Bu dönemde Afganistan’da yaşanan gelişmeler

ABD Başkanı Carter 22 Şubat 1979 tarihinde Afganistan’a yapılan yardımın azaltılması emrini vermiştir.92 _{16 Mart tarihinde Herat’ta ayaklanma olmuştur. Hükümet}

90 _{Vasiliy Mitrokhin; A.g.e., s. 156}

91 _{Aleksandr Antonovich Lyakhovskiy, "Inside the Soviet Invasion of Afghanistan and the Seizure of}

Kabul, December 1979", Cold War International History Project, Working Paper Number 41, Ocak 2007, s.5, https://www.wilsoncenter.org/publication/inside-the-soviet-invasion-afghanistan-and-the- seizure-kabul-december-1979

birliklerinin Herat’ı geri almaları sırasında binlerce kişinin öldüğü duyulmuştur. 17-19 Mart tarihlerinde SBKP MK polütbürosu Afganistan’daki durumu görüşmek için toplantılar yapmıştır. 20 Mart tarihinde Taraki Moskova’ya çağrılmıştır. Sovyet siyasi ve lojistik yardım konuları görüşülürken Taraki’nin Sovyet birliklerinin müdahalesi konusundaki talebi reddedilmiştir. 27 Mart tarihinde Amin başbakan olmuştur.93

20 Mart 1979 tarihinde Brejnev ile N. M. Taraki’nin yaptığı görüşmede Afganistan’da durumun giderek bozulduğu, halktan uzaklaşıldığı, baskı ve keyfi öldürme ile kayıpların güven ortamını zedelediği, alınacak tedbirlerin neler olması gerektiği konuşulmuştur.94

1 Nisan tarihinde yeni hükümet açıklanmış: Albay Aslam Watanjar Savunma Bakanlığına ve Sheijan Mazduryar da İçişleri Bakanlığına atanmıştır. Asadullah Sarwari de Afgan istihbaratının başına getirilmiştir. Nisan/Mayıs aylarında yapılan kuvvet talepleri de Moskova tarafından reddedilmiştir.95

2 Nisan tarihinde Washington, Sovyetlerin Amerikalılar gerillaları silahlandırıyor iddiasını reddetmiştir. 30 Nisan tarihinde Taraki, Afganistan’ın doğu sınırındaki mevzilere yapılan saldırılarda Pakistan Devlet Başkanı Ziya ül Hak’ın parmağının olduğunu açıklamıştır. 13 Haziran tarihinde Afganistan, Pakistan’ın Afgan Hükümetine karşı yapılan ayaklanmayı desteklediğini duyurmuştur.96

Haziran ayında Sovyet Dışişleri Bakanlığında görevli Vasily Safronchuk, Afgan dış politikası konusunda tavsiyelerde bulunmak ve rejimin politik tabanını genişletmek maksadıyla Kabil’e gönderilmiştir. (Afganistan’da 22 Aralık tarihine kadar kalmıştır.). 29 Haziran tarihinde SBKP polütbürosu Taraki ve Amin’e ülkede güvenlik ve asayişi sağlamaları için baskı yapmaya karar vermiştir.97 _{Buna destek olmak için de Polütbüro,}

Bagram’a bir hava indirme taburu ve Kabil’e de 125 kişilik bir KGB özel kuvvet birliği göndermiş ve onlar da Bagram’ı işgal etmişlerdir.98 _{Temmuz ayının başında 600}

mevcutlu bir hava indirme taburu da Bagram’a yerleşmek üzere gizlice gönderilmiştir. Temmuz ayında SBKP Uluslararası departmanı Başkanı Boris Ponomarev Perçem karşıtı karışıklıkları düzeltmek, Afganistan’daki durumu tespit etmek ve Sovyetlerin endişe duyduğu eksiklikleri anlatmak üzere Afganistan’a gönderilmiştir.

93 _{Vasiliy Mitrokhin, A.g.e., s. 10; Ludwig W Adamec, A.g.e., s. 52}

94 _{http://psi.ece.jhu.edu/~kaplan/IRUSS/BUK/GBARC/pdfs/afgh/afgh-rus.html} 95 _{Vasiliy Mitrokhin, A.g.e., s. 10; Ludwig W Adamec, A.g.e., s. 53}

96 _{Ludwig W Adamec, A.g.e., s. 53} 97 _{Vasiliy Mitrokhin, A.g.e., s. 11} 98 _{Ludwig W Adamec, A.g.e., s. 53}

75

Temmuz ayında Amin karşıtı broşürlerin dağıtıldığı görülmüştür. 27-28 Temmuz tarihinde Amin kabineyi yeniden değiştirerek, Watanjar ve Mazduryar görevden uzaklaştırmıştır.

