FTT yaklaşımı ile öğretimin öğrencilerin yaratıcılıklarına etkisi var mıdır?
FTT ile öğretimin öğrencilerin yaratıcılıklarına etkisini araĢtırmak amacıyla yaratıcılık değerlendirme ölçeği uygulanmıĢtır. Üç bölümden oluĢan (soru sorma, sebepleri açıklama, sonuçları tahmin etme) Yaratıcılık değerlendirme ölçeği, ön test ve son test olarak, deney ve kontrol grubu öğrencilerine uygulanmıĢtır.
Öğrencilerin yaratıcılıklarını değerlendirmek amacıyla bir durum belirlenmiĢ ve öğrencilerin bu durumu daha iyi anlamak için belirli bir sürede (10 dakika içinde), yapabildikleri kadar soru sormaları, nedenleri açıklamaları ve sonuçları tahmin etmeleri istenmiĢtir. Bunları verilen test kâğıdına yazmaları belirtilmiĢtir. Öğrencilerin yanıtlarından elde edilen nitel veriler, dereceli puanlama anahtarı ile nicel verilere dönüĢtürülmüĢtür. Öğrencilerin yazdıkları her bir “soru”, “neden” ve “sonuç” cümleleri; dereceli puanlama ile sırasıyla “ilişkisiz:0 p -uygun: 2p -benzersiz (unique):5p” Ģeklinde puanlandırılarak değerlendirilmiĢtir. Bütün yanıtlar okunduktan sonra, “ilişkisiz, uygun ve benzersiz” yanıtlar belirlenmiĢtir. Değerlendirme aĢamasında bütün yanıtların listelenmesine ve “benzersiz” olarak sınıflandırılan bir yanıtın, ikinci bir öğrenci tarafından verilmiĢ olması durumunda, ikisinin de “uygun” sınıfına yerleĢtirilmesine dikkat edilmiĢtir. Sonuçlar birbirinden bağımsız iki uzman ve araĢtırmacı tarafından ayrı ayrı değerlendirilmiĢtir ve görüĢ ayrılığı bulunan yanıtlarda, değerlendirme ölçütleri tekrar incelenmesi sonucunda görüĢ birliği alınarak ortak karar verilmiĢtir.
Bu çalıĢma için uyarlanan dereceli puanlama anahtarına göre, öğrencilerin verdikleri yanıtların puanlama örnekleri, araĢtırma sorularıyla birlikte aĢağıdaki tablolarda yer almaktadır.
Uygulama: AĢağıdaki durumla ilgili olarak yazabileceğiniz her cümleyi yazınız.
Her bölüm için açıklamalar yapıldıktan sonra, 10 dakikalık süre içinde tamamlayınız.
Durum Cümlesi:
“Arılar yeryüzünde kaybolduğunda insanlığın ancak 4 yıllık ömrü kalmış demektir” Ön test uygulamaları:
Soru sorma: Bu bölümde, üstteki durumu anlamanızda yardımcı olacağını
düĢündüğünüz bütün soruları sorunuz. Sormanız gereken ya da ne olduğundan emin olmak istediğiniz bütün soruları listeleyiniz.
Bu bölümde öğrenci yanıtları incelenerek, dereceli puanlama anahtarına göre puanlandırılmıĢ ve toplam puanlar hesaplanmıĢtır. Yaratıcılık alanı Ön test Soru sorma bölümü için örnek yanıtlar Tablo 4.22.‟de verilmiĢtir.
Tablo 4.22. Yaratıcılık Alanı Ön test “Soru” Örnekleri
ĠliĢkisiz (0 puan)
- Arılar da insanlar gibi iki ayaküstünde duracak mı? - Arılar akıllı hayvanlar mıdır?
- Arılar hangi çiçekleri severler? - Arılar hangi renktedir?
- Arılar neden altıgen şeklinde bal yapar?
Uygun
(2 puan)
- Neden 4 yıl ömrü kalmış olabilir ki? - Arıların yaşamları insanlara benzer mi? - İnsanlar da arılar gibi kaybolur mu? - İnsanlar nasıl yok olacak?
