Geçerlik ve Güvenirlik

Bu bölümde araĢtırma için güvenirlik ve geçerlik çalıĢmalarının nasıl sağlandığı hakkında bilgiler detaylı olarak sunulmuĢtur.

Geçerlik ve güvenirliğin birçok farklı türleri vardır. Geçerlik ve güvenirliği tehdit eden unsurlar hiçbir zaman tamamen ortadan kaldırılamaz, fakat bu tehditlerin etkileri, araĢtırma boyunca geçerlik ve güvenirliğe dikkat edilerek zayıflatılabilir (Cohen vd., 2007). Buna göre araĢtırmanın geçerlik ve güvenirliği için alınan önlemler aĢağıda belirtilmiĢtir.

3.3.4.1. AraĢtırmanın Geçerliği

Geçerlik, bulguların anlatılan konuyu ne kadar yansıttığını anlatır. Bir araĢtırmanın geçerliği için, araĢtırılan problemi tam olarak örtecek özellikte ölçüm araçları ve araĢtırma yöntemleri geliĢtirmek gerekmektedir. Çepni (2005), genel olarak geçerliğin iç ve dıĢ geçerlik olarak ikiye ayrıldığını ifade ermiĢtir. Kline (2009) ise geçerliği araĢtırmanın desen, ölçüm ve analiz aĢamalarında temel olarak dört baĢlık altında incelenebileceğini ifade etmiĢtir. AĢağıdaki ġekil 3.5‟te bu aĢamalarda geçerlik konusunda dikkat edilecek hususlar açıklanmıĢtır.

ġekil 3.5. Desen, Ölçüm ve Analiz AĢamalarında Temel Geçerlik Türleri (Kline, 2009:s.40)

Desen, ölçme, analiz aĢamaları ile iliĢkili temel geçerlik tipi ve niteliklerini temsil eden Ģematik gösterim ġekil 3.5 'te sunulmuĢtur. Bunlara göre geçerlikler ayrı ayrı aĢağıda açıklanmıĢtır.

3.3.4.1.1. Ġç Geçerlik

Bir çalıĢmada araĢtırılan değiĢkenler arasında bulunan iliĢkinin gerçekte öyle olup olmadığıyla ilgilidir (Yıldırım ve ġimĢek, 2005). Ġç geçerlik, bir araĢtırma parçasına ait belirli bir olay, sorun ya da verinin, veriler ile güçlü olarak bağlantısının

sağlanabileceğini açıklar. Bulgular, araĢtırılan olayların doğruluğunu açıklamalıdır (Cohen vd., 2007). Ġç geçerlik ile ilgili önemli bir konu, çalıĢmada belirlenen, varsayılan nedenler dıĢında, sonuçların baĢka makul bir açıklaması olmaması gerektiğidir. Bu gereklilik yabancı değiĢkenlerin kontrolü ile sağlanır ve bunu yapmak için altı temel yol vardır. Bu stratejiler desen, analiz, ölçüm ve araĢtırma alanı bilgisini içerir. Bu yöntemler, aĢağıda listelenmiĢtir (Kline, 2009):

1. FTT yaklaĢımıyla öğretim sonuçlarının etkisini görebilmek için ön-test, son-test,

deney ve kontrol gruplu deneysel desen seçilmiĢtir.

2. Rastgele atama (randomizasyon): Deney ve Kontrol grubunu oluĢturacak sınıflar rastgele seçilmiĢtir.

3. Yabancı değişkenlerin ortadan kaldırılması veya dâhil edilmesi: ÇalıĢma grubu için, bu okuldan bir sınıf deney grubu, bir sınıf kontrol grubu olarak seçilmiĢtir ve sabahçı ve öğleci olarak öğrenim gördüklerinden dolayı aralarında etkileĢim olmamıĢtır.

4. İstatistiksel kontrol (ortak değişken analizi): Gruplar arasındaki farklılıklar ön testlerle belirlenmiĢ ve istatistiksel olarak anlamlı bir fark çıkmamıĢtır.

5. Rasyonel argümanlar (Kanıtlar): Yapılan araĢtırmalar incelenmiĢ ve bunlara göre araĢtırma öncesi varsayımlar oluĢturulmuĢtur. Literatüre incelenerek, çeĢitli kaynaklardaki ölçme değerlendirme araçlarına paralel olarak veri toplama araçları ve analiz aĢamaları belirlenmiĢtir.

6. Puanların Güvenirlik analizi: Daha çok ölçme konusuyla da ilgili olan değerlendirme araçlarının, ilgisiz değiĢkenlerin ortadan kaldırılması amacıyla güvenirlik analizleri yapılmıĢtır. Ayrıca doküman analizi ile birlikte uzman görüĢü alınarak ölçme ve değerlendirme araçlarının iç geçerliği sağlanmaya çalıĢılmıĢtır.

3.3.4.1.2. DıĢ Geçerlik

Daha çok araĢtırmanın sonuçlarının genellenmesi ile ilgilidir (Yıldırım ve ġimĢek, 2005). DıĢ geçerlilik sonuçların daha geniĢ bir örnekleme ya da durumlara genellenebilir olma derecesini göstermektedir. Bu sonuçların tüm alternatif

açıklamalarını tek bir çalışmada tahrif etmek (yanlışlamak, değiştirmek) neredeyse imkânsızdır. Bu gerçek, aynı zamanda tekrarlanabilirliğin önemini vurgulamaktadır. DıĢ

geçerlilik temel olarak, örneklemin / çalışma grubunun temsili bir fonksiyonudur. (Cohen vd., 2007). AraĢtırma da dıĢ geçerliği yükseltmek için;

1. Yabancı değiĢkenlerin önlenmesi amacıyla gönüllü okul öğrencileri seçilmiĢ ve deneysel desen koĢullarına göre, deney grubu ve kontrol grubu seçimi rasgele yapılmıĢtır.

