Bekâr Kalma

Geleneksel toplumla karfl›laflt›r›ld›¤›nda modern toplumlarda bekâr kalma oranla-r› gittikçe artmaktad›r. Toplumda bekâr say›s›n›n artmas›n›n nedenleri flöyle aç›k-lanmaktad›r: Birincisi insanlar erken yaflta evlenmek yerine daha geç evlenmeyi tercih etmektedir. Boflanma oranlar›n›n artmas› toplumda bekârlar›n›n say›s›n art-mas›n› sa¤layan di¤er bir faktördür. Bunun yan› s›ra eflleri ölen yafll› nüfus say›s›n artmas› bekârlar›n say›s›n› art›rmaktad›r. Giddens’a göre, bekâr olmak insan yafla-m›n›n farkl› süreçlerinde farkl› anlamlar› içermektedir. Daha önceleri yirmili yafllar-da evlenme e¤ilimi yüksek oldu¤u, günümüzde ise bu yafllaryafllar-da insanlar yafllar-daha az evlendi¤i belirtilmektedir. Otuzlu yafllarda çok az kad›n›n ve erke¤in evli olmad›-¤›, otuz ile elli yafl aras›nda bekâr insanlar›n ço¤unun boflanm›fl oldu¤u belirtil-mektedir. Otuz ile elli yafl aras›nda bekâr insanlar›n ayn› zamanda “iki evlilik ara-s›nda” oldu¤u da düflünülmektedir (Giddens, 2000: 177).

Peter Stein (1980, aktaran Giddens, 2000: 177) yafl› yirmi befl ile k›rk befl yafl aras›nda olan altm›fl bekâr insanla yapt›¤› araflt›rman›n sonuçlar› bekâr kalma alg›-s›n› ortaya koymas› aç›s›ndan önemlidir. Bu araflt›rmaya göre görüflülen kifliler;

• Bekâr olman›n kariyer için önemli bir f›rsat ve yararl› oldu¤u; • Bekâr olman›n çeflitli cinsel deneyimlere f›rsat verdi¤ini,

• Bekâr olman›n özgürlük ve özerklik oldu¤unu düflünmektedirler.

Görüflülen kifliler bekâr kalman›n (onlara göre) yukar›da s›ralanan olumlu so-nuçlar›n›n yan› s›ra, evlili¤in yayg›n oldu¤u bir toplumda yaln›zl›k ve yal›t›lm›fll›k-tan rahats›zd›rlar. Sonuç olarak, görüflülen insanlar›n ço¤u toplumsal olarak evlen-meleri yönünde daha çok bask› alt›nda kald›klar›n› ve bekâr kalmaya yönelik her-hangi bir teflvikte bulunulmad›¤›n› belirtmifltir (Giddens, 2000: 177).

Sonuç

Bu ünitede temel olarak evlilik ve evlilik türleri, akrabal›k sistemleri ve akrabal›k dayan›flma iliflkileri, hane ve hane çal›flma stratejileri ve evliliklerde görülen de¤i-flimler üzerinde durulmufltur. Evlilik iki yetiflkin insan aras›nda, toplum taraf›ndan tan›nan ve onaylanan; bir cinsel birlik olarak tan›mlanmaktad›r. Evlilikler oturulan yere göre, efl say›s›na göre, eflin seçildi¤i yere göre, eflin seçildi¤i gruba göre, oto-rite iliflkilerine ve soy ve secereye göre s›n›fland›r›lmaktad›r. Akrabal›k, evlilik yo-luyla veya kan ba¤›yla (soy ba¤›) oluflan insan iliflkilerine verilen add›r. Akrabal›k insan toplumlar›n›n temel düzenleyici kurumlar›ndan biridir. Akrabal›k sistemi;

bi-S O R U D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE DÜfiÜNEL‹M SIRA S‹ZDE S O R U DÜfiÜNEL‹M D ‹ K K A T

SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ

N N

4

Toplumda bekâr say›s›n›n artmas›n›n nedenleri flöyle aç›klanmaktad›r: Birincisi insanlar erken yaflta evlenmek yerine daha geç evlenmeyi tercih etmektedir. Boflanma oranlar›n›n artmas› toplumda bekârlar›n›n say›s›n artmas›n› sa¤layan di¤er bir faktördür. Bunun yan› s›ra eflleri ölen yafll› nüfus say›s›n artmas› bekârlar›n say›s›n› art›rmaktad›r.

rey ve gruplar aras›ndaki iliflkilere, anne-baba ve çocuklar aras›ndaki iliflkilere, kar-defller aras›ndaki iliflkilere, evli efller aras›ndaki, biyolojik iliflkilere dayanmaktad›r. Akrabal›k kurumu; anne, baba ile çocuklar aras›ndaki iliflkileri, büyükanneler, bü-yükbabalar ve torunlar aras›ndaki iliflkileri, kuflaklar aras› siyasi iliflkileri, evlilik bi-çimlerini (yasak ve izinleri), oturma yerini, insanlar›n birbirlerine hitap bibi-çimlerini, miras biçimlerini belirler. Türkiye’de akrabal›k kurumu genifl sosyal a¤lar› içeren ve ailenin ekonomik, toplumsal ve kültürel yaflam›n› do¤rudan etkileyen bir iflleve sahiptir. Akrabal›k bir yan›yla karfl›lafl›lan sorunlarla bafla ç›kmada önemli bir da-yan›flma ve destek kurumu iken; di¤er yandan bask›, gözetleme ve denetleme me-kanizmalar›yla da ciddi bir kontrol arac›na dönüflebilmektedir. Hane ayn› evde, ay-n› çat› alt›nda veya yaflama mekâay-n›nda oturan, hep birlikte düzenli olarak yemek yiyen(“ortak tencereyle”) ve gelirlerini paylaflan insanlar için kullan›lan bir kav-ramd›r. Hanede yaflayan insanlar aras›nda mutlaka kan ba¤› olmas› gerekmez. Ha-ne çekirdek aileden, genifl aileden ve aralar›nda kan ba¤› olmayan insanlardan oluflmaktad›r. Hane çal›flma stratejileri, bilinçli veya bilinçsiz, üstü aç›k veya örtü-lü olsun hanede yaflayan bireyler aras› iflböörtü-lümünü anlatan bir kavramd›r. Hane ça-l›flma stratejileri hane bireylerinin zamanlar›n› piyasa ekonomisi, evde yap›lan üre-tim ve evde yap›lan tükeüre-tim alanlar›nda nas›l kulland›klar›n› ifade etmektedir. Ge-leneksel olarak evlilik yetiflkin bir kad›n ve yetiflkin bir erkek aras›nda yasal geçer-lili¤i olan bir iliflki biçimidir. Ancak evliliklerde baz› de¤iflimler görülmektedir. Ev-liliklerde görülen de¤iflimler, birlikte yaflama, komün yaflam biçimleri, eflcinsel ai-leler, boflanma, tek ebeveynli aile/hane ve bekâr kalma bafll›klar› alt›nda toplaya-biliriz. Birlikte yaflamay›, bir çiftin evli olmadan cinsel bir içinde birlikte yaflamas› olarak tan›mlayabiliriz. Komün yaflam biçimleri, aileye karfl› gelifltirilen yeni komü-nal yaflam biçimleri de hayata geçirilmifltir. Baz› eflcinsel çift yasal olmasa da bir-likteliklerini törenlerle meflrulaflt›rarak birbirleriyle “evlenmektedir”. Boflanma,“ta-raflardan birinin veya her ikisinin kendi arzusu ile toplumda geçerli norm ve adet-lere göre evlilik birli¤ini sona erdirmesi” ve “hukuksal olarak kurulmufl bir evlili-¤in, yine resmi yasalar nezdinde ortadan kalkmas›” olarak tan›mlamaktad›r. Tek ebeveynli aile/hane reisi sadece kad›n veya hane reisi sadece erkek olan haneleri ifade etmektedir. Evlenmeden bekâr kalma e¤ilimi gittikçe artmaktad›r.

