Bölgesel Kalkınma Ajansları Tanımı

Bölgesel Kalkınma Ajansları; merkezi hükümetten bağımsız bir idari yapıda, sınırları çizilmiş bir bölgenin girişimcilik potansiyelini geliştirip canlandırmak ve böylece ekonomik kalkınmaya katkı sağlamak amaçlı ve faaliyetini kamunun veya özel sektörün finanse ettiği bir kuruluştur269. Avrupa Bölgesel Kalkınma Ajansları Birliği’ne (EURADA) göre; bir bölgenin sektörel veya tüm kalkınma sorunlarını belirleyen, bunlara çözüm yolu arayan ve çözümleri geliştiren projeleri destekleyen organizasyonlardır. Bölgesel kalkınma ajansları ekonomik kalkınma ağları kurarak kalkınmaya yeni bir bakış açısı kazandırmıştır. Böylece kamu kurum ve kuruluşları, özel kesim, üniversite ve araştırma kurumları, odalar, dernekler, sendikalar, gönüllü kuruluşlar ve halkın katılımının karşılıklı işbirliğine dayalı olan yerel boyutta organizasyon olma özelliğine sahiptir270.

BKA’lar birçok Avrupa ülkesinde 1950’li ve 1960’lı yıllardan bu yana bölgesel ölçekte ekonomiyi canlandırmak, örgütlemek ve geliştirmek üzere kurulmuşlardır. Yeni bölgesel kalkınma yaklaşımları çerçevesinde, bölgesel kalkınmanın sağlanması için tasarlanmış bir araç olarak değerlendirilmektedir.

268 _{Burcu Yavuz Tiftikçigil, “Bölgesel Kalkınma Politikalarında Yaşanan Dönüşüm ve Bölgesel}

Kalkınma Ajansları” , (Ed. Ahmet Hamdi Aydın, Seyhan Taş, Saniye Adıgüzel), Bölgesel Sorunlar ve Türkiye Sorunlar- Tehditler- Fırsatlar, Kahramanmaraş Sütçü Đmam Üniversitesi Yayını No:131, Mayıs 2008, s. 326-327

269 _{DPT, 8.BYKP Bölgesel Gelişme Özel Đhtisas Komisyonu Raporu, s.193-194} 270 _{Lütfü Elvan, a.g.m., s.100}

Bölgesel kalkınma ajansları kuruluş şekli ve işlevleri açısından farklar göstermesine rağmen ortak paydaları; kalkınma odaklı olmaları, belirli bir coğrafi bölgenin gelişmesini gözetmeleri ve bu bölgenin içsel potansiyelini harekete geçirmeleri, sürdürülebilirlik ve katılımcılık prensibini benimsemeleridir. Ayrıca, bölgesel kalkınma ajanslarının kabul görmeleri bölgesel yönetişim, yerel ortaklık, mali araçları ve içsel kalkınmayı destek biçimleri ile doğrudan bağlantılıdır271.

Bölgesel kalkınma ajansları, merkezi idarenin öncü olduğu ve tavandan tabana doğru gerçekleşen bölgesel kalkınma anlayışı yerine tabandan tavana doğru gerçekleşen ve yerel-bölgesel aktörlerin öncü olduğu yeni bir kalkınma anlayışını benimsemektedir. Bölgesel kalkınmayla ilişkili karar verme sürecinde yerel yönetimlerin, özel sektörün, sivil toplum kuruluşların yer almasını sağlamaktadır272. Halkier Danson ve Damborg’a göre tabandan tavana yaklaşım bir takım avantajlar getirir. Bunlar273;

◦ Bölgesel politikalara tabandan tavana yaklaşımda personel firmalarla birebir ilişki içerisinde olarak daha etkili ve bürokrasiden uzak ilişkiler kurulabilecektir.

◦ Yarı-özerk bir konum bir yandan siyasi müdahaleleri önlerken öte yandan

ekonomideki yapısal sorunlara uzun vadeli bir bakış açısını sağlar.

◦ Bölgeye siyasi desteğin dolaysız ve etkili olarak gerçekleşmesine yol açar.