- Arıların insanlardan farkı nedir? - Arılar neden ve nasıl kaybolur? - Neden arılar kaybolur?
- Arıların yeryüzündeki önemi nedir?
- Arılar olmasa, Dünya uzun süre durur muydu?
- Arılar ile insanların yaşam süresinin bağlantısı nedir?
- Sadece arılar kaybolduğunda mı, insanlığın yaşam süresi 4 yıl
kalıyor?
Benzersiz (5 puan)
- Arıların bu denli görevi varken, insanlar neden çiçeklere zarar
verir?
- Arılar nelerden zarar görür, nelerden faydalanır (çiçekler
dışında)?
Tablo 3.22‟de deney ve kontrol grubu öğrencilerinin yaratıcılık alanına ait “soru sorma” bölümü için verdikleri yanıtlar ve puanlandırılması görülmektedir. Deney grubu öğrencilerinin soru sayıları ortalamaları 1.6, kontrol grubu öğrencilerinin soru sayıları ortalamaları ise 1.2‟dir. Ön testte deney grubu öğrencileri daha yaratıcı ve benzersiz sorular sormuĢlardır.
Sebepleri Açıklama: AĢağıdaki satırlara, durumda verilen cümle için olası bütün
nedenleri sıralayınız. Bu cümle söylenmeden hemen önce ne olmuĢ olabileceğini, ya da çok uzun süre önce bu olayı yapan Ģeyi düĢününüz. Bulabileceğiniz tüm nedenleri sıralayarak yazınız.
Sebepleri açıklama bölümünde dereceli puanlama anahtarına göre puanlandırılmıĢ örnek yanıtlar Tablo 4.23.‟te verilmiĢtir
Tablo 4.23. Yaratıcılık Alanı Ön test “Sebepleri Açıklama” Örnekleri
ĠliĢkisiz (0 puan)
- İnsanoğlunun öleceğini anlatmak ve açıklamak için böyle bir söz
söylenmiş olabilir.
- Arılar insanların büyük bir bal kaynağı olduğu için ölmesini
istemeyiz.
- Bence arılar bir insanı sokmuştur, insanda sinirinden veya
acısından arıyı öldürmüştür.
Uygun (2 puan)
- İnsanlar bitkilere zarar vermiş olabilir.
- Arılar bitkilerin üremesine yardımcı olur, arılar yok olursa bitkiler
de yok olur, bitkilerin yok olması da insanlığın az bir süre içinde yok olması demektir.
- Tüm canlılar insanlık için önemlidir. Benzersiz
(5 puan)
- Besin zinciri bozulduğu için yok olmuştur, doğadaki hiçbir canlıya
zarar vermemeliyiz.
- Ekosistem bozulmuştur.
- Sanayileşen dünyamızda bitki örtüsünün azalması, insanların
bilinçsizliği neden olmuştur.
- Arıların yaşam alanı azalmıştır.
Tabloda deney ve kontrol grubu öğrencilerinin yaratıcılık alanına ait “sebepleri açıklama” bölümü için verdikleri yanıtlar ve puanlandırılması görülmektedir. Deney grubu öğrencilerinin “neden” sayıları ortalamaları 0.8, kontrol grubu öğrencilerinin
“neden” sayıları ortalamaları ise 1.2‟dir. Ön testte kontrol grubu öğrencileri biraz daha fazla yaratıcı ve benzersiz sebepler açıklamıĢlardır.
Sonuçları Tahmin Etme: Verilen durumun sonucu olarak gelecekte neler
olabileceğini listeleyiniz. Olaydan hemen sonra ve uzun süre sonra neler olabileceğini düĢünebilirsiniz. Yapabildiğiniz bütün tahminleri listeleyiniz. Yanıtlarınızda yaratıcı olmaktan korkmayınız.
Bu bölümde dereceli puanlama anahtarına göre puanlandırılmıĢ örnek yanıtlar Tablo 4.24.‟de verilmiĢtir
Tablo 4.24. Yaratıcılık Alanı Ön test “Sonuçları Tahmin Etme” Örnekleri
ĠliĢkisiz
(0 puan)
- Arılar kaybolursa eğer biz balsız kalırız, sahte ballarında bir yararı yok
ki!
