çekmektedirler. Ayrıca yabancı turistlere hizmet veren otel işletmelerinin yerel yemek kültürünü tanıtmak ve sevdirmek amacıyla menülerine yerel yemekleri dahil etmeleri önemlidir.

52 _{Shuai Quan and Ning Wang, “Towards A Structural Model Of The Tourist Experience: An}

Illustration From Food Experiences In Tourism”, Tourism Management, Vol. 25, No.3, 2004, pp. 297-305.

53 _{Bendegul Okumus, Fevzi Okumus and Bob Mckercher, “Incorporating Local and International}

Cuisines in the Marketing of Tourism Destinations: The Cases of Hong Kong and Turkey”, Tourism Management, Vol. 28, Issue 1, 2007, pp. 253-261.