Evlilik türlerini ay›rt edebilmek:

“Evlilikiki yetiflkin insan aras›ndaki, toplum ta-raf›ndan tan›nan ve onaylanan bir cinsel birlik olarak tan›mlanabilir”. Evlilik genellikle ailenin ço¤almas›n› sa¤layan bir birlikteliktir. Di¤er bir deyiflle, evlenen her iki çiftin çocuk yapmas› ve bu çocuklar› yetifltirmesi beklenir. Evlilik tek ba-fl›na ve sadece cinsel bir birliktelik de¤ildir. Evli-lik, kad›n ve erkek aç›s›ndan karfl›l›kl› duygu paylafl›m›, birlikte bir yaflam› beraber geçirme karar›, beraber paylafl›lmas› arzulanan bu yafla-m›n ayn› zamanda sorumluluklar›n›n beraber üst-lenilmesi anlam›na da gelmektedir. Evlilik, kad›n ve erke¤in birlikteli¤inden oluflan her türlü yetki ve sorumlulu¤u paylaflmas› ve meflrulaflt›rmas›-n›n toplumsal kurallar çerçevesinde kabul gör-mesidir. Evliliklerin bu s›n›fland›rmas› ilk olarak,

oturulan yere göre;ikincisi, efl say›s›na göre; üçüncüsü ise eflin seçildi¤i gruba göre; dör-düncüsü, otorite iliflkilerine ve beflinci soy ve

secereye göre yap›lmaktad›r. Oturulan yere

göre evlilik,matrilokal, patrilokal ve neolokal olmak üzere kendi içinde üçe ayr›lmaktad›r: Er-ke¤in kad›n›n ailesinin evinde oturmas›na, yani halk dilinde iç güveyli¤i olarak ifade edilen evli-lik türüne matrilokal denir. Patrilokal evlievli-lik türü kad›n›n erke¤in evinde oturmas› anlam›na gel-mektedir. Neolokal evlilik türünde ise kad›n ve erkek ailelerinin yan›nda kalmazlar ve onlardan ayr›larak kendilerine ayr› ev açarlar. Efl say›s›na

göre evlilik,monogami ve poligami olmak üze-re ikiye ayr›l›r. Monogami tek eflle evlenme anla-m›na gelmektedir. Poligami ise çok eflle evlen-mektedir. Poligami de kendi içinde ikiye ayr›l›r: Poliandri ve Polijini. Bir kad›n›n ayn› anda bir-den fazla erkekle evlenmesine poliandri bir-denir. Bir erke¤in birden fazla kad›nla evlenmesi ise polijini olarak adland›r›l›r. Eflin seçildi¤i gruba

göre yap›lan evlilik, endogami ve egzogami olarak üzere ikiye ayr›l›r. Akraba aras› yap›lan evlili¤e endogami yani içevlilik denir. D›flevlilik (exogamy) ise, kad›n ya da erke¤in evlenece¤i kifliyi üyesi oldu¤u grubun d›fl›ndan seçmesidir.

Otorite iliflkilerine göre;hemen hemen bütün toplumlarda erke¤in kad›na göre daha üstün ol-du¤u kabul edilir. Evliliklerde kocan›n