17 Ağustos tarihinde Afganistan’daki askeri durumu tespit etmek üzere Kabil’e, Sovyet Savunma Bakan Yardımcısı General İvan Pavlovskiy’in başkanlık ettiği 63 yüksek rütbelinin oluşturduğu üst düzey bir askeri heyet gönderilmiştir. Pavloskiy Kasım ayında Moskova’ya geri döndüğünde Sovyet askeri harekâtının ve işgalinin doğru olmayacağını anlatan bir rapor hazırlamıştır.99

Uluslararası Af Örgütünün 21 Ağustos 1979’da hazırladığı rapora göre, 1978 Kasım ayında Poli Çarhi’de bulunan mahkûmların miktarı on iki bin kişiye ulaşmıştır. Bu hapishanenin alabileceği mevcudun iki katı anlamına gelmektedir. Tutukluların içinde sadece siyasi suçluların akrabası olduğu için orada bulunan kırk iki kadın ve çocuk da vardı.100

Aydınlık gazetesi 1 Eylül 1979 tarihinde yayınladığı haberde: “Rusya’ya teslimiyetçi yaklaşan hükümetlerin adım adım Taraki darbesini hazırladığını” bildiren bir haber yayınlamıştır.101

Aydınlık gazetesi 2 Eylül 1979 tarihine yayınladığı haber ile:”Sovyetlerin dış müdahale yaygarasının yeni bir askeri müdahalenin habercisi olabileceğini” yayınlamıştır.102

Kabil’deki Poli Çarhi Hapishanesi’nde tutuklulara işkence yapıldığı yönünde çok miktarda bilgi alınmıştır. Time dergisinin 1 Ekim 1979 tarihli sayısında yayınlanan bir habere göre, Kabil’deki komünist rejim kısa sürede otuz bin kişiyi hapse atmış, iki bin civarında Afgan’ı da idam etmiştir.103

Ülkenin bayrağının renginin de kızıla dönüştürülmesi, Müslüman halk arasında büyük bir tepki ile karşılanmış ve 1979 yılında ilk isyan Nuristan Eyaleti’nde başlayarak, kısa bir süre içerisinde bütün ülkeye yayılmıştır. Taraki rejimi, merkez dışında tüm ülkede kontrolünü elinden kaçırmıştır. Taraki iktidarı boyunca ülkedeki düzeni ve asayişi sağlayabilmek için yaklaşık 200 bin kişi çeşitli şekillerde

99 _{Vasiliy Mitrokhin, A.g.e., s. 11}

100 _{Esedullah Oğuz, A.g.e., s. 94; http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,947444,00.html} 101 _{Aydınlık gazetesi 1 Eylül 1979, s.1}

102 _{Aydınlık gazetesi 2 Eylül 1979, s.1}

öldürülmüştür. Sadece Herat’ta başlayan isyanı önlemek için şehrin uçaklarla havadan bombardıman edilmesi neticesinde yaklaşık 30 bin kişi ölmüştür.104

Brejnev ise isyanları dış güçlerin faaliyetlerine bağlayarak şöyle demiştir: “Dışarıdan eğitilerek silahlandırılan binlerce, on binlerce karşı-devrimci tam donanımlı ordular halinde Afganistan’a gönderilmeye başlamıştır. Aslında işbirlikçileriyle birlikte emperyalizm, devrimci Afganistan’a karşı ilan edilmemiş bir savaş başlatmıştır.

Afganistan saldırının durdurulmasını ve böylece yeni yaşamın barış içinde kurulmasına olanak tanınmasını ısrarla talep etmiş, dış saldırıya karşı direnen Afgan yönetimi, daha Başkan Taraki zamanında ve sonrasında Sovyetler Birliği’ne yardım için defalarca başvurmuştur. Kendi adımıza biz de saldırı durdurulmazsa Afgan halkını kötü zamanlarında terk etmeyeceğimiz konusunda gereken çevreleri uyarmıştık.”105

9 Ekim 1979 tarihinde Washington Post gazetesi, Sovyetlerin yeni ürettiği silahların denemesini Afganistan’da yaptığını bildiren bir haber yayınlamıştır.106

Bu arada Afganistan’da Halk ve Perçem grupları arasında kavga ve çekişme tüm hızıyla devam etmiş, iktidarı ele geçiren Halkçılar Perçemleri tasfiye çalışmalarına başlamıştır. Taraki Perçemlerden kurtulmak için hepsini büyükelçi olarak yurtdışına göndermeyi kararlaştırmıştır. Babrak Çekoslovakya’ya, kendisi Pakistan’a, Nur Ahmet Nur Washinghton’a, Walil Londra’ya ve Anahita Belgrad’a gönderilmiştir. İç mücadele çok ciddi sonuçlar doğurmuş, Sovyetler Birliği’ne bağlı olan birçok komünist idam edilmiştir.107

Aydınlık gazetesi 4 Kasım 1979 tarihinde yayınladığı haberde: “Afganistan’da örtülü bir Rus işgali gerçekleştiğini, Moskova’nın Afganistan’a yirmi tümen gönderdiğini” belirtmiştir.108

Aydınlık gazetesi 5 Kasım 1979 tarihinde yayınladığı haberde: “Sovyetlerin işgal bataklığına saplanacağını” bildirmiştir.109