Cezayı Kaldıran Şahsi Sebep Olarak Etkin Pişmanlık

noktada, artık takdir yetkisi kullanamayacak ve soruşturma işlemlerine devam ederek, iddianame düzenleyecek, kamu davasının açılmasını sağlayacaktır

. CMK m. 171/1’de ifade edilmemiş olsa da şahsi cezasızlık sebeplerinin var olduğu hâllerden, cezada indirim yapılmasını gerektirenler söz konusuysa Cumhuriyet savcısının, aynı gerekçelerle, artık takdir yetkisine sahip olmadığının; diğer ifadeyle, soruşturma işlemlerine devam etme ve iddianame düzenleme zorunluluğunun varlığını devam ettirdiğinin söylenmesi gerekir.

2.3.12.2. Cezayı Kaldıran Şahsi Sebep Olarak Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulanmasını Gerektiren Koşullar

381 Şahin, Muhakeme, 8. Bası, s. 134.

382Öztürk/Tezcan/Erdem/Sırma/Saygılar Kırıt/Özaydın/Alan Akcan/Erden, s. 153; Centel/Zafer, Ceza Muhakemesi Hukuku, 14. Bası, s. 548; Ünver/Hakeri, 13. Baskı, s. 502, 503; Çeker, s. 82; Cengiz Topel Çiftcioğlu, Açıklamalı Uygulama Örnekleriyle: Savcılık Kurumunun Hukuki Statüsü Bağlamında: Cumhuriyet Savcısının Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Kararı ve Kararın Denetimi, 3. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2017, s. 85.

110 Faal nedamet veya etkin pişmanlık, failin suç yoluna girdiği anda mevcut olmayan; ancak daha sonra ve failin iradesiyle ortaya çıkan, cezanın ya tamamen kaldırılmasını veya cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebeplerdir

. TCK’da etkin pişmanlık ile karıştırılabilmesi ihtimali bulunan diğer bir müessese niteliğindeki gönüllü vazgeçmenin, suçun tamamlanması anına kadar geçerliliği kabul edilmiş ve gönüllü vazgeçme suça teşebbüs hükümleri çerçevesinde düzenlenmiştir

. Bu durumda, TCK’nın sisteminde, etkin pişmanlık müessesesinin, belirli suçlar kapsamında ve bu suçların tamamlanmasından sonra, failin suçtan kaynaklanan zararı, tamamen veya kısmen ortadan kaldırmaya, suçun zararlarını mümkün olduğu ölçüde izale etmeye yönelik davranışlarıyla ortaya çıkan bir şahsi sebep olarak düzenlendiğinin ifade edilmesi gerekir

.

Cumhuriyet savcısının soruşturma işlemlerine son verilmesi kararını verebileceği hâllerden biri olan, cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşulların varlığının söz konusu olabileceği suç tiplerinin, TCK nazarı itibara alınarak şu şekilde belirtilmesi mümkündür:

- Organ ve doku ticareti suçu kapsamında cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık (m. 93/1)

383Artuk/Gökcen/Yenidünya, 7. Baskı, s. 540; Demirbaş, 9. Baskı, s. 648; Özgenç, Genel Hükümler, 9. Bası, s. 602; Koca/Üzülmez, 6. Baskı, s. 357; Akbulut, s. 210; Hüseyin Tanfer Ayhan, Ceza Muhakemesi Kanunu 171/1. Maddesi Kapsamında Cumhuriyet Savcısının Kamu Davası Açmada Takdir Yetkisi, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2013, s. 90.

384 Öztürk/Erdem, 11. Baskı, s. 302; Hakeri, 21. Baskı, s. 526; Özbek/Kanbur/Doğan/Bacaksız/Tepe, Muhakeme, s. 558; Mustafa Özen, “Cumhuriyet Savcısının Takdir Yetkisi”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XIII, Sayı: 3-4, 2009, s. 47; Ayhan, s. 92. TCK m. 36–“(1) Fail, suçun icra hareketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önlerse, teşebbüsten dolayı cezalandırılmaz; fakat tamam olan kısım esasen bir suç oluşturduğu takdirde, sadece o suça ait ceza ile cezalandırılır.” Nitekim TCK m. 36’nın gerekçesinde de aynı manaya gelecek ifadelere yer verilmiştir. Buna göre, “Suç bütün unsurlarıyla tamamlandıktan sonra örneğin çalınan eşyanın geri verilmesi veya kaçırılan kişinin serbest bırakılması hâllerinde, artık vazgeçme değil etkin pişmanlık söz konusudur. Bazı suçlarla ilgili olarak yapılan düzenlemeler bağlamında özel hükümler olarak etkin pişmanlığa yer verilmesinin daha doğru olacağı düşüncesiyle;

Hükûmet Tasarısında “tam teşebbüs” aşamasındaki gönüllü vazgeçme karşılığında kullanılan etkin pişmanlıkla ilgili hüküm, Tasarı metninden çıkarılmıştır.” Madde gerekçesi için bk. Özgenç, Gazi Şerhi, s. 485.