üstünlü-¤üne patriyarki (atarerkil) denir. Kad›nlar da bu üstünlü¤ü kültürel ve ideolojik olarak kabul eder-ler ve benimsereder-ler. Matriyarki (matriarchy) evli-liklerde kad›n›n üstünlü¤ü ve otoritesi anlam›na gelmektedir. Toplumlar›n ço¤unda evliliklerde erke¤in üstünlü¤ü ve otoritesi yayg›nd›r. Soy ve

secere iliflkilerine göre; Patriliniyal (patriline-al) sistemde miras›n paylafl›m› baba soyunun üs-tünlü¤e göre yap›lmaktad›r. Matriliniyal (matrili-neal) sistemde ise miras›n bölüflümü ana soyu-nun üstünlü¤ü a¤›r basmaktad›r.Bilateral sistem-de her iki taraf mirastan eflit hak almas› öngörül-mektedir. Patriliniyal (patrilineal) sistemde ana soyundan gelen kifliler, matriliniyal (matrilineal) sistemde ise baba soyundan gelen kifliler akraba olarak kabul edilmezler.

Akrabal›k kurumunun özelliklerini s›ralayabilmek:

Akrabal›k, evlilik yoluyla veya kan ba¤›yla (soy ba¤›) oluflan insan iliflkilerine verilen add›r. Ak-rabal›k insan toplumlar›n›n temel düzenleyici ku-rumlar›ndan biridir. Devletsiz toplumlarda akra-bal›k sistemleri toplumsal iliflkilerin düzenlen-mesinde temel bir kurumdur. Akrabal›k

siste-mi; birey ve gruplar aras›ndaki iliflkilere, anne-baba ve çocuklar aras›ndaki iliflkilere, kardefller aras›ndaki iliflkilere, evli efller aras›ndaki, biyolo-jik iliflkilere dayanmaktad›r. Akrabal›k kurumu; anne, baba ile çocuklar aras›ndaki iliflkileri, bü-yükanneler, büyükbabalar ve torunlar aras›ndaki iliflkileri, kuflaklar aras› siyasi iliflkileri, evlilik bi-çimlerini (yasak ve izinleri), oturma yerini, in-sanlar›n birbirlerine hitap biçimlerini, miras bi-çimlerini belirler. S›n›fs›z toplumlarda kar› ve ko-ca aras›ndaki iliflkiler ayn› zamanda kad›n ve er-ke¤in kendi soy gruplar› aras›ndaki iliflkileri de belirlemektedir. Bu iliflkiler bir bütün olarak ak-rabal›k sistemini oluflturmaktad›r. Babasoylu toplumlarda, kad›nlar›n bütün haklar› evlenene kadar babalar›n›n, evlendikten sonra da kocas›-n›n üstüne geçmektedir. Anasoylu toplumlarda ise kardefl grubu daha önemlidir. Bu toplumlar-da miras annenin erkek kardeflinden k›z karde-flin o¤luna, yani day›dan ye¤enine geçmektedir. Antropolojide akrabal›¤› analiz eden soy

kura-m›na göre, “toplumlarda akrabal›k sistemlerinin

Özet

1

N

2

varolufl nedeni hak ve görevlerin da¤›t›lmas›d›r”.

‹ttifak kuram› ise, “gruplar aras›nda evlilikle kurulan ba¤lar› düzenleyen kurallar›n nas›l orta-ya ç›kt›¤›yla ilgilenir”. Türkçede ise, “akraba” söz-cü¤ü günlük dilde genifl anlamda kullan›lmakta-d›r: “Uzaktan akraba”, “yak›ndan akraba”,