- Eğer arılar yok olursa yeterli bal tüketemeyiz. - Her taraf karanlık ürkütücü olur.
- Belki canavarlar ortaya çıkar. - Arılar 4 yıl sonra tekrar gelebilir.
Uygun (2 puan)
- Dünya‟da kimse kalmaz
- İnsanlar ölür, insanlık tehlikeye girer. - Dünya yok olur.
- Dünya düzeni bozulur. - Dünya yaşanmaz hale gelir. Benzersiz
(5 puan) - Yeryüzünde yaşam alanı kalmaz.
Tablo 4.24‟te, deney ve kontrol grubu öğrencilerinin yaratıcılık alanına ait “sonuçları tahmin etme” bölümü için verdikleri yanıtlar ve puanlandırılması görülmektedir. Deney grubu öğrencilerinin “sonuç” sayıları ortalamaları 1.0, kontrol grubu öğrencilerinin “neden” sayıları ortalamaları ise 0.90‟ dır. Ön testte deney grubu öğrencileri biraz daha fazla sonuç tahmininde bulunmuĢtur, ama ortalamalar birbirine yakındır.
Tüm yanıtların değerlendirilmesinden sonra deney ve kontrol grubu öğrencilerinin soru, neden ve sonuç sayıları ile dereceli puanlama anahtarına göre puanları çarpılarak, toplam yaratıcılık puanları ve ortalamaları hesaplanmıĢtır. SPSS 11.5 programı ile iliĢkisiz t-Testi analiz sonuçları aĢağıdaki tablo 4.25‟te görülmektedir.
Tablo 4.25. Deney ve Kontrol Gruplarının Yaratıcılık Ölçeği Ön Test Puanlarına Göre t-Testi Sonuçları Sınıf n x s sd t P Kontrol 24 21.71 9.91 46 -.037 . 970 Deney 24 21.83 13.07 *p<.05
Tablo 4.25‟e göre, Yaratıcılık Ölçeği ile ilgili deney ve kontrol grubu öğrencilerinin ön test ortalama puanları birbirine yakındır. Yapılan “iliĢkisiz t-Testi” sonuçlarına göre p= .970 değeri, belirtilen p<.05 anlamlılık düzeyinde, iki grubun ön testleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığını göstermektedir.
Deneysel iĢlem olarak FTT yaklaĢımıyla öğretim ve geleneksel öğretim sonucunda, her iki grupta da öğrencilerin verdikleri yanıtlarda geliĢim gözlenmiĢtir. Deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin, deneysel iĢlem sonrasındaki, soru, neden ve sonuç örnekleri aĢağıdaki tabloda listelenmiĢtir.
Soru sorma
Bu bölümde öğrenci yanıtları incelenerek, dereceli puanlama anahtarına göre puanlandırılmıĢ ve toplam puanlar hesaplanmıĢtır. Yaratıcılık alanı Son test Soru sorma bölümü için örnek yanıtlar Tablo 4.26.‟da verilmiĢtir.
Tablo 4.26. Yaratıcılık Alanı Son test “Soru Sorma” Örnekleri ĠliĢkisiz
(0 puan)
- Arılar oksijen mi üretir?
- İnsanları hastalıktan koruyan madde bal mıdır?
Uygun (2 puan)
- Neden 4 yıllık ömrü kaldı?
- Arılar neden yeryüzünde kaybolur? - Neden arılar?
- Arıların hayatı neden bizi etkiliyor? - Bu olay bizi etkiliyor mu?
- Neden 4 yıldan az değil? - Neden 4 yıldan fazla değil?
- Arılar insanlar için neden önemlidir. - Arılarla insanların değeri aynı mıdır? - İnsanlar arılara muhtaç mıdır?
- Arıların insanoğluna faydaları nelerdir? - Arılar ne için yaşar?
- İnsanoğlunun yok olması sadece arılara mı bağlıdır? - Arılar insan hayatını uzatır mı?
