Çevre Sorunları ve Etkileri (8 ders saati)

Çevre sorunları ve etkileri bölümü için hazırlanan FTT ders plânı aĢamaları uygulamaları aĢağıda belirtildiği gibi gerçekleĢtirilmiĢtir.

1. Seviye: FTT Temelleri: (9. Ders) Öğrenciler, konu giriĢinde yer alan gazete haberlerini inceleyerek ve ülkemizi ve dünyayı tehdit eden çevre sorunlarını ve bu sorunların dünyayı nasıl etkileyeceğini tartıĢmıĢlardır. Sizce bugün dünyadaki en acil

çevresel problem hangisidir ve nedenleri nelerdir? Sorusu düĢünülerek, Çevre kirliliği, Küresel ısınma, Asit yağmuru, Sera etkisi, Nüfus artışı, Zararlı tarım ilâçları, Su tüketimi ve Enerji tüketimi sorunları sıralanmıĢtır. Ardından karar verme durumları

üzerine düĢünülerek, çalıĢma kitabında bulunan Ulusal Çevre Anıtı etkinliği yapılmıĢtır. Bu etkinliğin amacı öğrencilerin her canlının doğaya katkısı olduğunu, bütün canlıların korunması gerektiğini, ağaç sevgisinin önemini, orman tahribinin çevreyi nasıl etkilediğini fark etmelerini sağlamaktır. Öğrenciler hikâyeyi okuyup soruları cevapladıktan sonra, ders kitabındaki Ülkemiz ve Dünyamız Tehlikede etkinliğine geçilmiĢtir. Öğrenciler, ülkemizdeki ve Dünya‟mızdaki çevre sorunlarını, bunların sebeplerini, bu sorunların çözümü için yapılması gerekenleri ve dünyadaki çevre problemlerinin ülkemizi nasıl etkilediğini araĢtırarak çevre problemlerinin çözümünde bireylere düĢen görevler konusunda bilinçlenmeleri sağlanmıĢtır. ÇalıĢma kitabında bulunan Canlıları Neler, Nasıl Etkiler? Etkinliğiyle, öğrenciler ekosistemleri olumsuz etkileyen, canlılar arasındaki beslenme iliĢkilerini bozan, doğal habitatların yok olmasına yol açan sebepleri ve bu olumsuzluklardan; insan, bitki ve hayvanların nasıl etkileneceğini ifade etmiĢlerdir. Ardından Video 7. Çevre Sorunları izlenmiĢtir.

2. Seviye: FTT Konu Farkındalığı: (10-13. Ders) Ġnsanların bazı faaliyetleri sonucunda atmosfere salınan çeĢitli kimyasal maddelerin havanın içeriğini değiĢtirdiği ve bu Ģekilde hava kirliliğinin ortaya çıktığı vurgulandıktan sonra ders kitabındaki Asit

Yağmurları etkinliğine geçilmiĢtir. Bu etkinliğin amacı, öğrencilerin asit yağmurlarının

binalara verebileceği zararları tahmin edebilmelerini sağlamaktır. Atmosferdeki asitli maddelerin yağıĢlarla yeryüzüne inmeleri sonucu bitkilerin, hayvanların, binaların, heykellerin ve taĢıtların önemli derecede zarar gördüğü fark edilmiĢtir. Asit

yağmurlarının etkileri ve korunmak amacıyla alınması gereken önlemler hakkında tartıĢma yapılmıĢtır. Ardından çalıĢma kitabındaki Sorunlarımızı Çözelim etkinliği ile öğrencilerin, asit yağmurlarının zararlı etkilerinin önlenmesi için neler yapılması gerektiğini, problem çözmenin basamaklarını kullanarak tespit etmeleri sağlanmıĢtır.

Daha sonra kılavuz kitapta yer alan Alternatif Etkinlik: Ozon Tabakasının

Delinmesi etkinliği ile öğrencilerin karikatürden faydalanarak ozon tabakasının

delinmesinin sebep ve sonuçlarını hikâyeleĢtirmeleri sağlanmıĢtır. Bu sayfa sunumda tüm sınıfa gösterilmiĢtir. Ardından, Video 8–9. Ozon tabakası izlenmiĢtir. Asit yağmurları ve ozon tabakası hakkında verilen bilgilerden sonra öğrencilerin sera etkisi, küresel ısınma ve ozon tabakasının delinmesiyle ilgili olarak TEMA Vakfı tarafından hazırlanmıĢ olan Sera etkisi sunumu izlenmiĢtir.

“Su Kirliliği” konusunda; dünyadaki su kaynaklarının çok sınırlı olduğu, çevre kirliliği, küresel ısınma, kentleĢme, ormanların zarar görmesi gibi nedenler sonucunda su kaynaklarının giderek azaldığı vurgulanmıĢ ve bu kaynakların sürekliliğinin sağlanması, dolayısıyla tükenmemesi için suyun tasarruflu kullanılması ve korunması gerektiği belirtilmiĢtir. Ġleride tüm canlılar için gerekli olan suyun tükenmesinin yol açacağı olumsuz durumlar; insanların içecek suyu bulmakta zorlanacakları, suyun tüm madenlerden daha değerli olacağı, çok pahalı ve sınırlı bulunan bir ihtiyaç haline geleceği ve temizlik için su kullanımının çok sınırlı olacağı açıklanmıĢtır. Ardından susuzluk vurgusuyla “2070 yılından yazılmış mektup” konulu sunum izlenmiĢtir.