“ak-rabadan birisiyle evlendim” gibi ifadeler

duya-r›z.Akrabal›k baba soyundan ve anne soyundan gelmektedir. Akraba evlili¤inin baba soyundan (amca ve hala çocuklar›) ve anne soyundan (da-y› ve teyze çocuklar›) akraba evlili¤i fleklinde iki ana karakteri oldu¤u belirtilmektedir. “Paralel ye¤en evlili¤i ve çapraz ye¤en evlili¤i fleklindeki ayr›m da sosyolojik ve genetik çal›flmalar için ku-ramsal anlamda önemli”. Türkiye’de akrabal›k kurumu genifl sosyal a¤lar› içeren ve ailenin eko-nomik, toplumsal ve kültürel yaflam›n› do¤rudan etkileyen bir iflleve sahiptir. K›rdan kente do¤ru yaflanan göç sürecinde akrabal›k sistemi göç edi-lecek yerin belirlenmesinden, göç ettikten sonra oturulacak konut ve çal›fl›lacak ifle ulaflmaya ka-dar birçok önemli noktada etkili olmufltur. Ken-te yerlefltikKen-ten sonra akrabalar aras› toplumsal iliflkiler kentin karmafl›k ve belirsiz ortam›na kar-fl› bireyleri ve aileleri yabanc›laflmaya karkar-fl› koru-maktad›r. Akrabal›k, ekonomik dayan›flman›n ya-n› s›ra toplumsal ve kültürel ba¤lar›n korunmas› ve güçlenmesinde de önemli bir güce sahiptir. Akrabal›k bir yan›yla karfl›lafl›lan sorunlarla bafla ç›kmada önemli bir dayan›flma ve destek kuru-mu iken; di¤er yandan bask›, gözetleme ve de-netleme mekanizmalar›yla da ciddi bir kontrol arac›na dönüflebilmektedir.

Hane ve hane çal›flma stratejileri tan›mlayabilmek.

Haneayn› evde, ayn› çat› alt›nda veya yaflama mekân›nda oturan, hep birlikte düzenli olarak yemek yiyen (“ortak tencereyle”) ve gelirlerini paylaflan insanlar için kullan›lan bir kavramd›r. Hanede yaflayan insanlar aras›nda mutlaka kan ba¤› olmas› gerekmez. Hane çekirdek aileden, genifl aileden ve aralar›nda kan ba¤› olmayan in-sanlardan oluflmaktad›r. Hane çal›flma

strateji-leri,bilinçli veya bilinçsiz, üstü aç›k veya örtülü olsun hanede yaflayan bireyler aras› iflbölümünü anlatan bir kavramd›r. Hane çal›flma stratejileri hane bireylerinin zamanlar›n› piyasa ekonomisi,

evde yap›lan üretim ve evde yap›lan tüketim

alan-lar›nda nas›l kulland›klar›n› ifade etmektedir.

Pi-yasa ekonomisi, hanenin geçimini sa¤lamak için

iflgücü piyasalar›nda ve evde yap›lan iflleri anlat-maktad›r. Evde yap›lan üretim, eve yiyecek ge-tirmek için ekilebilir bir araziyi iflleme, hayvan yetifltirme ve evde geçimlik ürünlerin (salça, tar-hana, ekmek vb.) üretilmesini ifade etmektedir.

Evde yap›lan tüketim iflleri ise, yemek piflirmek,

çocuk bak›m›, evdeki tamir iflleri, elbise dikme, onar›m gibi faaliyetleri kapsamaktad›r. Hanede çal›flma stratejileri veya hane içi ifller ço¤unlukla toplumsal cinsiyete ve yafla dayal› örgütlenmek-tedir. Hanenin faydas›n› ço¤altmak için her bir bireyin davran›fl›n›n rasyonel ekonomik ilkelere dayal› olufltu¤unu varsayan bu yaklafl›m›n aksi-ne; haneye aktar›lan kaynaklar›n kullan›m›, bö-lüflüm ve tüketim iliflkilerinde önemli eflitsizlikler yaflanmaktad›r.

Evliliklerde görülen de¤iflimleri aç›klayabilmek:

Geleneksel olarak evlilikyetiflkin bir kad›n ve yetiflkin bir erkek aras›nda yasal geçerlili¤i olan bir iliflki biçimidir. Bu iliflki biçiminde karfl›l›kl› hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi bekle-nir. Birlikte yaflamak, bir çiftin evli olmadan

cinsel bir birliktelik içinde yaflamas› olarak

ta-n›mlanabilir. Birlikte yaflamak genç insanlar ara-s›nda, hem evlili¤in ilk bafllang›c› hem de evlili-¤e karfl› alternatif bir beraberlik olarak; yayg›n-laflmaktad›r. Birlikte yaflamak bir “deneme evlili-¤i” olarak görülmektedir. Komün yaflam

biçim-leri: Aileye karfl› gelifltirilen yeni komünal yaflam biçimleri de hayata geçirilmifltir. 19. yüzy›lda Amerika’da New England’da hayata geçirilen