Benzersiz (5 puan)
- Arıların bu denli önemi varken neden onlara zarar veririz? - Bu işin sonu niçin bizim sonumuz oluyor.
- Hayatımızdaki her olay bizi etkiliyor mu? - Bu iş denge işi mi?
- Bu durumda diğer hayvanlar ne yapıyor? - Arılar sadece bizi mi etkiler?
- Biz bu durumu engelleyemez miyiz? - Arılar en çok hangi ekosistemde yaşar? - Arıların habitatları var mı?
- Arıların kaybolduğunu nereden anlayabiliriz? - Arılar kaybolduğunda yeryüzü nasıl etkilenir? - Bunun besin zinciriyle bir alâkası var mıdır? - Bu olaydaki besin zinciri nedir?
- Yeryüzü sadece insanlar ve arılara mı yöneliktir? - Arıları öldürmemek için hangi önlemleri alabiliriz? - Arılara muhtaç olan başka canlılar da var mıdır? - Arılar hiç kaybolmasa insanların ömrü uzar mı?
- İnsanların hayatı arılara bağlıysa, arıların hayatı kime bağlı?
Tablo 4.26‟da deney ve kontrol grubu öğrencilerinin yaratıcılık alanına ait “soru sorma” bölümü için verdikleri yanıtlar ve puanlandırılması görülmektedir. Son testte, Deney grubu öğrencilerinin soru sayıları ortalamaları 1.9, kontrol grubu öğrencilerinin soru sayıları ortalamaları ise 1.4‟tür. Son testte deney grubu öğrencileri daha yaratıcı ve benzersiz sorular sormuĢlardır.
Sebepleri açıklama
Yaratıcılık alanına sit son testte Sebepleri açıklama bölümünde dereceli puanlama anahtarına göre puanlandırılmıĢ örnek yanıtlar Tablo 4.27‟de verilmiĢtir.
Tablo 4.27. Yaratıcılık Alanı Son test “Sebepleri açıklama” Örnekleri ĠliĢkisiz
(0 puan)
- Arılarla alâkamız olamaz.
Uygun (2 puan)
- Arıların nesli tükenmiştir.
- Arılar olmazsa polenler taşınmaz, bitkiler yok olur. - Hava kirliliği
- Bilinçsiz avlanma
- İnsanlar tarafından öldürülmüştür. - Ekosistem bozulmuştur.
- Ekosistemin dengesi bozulmuştur, arısız hayat ne berbat!
- İnsanların arılara önem vermesi gerektiği için söylenmiş bir sözdür.
Benzersiz (5 puan)
- Su kirliliği
- Besin zincirinin bozulması
- Canlıların birbiri ile etkileşiminin bitmesi
- Bence arılar bir böcek tarafından sürekli yeniliyor olabilir. - Çevre sorunları
- Canlıların yok olması - Bitkilerin yok olması - Habitatı bozulmuştur. - Üreticiler azalmıştır. - Arılar için önlem almalıyız.
- Arıların insan nesli için önemli olduğunu hatırlatmak için
söylenmiştir.
- Arıların insanlara zararlı olmadığını göstermek için söylenmiştir. - Arıların dünyada tüm canlıları etkilediğini göstermek için
- Kuraklık olmuş olabilir.
- Dünyadaki su miktarı azalmış olabilir.
- Doğal denge veya besin zincirleri bozulmuştur.
- İnsanların kullandıkları sprey vb. arılara zarar vermiştir. - Arılar yeryüzünde çiçek bulamamış olabilirler.
Tablo 4.27‟de deney ve kontrol grubu öğrencilerinin yaratıcılık alanına ait “sebepleri açıklama” bölümü için son testte verdikleri örnek yanıtlar ve puanlandırılması görülmektedir. Deney grubu öğrencilerinin son testte “neden” sayıları ortalamaları 1.4, kontrol grubu öğrencilerinin “neden” sayıları ortalamaları ise 1.3‟tür.
Son testte deney grubu öğrencileri biraz daha fazla yaratıcı ve benzersiz sebepler açıklamıĢlardır.