385 Öztürk/Erdem, 11. Baskı, s. 302; Özgenç, Genel Hükümler, 9. Bası, s. 603; Centel/Zafer/Çakmut, 7. Bası, s. 465; Hakan Hakeri, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013, s. 451; Özbek/Kanbur/Doğan/Bacaksız/Tepe, Muhakeme, s. 558; Ayhan, s. 89.

386 TCK m. 93/1–“(1) Organ veya dokularını satan kişi, resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce durumu merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz.”

111 - Malvarlığına karşı suçlar kapsamında cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin

pişmanlık (m. 168/5)

- İmar kirliliğine neden olma suçu kapsamında cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık (m. 184/5)

- Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak suçu kapsamında cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık (m. 192/1, 2, 4)

- Para ve kıymetli damgaları yapmaya yarayan araçlar suçu kapsamında cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık (m. 201)

- Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu kapsamında cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık (m. 221/1, 2, 3, 4)

387 TCK m. 168/5–“(5) Karşılıksız yararlanma suçunda, fail, azmettiren veya yardım edenin pişmanlık göstererek mağdurun, kamunun veya özel hukuk tüzel kişisinin uğradığı zararı, soruşturma tamamlanmadan önce tamamen tazmin etmesi hâlinde kamu davası açılmaz, …”

388 TCK m. 184/5–“(5) Kişinin, ruhsatsız ya da ruhsata aykırı olarak yaptığı veya yaptırdığı binayı imar plânına ve ruhsatına uygun hâle getirmesi hâlinde, bir ve ikinci fıkra hükümleri gereğince kamu davası açılmaz, açılmış olan kamu davası düşer, mahkûm olunan ceza bütün sonuçlarıyla ortadan kalkar.”

389 TCK m. 192–“(1) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarına iştirak etmiş olan kişi, resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suç ortaklarını ve uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin saklandığı veya imal edildiği yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini sağlaması hâlinde, hakkında cezaya hükmolunmaz. (2) Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi, resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce, bu maddeyi kimden, nerede ve ne zaman temin ettiğini merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz. … (4) Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, hakkında kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmaktan dolayı soruşturma başlatılmadan önce resmî makamlara başvurarak tedavi ettirilmesini isterse, cezaya hükmolunmaz.”

390 TCK m. 201–“(1) Sahte olarak para veya kıymetli damga üreten, ülkeye sokan, nakleden, muhafaza eden veya kabul eden kişi, bu para veya kıymetli damgaları tedavüle koymadan ve resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suç ortaklarını ve sahte olarak üretilen para veya kıymetli damgaların üretildiği veya saklandığı yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını ve sahte olarak üretilen para veya kıymetli damgaların ele geçirilmesini sağlaması hâlinde, hakkında cezaya hükmolunmaz. (2) Sahte para veya kıymetli damga üretiminde kullanılan alet ve malzemeyi izinsiz olarak üreten, ülkeye sokan, satan, devreden, satın alan, kabul eden veya muhafaza eden kişi, resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suç ortaklarını ve bu malzemenin üretildiği veya saklandığı yerleri ilgili makama haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını ve bu malzemenin ele geçirilmesini sağlaması hâlinde, hakkında cezaya hükmolunmaz.”

391 TCK m. 221–“(1) Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu nedeniyle soruşturmaya başlanmadan ve örgütün amacı doğrultusunda suç işlenmeden önce, örgütü dağıtan veya verdiği bilgilerle örgütün dağılmasını sağlayan kurucu veya yöneticiler hakkında cezaya hükmolunmaz. (2) Örgüt üyesinin, örgütün faaliyeti çerçevesinde herhangi bir suçun işlenişine iştirak etmeksizin, gönüllü olarak

112 - Rüşvet suçu kapsamında cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık

(m. 254/1, 2, 3)

- Yalan tanıklık suçu kapsamında cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık (m. 274/1)

- Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçu kapsamında cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık (m. 282/6)

- Suç için anlaşma suçu kapsamında cezayı kaldıran şahsi sebep olarak etkin

pişmanlık (m. 316/2)