Oneida Toplulu¤u ve ‹srail’deki Kibbutz Toplu-lu¤u komünal yaflam tarzlar›na örnek olarak

ve-rebiliriz. Özellikle de “1960’larda, çokluk grup içindeki özgür cinsel iliflkilerle çocuklar›n yetiflti-rilmesinde kolektif sorumluluk esas›na dayanan çok çeflitli komünal gruplar kurulmufltu. Bunlar-dan küçük bir bölümü, hala varl›klar›n› sürdür-mektedir”. Eflcinsel kavram›, ayn› cinsten olan kiflilerle cinsel birliktelik yaflayan veya ayn› cinse e¤ilim duyan kiflileri anlatmak için kullan›lmak-tad›r. Erkek eflcinsellere “gay”, kad›n eflcinsellere de “lezbiyen” denmektedir. Baz› eflcinsel çift ya-sal olmasa da birlikteliklerini törenlerle meflru-laflt›rarak birbirleriyle “evlenmektedir”. Yapay döllenme tekniklerinin geliflmesi sayesinde efl-cinsel kad›nlar›nda heteroseksüel birliktelik

ol-3

N

4

madan hamile kalmalar› sa¤lanmaktad›r.

Boflan-ma,“taraflardan birinin veya her ikisinin kendi arzusu ile toplumda geçerli norm ve adetlere gö-re evlilik birli¤ini sona erdirmesi” ve “hukuksal olarak kurulmufl bir evlili¤in, yine resmi yasalar nezdinde ortadan kalkmas›” olarak

tan›mlamak-tad›r. Boflanman›n bireysel nedenleri aras›nda, erken yaflta yap›lan evlikler, evlilik süresi ve ev-lenme karar›n›n al›nmas›nda yap›lan hatalar, ya-p›sal nedenleri aras›nda ise ekonomik koflullar, kad›nlar›n ekonomik ba¤›ms›zl›¤›n› kazanmas› ve evlilik ve boflanma konusunda de¤iflen de¤er ve tutumlar yer almaktad›r. Tek ebeveynli

ai-le/hanereisi sadece kad›n veya hane reisi sade-ce erkek olan haneleri ifade etmektedir. Geliflmifl ve geliflmekte olan ülkelerde tek ebeveynli aile-lerin hane reisinin sadece ço¤unlukla kad›nlar oldu¤u göstermektedir. Bu ailelerin say›s›ndaki art›fl›n nedenleri ise flunlard›r: Boflanma veya ay-r›lma, evlilik d›fl› do¤umlar ve kad›n›n kocas›n›n ölmesi. “Tek anne olmay› seçme”kavram› asl›nda kad›n›n toplumsal ve ekonomik konumuyla da ilgili bir durumdur. Gelir sahibi, e¤itimli ve kent-li kad›nlar aras›nda tek anne olmay› seçme e¤ikent-li- e¤ili-mi daha fazlad›r. Çocuklar›yla yaln›z yaflayan ve hane reisi kad›n olan hanelerin yoksullaflma risk-leri daha fazlad›r. Bekâr kalma, geleneksel top-lumla karfl›laflt›r›ld›¤›nda modern toptop-lumlarda be-kâr kalma oranlar› gittikçe artmaktad›r. Birincisi insanlar erken yaflta evlenmek yerine daha geç evlenmeyi tercih etmektedir. Boflanma oranlar›-n›n artmas› toplumda bekârlar›oranlar›-n›n say›s›n artma-s›n› sa¤layan di¤er bir faktördür. Bunun yan› s›-ra eflleri ölen yafll› nüfus say›s›n artmas› bekârla-r›n say›s›n› art›rmaktad›r.