Sonuçları Tahmin Etme:
Bu bölümde dereceli puanlama anahtarına göre puanlandırılmıĢ örnek yanıtlar Tablo 4.28.‟de verilmiĢtir
Tablo 4.28. Yaratıcılık Alanı Son test “Sonuçları tahmin etme” Örnekleri
ĠliĢkisiz (0 puan)
- En önemli besinlerden olan balı yiyemeyiz.
- Arıların üreyemeyerek nesillerinin tükenmesinden dolayı, insanlar da
bal yiyemeyerek ölmüştür.
Uygun (2 puan)
- Canlı hayatı sona erer. - Dünya yok olmaya yüz tutar. - İnsanlık yok olur.
- İnsanlar yaşayamaz.
- Çevre sorunları ortaya çıkar. - Çevre düzeni bozulur.
- Hayvanlar yok olur.
- İnsanların arılara ilgisi artmıştır.
- Arıları koruyarak, insanların ömrü uzamıştır.
- Eğer bu olay gerçekleşmişse, insanların nesli tükenmiştir, ya da dünya
da kuraklık başlamıştır.
Benzersiz (5 puan)
- Bitkiler yok olursa, onlarla beslenen canlıların nesli tükenmeye başlar, bu durum bizi de etkiler.
- Hastalıklar artar, öldürücü hastalıklar ortaya çıkar, doğumlarda
problemler ortaya çıkar, insanlar giderek yok olur.
- Yeryüzündeki besin ağı bozulur. - Sanayi olmaz.
- Habitatı olmadığı için hiçbir zaman arılar da olmaz. - Temiz hava soluyamayız.
- Besin zincirinden bir halka kopmuştur ve o zincirdeki diğer canlılarda
yok olmuştur.
- Arıların insan hayatında önemli bir yeri olmuştur.
- Arıların diğer tüm canlılara ne gibi katkıları olduğu anlaşılmıştır. - Arıların yok olmasıyla diğer canlılarda bundan etkilenmiştir. - Arıların insanlar arasında kıymeti artmıştır.
- Arılar tamamen yok olduysa, dünya da kuraklık ve su sorunları
başlamıştır.
- Bitkiler ve doğal denge yok olmuştur. - Tüm canlıların Habitatı bozulmuştur.
Tablo 4.28‟de, deney ve kontrol grubu öğrencilerinin yaratıcılık alanına ait “sonuçları tahmin etme” bölümü için verdikleri yanıtlar ve puanlandırılması görülmektedir. Deney ve kontrol grubu öğrencilerinin “sonuç” sayıları ortalamaları 1.2‟dir. Son testte deney ve kontrol grubu öğrencilerinin her ikisinde de, sonuçları tahmin etmede artıĢ olmuĢ ve tahmin sayısı bakımından eĢit ortalamalara ulaĢmıĢlardır.
Tablolarda görüldüğü gibi, deney ve kontrol grubu öğrencilerinin yanıtlarının tek tek değerlendirilmesi sonucunda elde edilen toplam ve ortalama puanları, t-Testi ile istatistiksel olarak karĢılaĢtırılmıĢtır.
Tüm yanıtların değerlendirilmesinden sonra deney ve kontrol grubu öğrencilerinin soru, neden ve sonuç sayıları ile dereceli puanlama anahtarına göre puanları çarpılarak, toplam yaratıcılık puanları ve ortalamaları hesaplanmıĢtır. SPSS 11.5 programı ile iliĢkisiz t-Testi analiz sonuçları aĢağıdaki tablo 4.29‟da görülmektedir
Tablo 4.29. Deney ve Kontrol Gruplarının Yaratıcılık Ölçeği Son Test Puanlarına Göre t-Testi Sonuçları Sınıf n x s sd t P Kontrol 24 30.96 11.84 46 -1.860 .069 Deney 24 41.58 25.36 *p<.05
Tablo 4.29‟da deney ve kontrol grubu öğrencilerinin son test olarak yaratıcılık testinden elde ettikleri puanları göstermektedir. Buna göre deney ve kontrol grubu öğrencilerinin her ikisinde de artıĢ olmuĢtur. Deney grubundaki öğrencilerinin artıĢının daha fazla olduğu görülmektedir. Fakat yapılan iliĢkisiz t-Testi sonucunda p= .069 değerine göre iki grup arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir. Yine bu alanda da öğrenciler bu yaklaĢımla yeni tanıĢmakta olduklarından dolayı, ortalamalarında artıĢ olduğu görülse de istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık ortaya çıkmamıĢtır. Bu geliĢim farkını ayrıntılı olarak değerlendirmek
amacıyla, deney ve kontrol gruplarının ön test ve son test puanlarının farklarını alarak yeniden istatistiksel inceleme yapılmıĢ ve sonuçlar aĢağıdaki tabloda gösterilmiĢtir.
