Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Đdari Yapısı

Kalkınma ajansları seçilme esasları, sorumlu oldukları kurumlar, denetlenme mekanizmaları, görev ve yetkileri açısından değişim göstermektedir. Genel olarak tüm kalkınma ajanslarında bölge temsilcilerinden oluşan bir Genel Kurul, bu Kurul’un içinden seçilen ya da üyelerinin yerel bir yönetici tarafından atandığı bir Yönetim Kurulu, bir Genel Sekreter ve teknik, idari ve mali işlerden sorumlu bir sekreterlik bulunmaktadır. Bununla birlikte pek çok kalkınma ajansında çeşitli konularda araştırma yapmak ve yıllık değerlendirme raporları hazırlamak üzere çalışma grupları ve komiteleri de yer almaktadır. Türkiye de Bölgesel kalkınma

Ajanslarının idari yapısı; kalkınma kurulu, yönetim kurulu, genel sekreterlik ve yatırım destek ofislerinden oluşmaktadır278.

Kalkınma kurulu, bölgesel gelişme hedeflerine yönelik olarak, bölgedeki

kamu kurum ve kuruluşları, özel kesim, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve yerel yönetimler arasında işbirliğini sağlamak ve illerin dengeli bir şekilde temsil etmek üzere en fazla 100 üyeden oluşmaktadır.

Yönetim kurulu, ajansın karar organıdır. Yönetim kurulu, tek ilden oluşan

bölgelerde vali, büyükşehir belediye başkanı, il genel meclisi başkanı, sanayi odası başkanı, ticaret odası başkanı ile kalkınma kurulu tarafından özel kesim ve/veya sivil toplum kuruluşları arasından seçilecek üç temsilciden oluşmaktadır. Bunun dışında birden fazla ile sahip bölgelerde il valileri, büyükşehir belediye başkanları veya büyükşehir olmayan illerde il merkez belediye başkanları, il genel meclisi başkanları ve her ilden birer kişi olmak koşuluyla ticaret ve sanayi odası başkanlarından oluşmaktadır. Ajansı yönetim kurulu başkanı temsil etmektedir. Yönetim kurulunun başkanı ise vali olarak belirlenmiştir.

Genel sekreterlik, ajansın icra organıdır. Genel sekreterliğin ve yatırım destek

ofislerinin en üst amiri olma özelliği göstermektedir. Genel sekreterin yönetim kuruluna karşı sorumlu tutulmaktadır279.

Yatırım destek ofisleri, bölge illerinde, yönetim kurulu kararı ile biri

koordinatör olmak üzere en çok beş uzmandan oluşmaktadır. Đhtiyaca göre bu sayı yönetim kurulu kararı ve DPT’nin onayı ile arttırılabilir. Yatırım destek ofislerinin görevleri ile ilgili olarak genel sekretere karşı sorumludur.

Yönetim açısından kalkınma ajanslarının hakim niteliğinin kamu mu özel mi olduğu belirsizdir. Karar alma organları, özel sektör ve sivil toplumun lider bir rol üstlenebileceği Ankara, Đstanbul ve Đzmir illerinin oluşturduğu bölgeler dışında kamu

278 _{Cansel Seymen Oskay ve Yeşim Kubar,a.g.m., s.206}

279 _{Seyit Koçberber, “Kalkınma Ajansları ve Sayıştay Denetimi”, Sayıştay Dergisi, Sayı:61, Nisan-}

niteliği ağır basmaktadır. Ajansın başında vali olmasına rağmen özel sektör ile ticaret ve sanayi odalarını içeren sivil toplum kuruluşları da etkindir280. BKA’ların yönetim işlevleri açısından yapısı incelendiğinde281;

◦Planlama işlevi açısından, stratejik bölge planlaması ve AB için NUTS

dikkate alınmaktadır. NUTS düzeyleri her ülkede farklı tanımlanmıştır.

◦Örgütlenme, yeni yönetişim anlayışına göre Bürokrasi (yerel ve bölgesel idare temsilcileri) + Sermaye Grubu (uluslararası şirketler ve ulusal şirketler) + STK’lar (Meslek odaları, Sermaye veya işçiler tarafından kurulan birlikler, çevre örgütleri) şekline oluşur. Eskiden bu tip örgütlenmeler ulusal, merkezi yönetime bağlı, genel yaklaşımları benimsemiş bir karakter taşırken şimdi bölgesel, yarı-özerk bir yapı, esnek ve ihtisaslaşmış yaklaşımlar içermektedir.

◦Personel, Genel kurul, Yönetim kurulu, Denetleme komitesi ve Genel Müdür oluşan örgüt yapısında Kurullar hissedarların seçtiği politik olan ve teknik olmayan üyelerdir.

◦Bütçeleri, diğer yönetişim kurumları ve şirketler gibi analitik bütçe şeklinde

düzenlenirken, finansmanları yapısal olan ve yapısal olmayan fonlardan, hizmetlerinin fiyatlandırılmasından, kamu ve yerel idarelerden belli paylardan gelmektedir.

◦Yönlendirme ve yönetme açısından esnek bir biçimdedir, Genel Müdür kurulların kontrolünde hareket etmektedir. Eşgüdüm bakımından kendini oluşturan yerel ve bölgesel yönetimler, özel sektör ve STK’lar arasında oluşturulmaktadır. Aynı zamanda BKA’lar arası birlik kurmak ve diğer özel sektör temsilcileri, bölge ve yerel yönetimler, uluslararası teşkilatlar, devletler, STK’lar ile işbirliği yapmak serbesttir. Yukarıda açıklanan BKA’larının yönetim işlevleri açısından yapısı Tablo 13’de özetlenmektedir.

280 _{Hülya Kendir Özdinç, “Türkiye’de Neoliberal Dönemde Bölge Yönetimi Arayışları”,}

Küreselleşme, Demokratikleşme ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Akdeniz Üniversitesi Yayın No:12, 27-30 Mart 2008, s.738

281 _{Gökhan Çalt, “Bölgeselleşme ve Avrupa Birliği’nin Bir Aracı Olarak Bölgesel Kalkınma}

Ajansları”, 6. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi Bildiri Metinleri, Ankara, 3-7 Ocak 2005, s.9-19

Tablo 13: BKA’ların Yönetim Đşlevleri Açısından Yapısı Planlama Stratejik Bölge Planları, NUTS

Örgütlenme Yönetişim biçimine uygun esnek örgütlenme=B+ÖS+STK Personel Özerk olarak personel işe alma ve personelin sözleşmeli olması

Yönlendirme Başkan tipi veya daha çok esnek yönetim, çünkü birçok mahalli ve bölgesel yöneticinin olması nedeni ile çok fazla bir kişinin öne çıkamaması.

Eşgüdüm Diğer ulusal- uluslar arası birlik, ajans ve sermaye grupları ile AB ve Diğer ulus-üstü örgütlerle serbestçe ilişki kurma hakkı

Raporlama NUTS, özel sektör denetimi, bilgi edinme hakkı, performans ve bütçeye dayalı denetim

Bütçeleme Analitik bütçe, AB Fonları, Kamu’dan ve Yerel Đdarelerden belli paylar, Verdiği hizmetlerin fiyatlandırılması

Kaynak: Gökhan Çalt, s.17