2. Benzer araĢtırmalarda elde edilen sonuçlar ile karĢılaĢtırmalar yapılmıĢtır, 3. Ayrıntılı çalıĢma grubu betimlemesi yapılmıĢtır.

3.3.4.1.3. Yapı Geçerliği

Yapı birbirleriyle ilgili olduğu düĢünülen belli öğelerin ya da öğeler arasındaki iliĢkilerin oluĢturduğu bir örüntüdür (Ercan ve Kan, 2004) ve yapı geçerliğinde, teorik olarak ölçeğin ifade ettiği yapıyı temsil edip etmediği belirlenir.

Yapı geçerliğini belirleme sürecinde aĢağıdaki adımlar izlenmiĢtir (Öncü, 1994; akt: Ercan ve Kan, 2004):

i. Ölçek performansını ölçmede kullanılacak yapının tanımlanması: FTT yaklaĢımının fen‟in 5 öğrenme alanına etkisini incelemek amacıyla araĢtırma modeli açıklanarak plânlanmıĢtır.

ii. Tanımlanmış yapının altında yatan teoriden ölçek performansı ile ilgili

araştırma soruları oluşturma: FTT yaklaĢımıyla öğretim sonuçlarını 5 fen

alanında değerlendirmek amacıyla araĢtırma alt problemleri oluĢturulmuĢtur. iii. Alt problemleri sınamak için deneysel ve istatistikî çalışmalar yapma ve

yorumlamalarda bulunmak: FTT yaklaĢımının etkisini araĢtırmak için deneysel

yöntem tasarlanarak, ön test ve son testlerde kullanılmak üzere, hazırlanan 5 fen alanına ait değerlendirme araçlarının, pilot uygulamaları ve güvenirlik çalıĢmaları yapılmıĢ ve her aĢamada uzman görüĢü alınarak yapı geçerliği sağlanmaya çalıĢılmıĢtır.

3.3.4.1.4. Sonuç Geçerliği

AraĢtırma sonuçlarının, araĢtırmanın amacı, kapasitesi, verilerin kullanılma yolları ile uyumlu olmasıdır (Cohen vd., 2007). AraĢtırmada, çalıĢma grubu belirleme aĢamasından itibaren, amaca uygun olarak düzenlemeler yapılmıĢ, olası hatalar, istatistiksel kontrollerle en aza indirilmeye çalıĢılmıĢ, elde edilen veriler, her aĢamada eğitim alanında konu uzmanları olan kiĢilerle tartıĢılmıĢ, bu kiĢilerin sonuçlar ile ilgili yorumları alınmıĢtır. Sonuçların araĢtırma amaçları ile ve yapılan diğer araĢtırmalarla uyumu incelenerek sonuç geçerliği sağlanmaya çalıĢılmıĢtır.

3.3.4.2. AraĢtırmanın Güvenirliği

Güvenirlik; araĢtırmalarda geçerlik için gerekli bir durumdur, ama tek baĢına yetersiz olduğu ileri sürülmektedir; geçerlik, güvenirlik için yeterli fakat gerekli bir durum değildir. AraĢtırmanın güvenirliğinin olması için, benzer Ģartlarda, benzer bir grup üzerinde tekrarlandığında, benzer sonuçların bulunacağını göstermesi gerekmektedir. Nicel araĢtırmalarda güvenirlik, ölçme-değerlendirme araçları üzerinde,

katılımcı gruplar üzerinde ve zaman içinde güvenirlik, tutarlılık ve tekrarlanabilirlik

demektir. Güvenirlik; bu açıklamalara göre baĢlıca üç gruba ayrılır. Bu baĢlıklar altında araĢtırmada güvenirlik ile ilgili yapılan çalıĢmalar açıklanmıĢtır (Cohen vd., 2007):

1. Zamana göre değişmezlik (süreklilik): Ölçme ve değerlendirme araçlarının

güvenirlik analizi, çalıĢma grubunun sınıf seviyesinden bir üst gruba devam eden öğrenciler üzerinde yapılmıĢ istatistiksel analizlerle sonucu hesaplanmıĢtır. Uygulama aĢamasında ise 4 haftalık zaman dilimi uygulama süresi öncesinde ve sonrasında, deney ve kontrol gruplarına bu ölçme değerlendirme araçları uygulanmıĢtır. Bu zaman dilimi, araĢtırma için uygun olarak görülmüĢtür. Pilot uygulama ve ön test sonuçları birbirine yakındır.

2. Denklik: Ön test ve son testler arasındaki puanların sıralanmasında,

öğrencilerin sıralarının çok değiĢiklik göstermediği görülmüĢtür. Açık uçlu sorulardan elde edilen veriler üzerinde ise puanlayıcılar arası güvenirlik önlemleri alınmıĢtır.

3. İç tutarlılık: Ölçme değerlendirme araçları ölçümlerinin pilot uygulamalar ile

Cronbach Alpha kat sayısı hesaplanmıĢ ve veri toplama araçları için uygun olan maddeler elde edilmiĢtir. Veri toplama araçları bölümünde her bir araç için ayrıntılı olarak güvenirlik çalıĢmaları açıklanmıĢtır.