Tablo 4.30. Deney ve Kontrol Gruplarının Yaratıcılık Ölçeği Ön test-Son Test Puan Farklarına Göre t-Testi Sonuçları
Sınıf n x s sd t P
Kontrol 24 9.25 4.82
46 -2.953 .005
Deney 24 19.75 16.73
*p<.05
Tablo 4.30.‟da deney ve kontrol grupları ön test-son test ortalamaları farkı arasındaki iliĢkinin iliĢkisiz t-Testi ile istatistiksel olarak analiz sonuçları görülmektedir. p= .005 değerine göre deney ve kontrol grupları arasındaki fark istatistiksel olarak deney grubu lehine anlamlı olduğunu göstermektedir.
Öğrencilerin yaratıcılıkları verilen durumla ilgili, soru sorma, nedenleri tahmin etme ve olası sonuçları yazma olarak ayrı ayrı değerlendirilmiĢtir. Bu artıĢın deney grubunda daha fazla olduğu gözlenmiĢtir. Benzersiz soru sorma, neden bulma ve sonuç çıkarma olarak gruplanan puanların ortalamaları, aĢağıdaki grafiklerde, deney ve kontrol grubu öğrencileri arasındaki geliĢim farkı ile ayrıntılı olarak gösterilmiĢtir.
Grafik 4.5. Yaratıcılık Verileri Ön test Grafiği
Grafik4.5‟te görüldüğü gibi, yaratıcılık alanına ait yapılan değerlendirmeler sonucunda, ön testte, “soru sorma ve benzersiz soru sorma sayısı ortalaması” deney grubunda daha yüksek iken, “neden sayısı ortalaması” kontrol grubunda daha yüksektir. Diğer bölümlerde ise “neden ve sonuç sayıları ortalamaları”nın yakın olduğu görülmektedir.
Deneysel iĢlem sonrası yapılan Son testte, deney ve kontrol grubu öğrencilerinin “soru, neden ve sonuç sayılarının ortalamaları”nı gösteren grafik Grafik 4.6‟da sunulmuĢtur. 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 soru sayısı ortalaması benzersiz soru sayısı ortalaması neden sayısı ortalaması benzersiz neden sayısı ortalaması sonuç sayısı ortalaması benzersiz sonuç sayısı ortalaması
Ön test
1 (kontrol) 2(deney)
Grafik 4.6. Yaratıcılık Verileri Son Test Grafiği
Grafik 4.6‟ da görüldüğü gibi, yaratıcılık alanına ait yapılan değerlendirmeler sonucunda, son testte, “soru sorma ve benzersiz soru sorma sayısı ortalaması” deney grubunda daha yüksektir ve ön teste göre daha fazla artıĢ olmuĢtur. “neden sayısı ortalaması” ise kontrol grubunda daha yüksek iken, deney grubunda “benzersiz neden sayısı ortalamasının daha fazla olduğu ve ön test sonuçlarına göre daha fazla geliĢim gösterdiği görülmektedir. Sonuçları tahmin etme bölümünde ise, “sonuç sayıları ortalamaları”nın yakın olduğu, fakat “benzersiz sonuç sayıları ortalamaları”nın deney grubu öğrencileri için daha fazla olduğu görülmektedir
Yukarıdaki grafiklerde görüldüğü gibi, ön testlerde puan ortalamaları birbirine yakın iken, son testlerde genel olarak deney grubu lehine daha fazla ilerleme olmuĢtur.