Tüm canlıları etkileyen bir baĢka çevre sorununun da toprak kirliliği olduğu söylenerek, toprağın sürekli olarak azaldığı ve niteliğinin değiĢtiği, bilinçsiz uygulamaların toprağın mineral kaybetmesine, kirlenmesine ve erozyona uğramasına yol açtığı vurgulanmıĢtır. Ardından bu konuda TEMA vakfının hazırladığı “su şehri” isimli hikâye sunusu izlenerek, kılavuz kitapta bulunan Alternatif Etkinlik: Toprak

Kirliliği ve Erozyon etkinliği ile toprak kirliliği ile erozyonun nedenleri ve bunları

önlemek için neler yapılması gerektiği konusunda tartıĢmalar ile çözümler üretilmiĢtir. Daha sonra, Video 10. Çölleşme ve Erozyon izlenmiĢtir.

Diğer bir çevre sorunu olan Orman tahriplerinin nedenleri tartıĢılmıĢ ve kılavuz kitapta bulunan ve daha önceden öğrencilere hazırlanması için verilmiĢ olan Ara

için ulusal ve uluslar arası boyutta neler yapıldığını araĢtırmaları sonucunda ve sınıfta grupla birbirleriyle paylaĢmaları sonucunda fark etmiĢlerdir. Daha sonra Ara Disiplin

Etkinliği“Orman Yangınları” etkinliğine geçilmiĢ ve gruplar hazırladıkları ödevleri

sınıfta sunduktan sonra “Ülkemizde meydana gelen orman yangınlarının yıllara göre görülme sıklığı” grafiği sınıfa gösterilerek, grafik yorumlanmıĢtır. Ardından ÇalıĢma Kitabındaki ġapkalarla DüĢünelim etkinliği ile ormanların tahrip edilmesinin nelere yol açabileceği konusu, öğrenciler tarafından üç farklı bakıĢ açısıyla değerlendirilmiĢtir.

Bir diğer çevre sorunu oluĢturan nükleer kirlilik ve nükleer kirliliğin önlenmesi hakkında yapılan tartıĢmalar sonucunda ortak bir karara vararak çözüm önerileri sunulmuĢtur. Öğrencilerin günümüz çevre sorunlarında önemli bir yer tutan biyolojik silâhlar konusunda bilgi sahibi olmaları amacıyla da ÇalıĢma Kitabı‟ndaki “Biyolojik

Silâh” etkinliği ile “Biyolojik silâh nedir?”, “Bu tür silâhlar, canlılar için yararlı olabilir mi? Neden?” soruları ile öğrencilerin konu ile ilgili düĢüncelerini birbirleriyle

paylaĢılmıĢtır.

Daha sonra öğrenciler Ders Kitabı‟ndaki “Atatürk ve Çevre Sevgisi” adlı konuda yer verilen Atatürk‟ün çevre konusundaki çalıĢmaları üzerinde düĢünmeleri sağlanmıĢ ve bundan çok uzun zaman önce Atatürk‟ün çevre konusuna verdiği önemin, onun ileri görüĢlülüğünü ortaya koyduğu açıklanmıĢtır.

Endüstriyel atıklar, Nüfus artışı ve hava kirliliği, Hava kirliliği, Küresel ısınma, Sera etkisi, Doğal afetler, Ormanların tahribi ve Ekosistemlerde insan kaynaklı bozulmalar konulu kısa videolar izlendikten sonra bölüm tamamlanmıĢtır.

3. Seviye: Konu Araştırması: (14. Ders) Öğrencilere Ekosistemdeki

bozulmaların ülkelere etkileri nelerdir? ve Ekolojik ayak izimiz konularında araĢtırma

ödevi verilmiĢ ve bu konuda derin düĢünme, problem çözme ve karar vermelerine yardımcı olacak etkinlikler yapılmıĢtır. Bunlardan ilk olarak, toplu taĢıma araçları ile çevreye verilen zararların düĢünülmesi konusunda karar verme etkinliği tartıĢılarak yapılmıĢtır. Daha sonra yapılan Bir dakika için oturumusunuz lütfen? adlı etkinlikte, çevre sorunlarının, ekolojik, kültürel, sosyal ve ekonomik yönlerinin düĢünülmesi sağlanmıĢtır. AĢağıdaki resimde detaylı olarak alt bölüm tartıĢma konuları görülmektedir

ġekil 3.3. dikkatle incelenerek, sandalyenin bir ayağının eksik olması ile oturan kiĢilerin bundan nasıl etkileneceği ile benzetim yapılarak, çevrenin de bu ayakları olmazsa dengenin bozulabileceği (Macer, 2006) sonucuna beyin fırtınası, tartıĢma ve öneriler ile ulaĢılmıĢtır.