1. Evlilikler s›n›fland›r›l›rken afla¤›dakilerden hangisi

kullan›lmaz?

a. Oturulan yere göre evlilik b. Efl say›s›na göre evlilik c. Eflin seçildi¤i gruba göre evlilik d. Yafla göre evlilik

e. Otorite iliflkilerine göre evlilik

2. Afla¤›daki kavramlardan hangisi evliliklerde kocan›n üstünlü¤ünü ifade etmektedir? a. Monogami b. Poligami c. Polygyny d. Poliandry e. Patriyarki

3. ‹ttifak kuram› akrabal›k sistemlerini nas›l aç›klamak-tad›r?

a. Akrabal›k toplumsal dayan›flma sistemidir. b. Akrabal›k miras paylafl›m›n› belirleyen bir

sis-temdir.

c. Akrabal›k evliliklerin kurallar›n› belirleyen bir sistemdir.

d. Akrabal›k kan ba¤›na göre belirlenen bir sistem-dir.

e. Akrabal›k dayan›flman›n yan› s›ra çat›flma yara-tan bir sistemdir

4. Evlilik yoluyla veya kan ba¤›yla (soy ba¤›) oluflan insan iliflkilerine verilen ad afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Komflu b. Akrabal›k c. H›s›m d. Hemflehri e. Has›m

5. Ayn› çat› alt›nda oturan ve hep birlikte düzenli ola-rak yemek yiyen ve gelirlerini paylaflan insanlar için kullan›lan kavram afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Hane b. Ev c. Klan d. Akraba

e. Akraba dayan›flmas›

6. Klasik iktisada göre hane bireyleri aras›nda gerçek-leflen iflbölümü afla¤›dakilerden hangisine dayanarak organize edilmektedir? a. Maliyet-kazanç b. Yafl-gelir c. Maliyet-yafl d. Cinsiyet-yafl e. Kazanç-cinsiyet

7. ‹srail’deki Kibbutz Toplulu¤u afla¤›daki yaflam bi-çimlerinden hangisine örnek teflkil eder?

a. Geleneksel yaflam biçimi b. Bekar yaflam biçimi c. Komünal yaflam biçimi d. Eflcinsel yaflam biçimi e. Tek ebeveyn yaflam biçimi

8. New England’da hayata geçirilen Oneida Toplulu¤u afla¤›daki yaflam biçimlerinden hangisine örnek teflkil eder?

a. Geleneksel yaflam biçimi b. Bekar yaflam biçimi c. Tek ebeveyn yaflam biçimi d. Eflcinsel yaflam biçimi e. Komünal yaflam biçimi

9. Afla¤›daki ülkelerden hangisinde kocas› ölen kad›n kendisini yakmaktad›r? a. Afganistan b. Endonezya c. Malezya d. Irak e. Hindistan

10.Türkaslan ve Suleymanov taraf›ndan Türkiye’de ya-p›lan bir araflt›rmada “evlenmeden birlikte yaflamay› onayl›yor musunuz?” sorusuna cevaplay›c›lar›n (ö¤ren-cilerin) yüzde kaç› “Hay›r” yan›t›n› vermifltir?

a. % 14 b. % 45 c. % 80 d. % 54 e. % 20

Kendimizi S›nayal›m

LEVRAT VE SORORAT T‹P‹ EVL‹L‹KLER

Levirat:Dul kad›n›n ölmüfl olan kocas›n›n erkek kar-defli ile evlenmesi/evlendirilmesidir. Bir erkek öldü-¤ünde geride efli ve çocuklar› kal›yorsa, bunlara daha iyi bakacak ve aile bütünlü¤ünü de bozmayacak bir ev-lilik yapt›r›lma amac›na yönelik olarak yap›lan bu evli-likler, genelde evlili¤i yapanlardan çok, ailenin karar› ile gerçekleflmektedir.