Ardından ekolojik ayak izi kavramından bahsedilmiĢtir. Bizim neler yaparak, hangi tür önlemler alarak doğaya bıraktığımız karbon ayak izimizi azaltabileceğimiz konusunda aĢağıdaki kavram haritası incelenmiĢ (ġekil 3.4., Ekolojik Ayak Ġzini Azaltma Yolları, http://www.technologystudent.com/enerflsh/cabrich1.html), ve öğrencilerin de farklı önerileriyle, düĢünülerek tartıĢılmıĢtır.

ġekil 3.4. Ekolojik Ayak Ġzini Azaltma Yolları (http://www.technologystudent.com/enerflsh/cabrich1.html)

Sonraki bölüm için, Çevre kirliliğini azaltmak için neler yapılabilir?, Ekolojik

ayak izimizi azaltmak için neler yapılabilir?, Enerjiyi nasıl kullanmalıyız? Sorularını

araĢtırarak, etkinlikler ve eylemlerle çevreye duyurulması konusunda çalıĢmalar yapılacağı belirtilmiĢtir. AraĢtırmalarında özellikle, yerel bir kuruluĢ olan DOÇEV vakfı ve web sitesini incelemeleri önerilmiĢtir.

4. Seviye: Eylem Becerisi Geliştirme: (15-16. Ders) Topluma yararlı bir eylem gerçekleĢtirme çabası ile, Çevre kirliliğini azaltmak için neler yapılabilir?, Ekolojik

ayak izimizi azaltmak için neler yapılabilir?, Enerjiyi nasıl kullanmalıyız? Sorularına da

çözüm getirebilmek amacıyla gerçekleĢtirilen eylemler Ģu Ģekilde sıralanmıĢtır.

Çöplerin geri dönüşümlü hale getirilmesi: Konuyla ilgili diğer sınıfların ve

dönüĢümlü ürünlerin tanıtımının yapılması, Geri dönüĢüm ürünlerinin evlerde ayrıĢtırılarak teslim edilmesi, Okulda geri dönüĢümlü ürünler için, bulunan atık kâğıt ve pil kutularının yenilenmesi için çalıĢmalar baĢlatılmıĢ ve kulüple birlikte tanıtımının yapılması sağlanmıĢtır. Okullarda sıklıkla bilinen ve toplanan atık kâğıtların yanında özellikle pil konusunda, öğrencilerde ve çevrelerinde büyük oranda bilinç oluĢmuĢ ve pillerin geri dönüĢüme kazandırılması sağlanmıĢtır.

Küresel ısınmaya dur de!: Küresel ısınmaya karĢı alınacak önlemler sıralanmıĢ,

broĢürler hazırlanmıĢ ve okuldaki diğer öğrencilere ve ailelere duyurulmuĢtur. Bunun için öncelikle, ülkeler ve tüm dünya olarak önlemlerin alınması gerektiği ve bunun için çalıĢmaların yapıldığı belirtilerek, kendilerinin de Ģu an bireysel olarak katkı yapabilecekleri önlemler, okuma, enerji tasarrufu yapma, toplu taĢıma araçlarını tercih etme, öğrendiklerini aile ve arkadaĢları ile paylaĢma olarak örneklenmiĢtir. Öğrenciler çevrelerinde alabilecekleri basit önlemlerle, büyük katkılarının olabileceğini görmüĢ ve duyarlılık ve sorumluluk bilinci kazanmıĢlardır.

Enerjide tutumluluk kampanyası ve Yenilenebilir enerji kaynakları: Enerjiyi

tutumlu kullanmanın önemi ve yöntemleri sıralanarak, yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili görsel bilgilerle, çevre dostu olan ve olmayan ev arasındaki farklar poster ve yazılarla, okul ve ailelere duyurulmuĢtur. Yenilenebilir enerji kaynakları kullanarak doğadaki enerji korunumuna sağlayabilecekleri katkılar konusunda bilinçlenmiĢler ve doğaya zarar vermeden ya da en az zarar vererek nasıl yenilenebilir enerji kaynaklarından ve yeni teknolojilerden yararlanabileceklerini anlamıĢlardır.

Değerlendirme ise; ÇalıĢma kitabındaki etkinliklerle birlikte “Kendimizi Değerlendirelim” bölümünde yer alan sorularla yapılmıĢtır. Öğrenciler sorulara verdikleri cevapları karĢılaĢtırarak yanlıĢlarını düzeltmiĢlerdir.

Son olarak sınıfta Carl Sagan‟ın, Voyager 1 adlı uzay aracı tarafından 14 ġubat 1990'da, Dünya‟dan yaklaĢık 6,4 milyar kilometre uzaktan çekilen, Dünya‟nın görüntüsünden esinlenerek yazılmıĢ olan Soluk Mavi Kitabından bir alıntı ile kendi sesinden bu görüntü hakkında söyledikleri video olarak izletilmiĢtir. YaĢanılabilir tek gezegenimiz olan Dünya hakkında yeniden düĢünmemiz gerektiği üzerine konuĢulmuĢ ve ders sonlandırılmıĢtır.