Sororat:Kar›s› ölen erke¤in ergen olan bald›z› ile ev-lenmesine sororat denir. Sororat, çocuklara en iyi anne-li¤i yapacak kiflinin çocuklar›n teyzesi olabilece¤i dü-flüncesinden hareketle yap›l›r ve burada da amaç k›z al›p veren ailelerin aras›nda kurulmufl olan akrabal›k iliflkisinin devam›n› sa¤lamaya yöneliktir. Evlili¤in, bi-reysel ifllevlerinden çok toplumsal ifllevleri birinci dü-zeyde bir hedef oldu¤undan bu evliliklerde ailelerin karar› daha ön plandad›r.

Levirat ve Sororat Tipi Evlilikler:

‹çten evlenme (endogami), belirli bir grubun kendi üye-leri aras›ndaki iliflkiyi devam ettirmek ve grup içi uyu-mu korumak için yap›l›r. Kuflkusuz her toplumdaki iç-ten evlenmenin çeflitli nedenleri vard›r ama Türkiye’nin Do¤u ve Güneydo¤u Bölgesindeki içten evlenmeler te-melde “Mal/miras bölümünün engellenmesi” (Gökçe, 1996:166, Altuntek, 1993) ve “Sahip olunan s›n›fsal ya-p›ya denklik” esas›nda gerçekleflir. Bu nedenlerden ikincisi, sahip olunan s›n›fsal yap›ya denklik temelinde gerçekleflen evlilikler bireylerden çok s›n›fsal yap›n›n taleplerine ve uygunlu¤una göre yap›l›r. Bireyin özgür iradesi afliretin veya familyan›n (genifl ailenin) d›fl›nda bir alanda kendini gerçeklefltiremez.

Bu iki nedene ba¤l› olarak geçekleflen en yayg›n evlen-me biçimleri ise levirat ve sororatt›r. ‹çten evlenevlen-menin en yayg›n görevi, evlenmeler yoluyla iki aile aras›nda kurulmufl olan birlikteli¤in devaml›l›¤›n› korumakt›r. Nitekim bu yörelerde evlilik için kullan›lan “k›z almak-k›z vermek” ifadesi de asl›nda evlili¤in kiflilerden çok aileler veya kabileler aras›nda yap›ld›¤› anlam›na gelir ve evlenenlerin yaflam› ve evlilikleri üzerinde baflkala-r›n›n (al›fl-verifl ifllemini gerçeklefltirenlerin) söz hakk› devam eder. Bu ba¤lamda baz› toplumlarda evli erkek öldü¤ünde dul kalan kar›s› ölenin kardefli ile evlendiri-lir. Veya kars›s› ölen erkek kar›s›n›n k›z kardefli ile ev-lendirilir. Birinci uygulamaya levirat, ikincisine sororat denir (Lundberg, 1970:111).

Ailenin bütünlü¤ü ve devaml›l›¤›n›n esas oldu¤u ilkel toplumlarda ve geleneksel toplumlarda rastlanan bu

evlilik, toplumsal alana yans›mayan kimi sorunlara ne-den olabilece¤i kaç›n›lmazd›r. En basit bir yönne-den ko-nuya de¤inmek gerekirse her fleyden önce bireylerde ciddi ve keskin bir rol de¤iflimine neden oldu¤udur. Kay›nbirader olarak davrand›¤› ve buna göre iliflkide bulundu¤u birisinin birden kocas› olmas› do¤al olarak kifliyi etkileyecektir. Günümüzde evliliklerin geleneksel evliliklerden temel bir farkl›l›¤› var ki o da; efl seçimidir. Geleneksel toplumlarda evlili¤i yapan bireyin, kendi bafl›na karar verme imkân› ve flans› yoktur. Bu durum en çok da kad›nlar için geçerlidir. Sözgelimi geleneksel evliliklerde kocas› ölen kad›nlar, ölen kocan›n efli ola-rak an›lmaya devam ederler (Kirwen, 1979).