BKA’ların politikaları bölgesel amaçlı olması ve gelişme sağlayıcı özelliği nedeniyle önem taşır. BKA politikalarının işlevsel olabilmeleri için nüfusun yeterli olması, girişim ve girişimcilik altyapısı, işgücünün becerikli olması, bölgesel gelişme stratejileri üzerinde fikir birliği sağlanması, gelişmeye elverişli sektörlerin belli bir bölgede varlığı, rekabete dayanan bir iş çevresinin olması, devlet desteğinin sağlanması ve altyapının geliştirilmesi gibi değişkenlerin varlığı gereklidir274. Tablo

271 _{DPT, 9. Kalkınma Planı Bölgesel Gelişme Raporu, DPT:2766- ÖĐK:702, Ankara, 2008, s.18} 272 _{Aytül Güneşer Demirci, “Farklı Ülkelerde Bölge Kalkınma Ajansları”, Bölgesel Kalkınma}

Ajansları Nedir,Ne Değildir?, Derleyen: Menaf Turan, Paragraf Yayınları, Ankara, 2005, s.182

273 _{Metin Berber ve Ebru Çelepçi, “Türk Bölgesel Kalkınma Politikalarında Yeni Arayışlar: Kalkınma}

Ajansları ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, http://www.metinberber.ktu.edu.tr/linkler/kajans.pdf (21.10.2008), s.146-147

274 _{Mürteza Hasanoğlu ve Ziya Aliyev, “Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de}

12’de geleneksel tavandan tabana yaklaşıma karşı yeni tabandan tavana yaklaşımın özellikleri gösterilmektedir.

Tablo 12: Geleneksel Tavandan Tabana Yaklaşıma Karşı Yeni Tabandan Tavana Yaklaşım

Özellikler Geleneksel Model Yeni Model Baskın Politika Eğilimi Tavandan tabana Tabandan tavana/

Tavandan tabana Yönetim Modeli Merkezileşmiş Yetki devredilmiş

Yaklaşım Devlet baskın Ortaklık baskın

Örgütsel Model Fordist (genel) Post-fordist (ihtisaslaşmış) Temel Kurumsal Araç Bölgesel ekonomik büyümeye

maksimum destek Dengeli bölgesel büyüme Ana Politika Hedefi Büyük imalat firmaları Farklı büyüklükte ve türde

firma çeşitliliği

Politika Araçları

Bürokratik düzenleme Finansal teşvik Tavsiye hizmetleri Genel kamu hizmetleri

Özerk düzenleme

Olabildiğince finansal destek Tavsiye ve destek hizmetleri Kamu/özel/gönüllü hizmetler Ekonomik Amaçlar Bölgeler arası eşitlik

Ulusal ekonomik büyüme

Bölgeler arası rekabet Bölgesel ekonomik büyüme Ekonomik Odak Kamu kesimi yatırımı Kamu ve özel kesim yatırımları Anahtar Rekabetçilik

Etkenleri Ekonomik ölçek yaratmak

Yenilikçilik, keşifçilik, ağlar ve ortaklık oluşturmak

Đşlevsel Yöntem Otomatik/isteğe bağlı

Sorunlara tepki veren (reaktif)

Đsteğe bağlı

Önlem geliştiren (proaktif) Kaynak: Serkan Yılmaz, “Bölgesel Kalkınma Ajansları”, www.arkitera.com /UserFiles/File/download/imp/bka_2_brosur_A4.pdf (11.02.2009), s.3

Tablo 12’de yeni bölgesel kalkınma yaklaşımları çerçevesinde bölgesel kalkınmanın sağlanması için gerçekleştirilen bir araç niteliğindeki bölgesel kalkınma ajanslarının geleneksel tavandan tabana yaklaşım yerine benimsediği tabandan yaklaşım özetlenmiştir. Devletin hakim güç olduğu geleneksel yaklaşım yerine yeni yaklaşımla devletin, özel sektörün ve gönüllü kuruluşların ortak olduğu bir yönetim yaklaşımı sergilenmektedir. Bölgeler arası eşitliğin sağlanması ve ulusal ekonomik büyümeyi amaçlayan eski yaklaşım bölgesel ekonomik büyümeye destek verirken yeni yaklaşımda bölgesel ekonomik büyümenin gerçekleştirilmesi ve bölgelerarası rekabet gücünün kazanılması amaçlanarak dengeli bir bölgesel büyümenin kamu ve özel yatırımların bölgeye getirilmesiyle gerçekleşeceği belirtilmektedir. Bölgede yalnızca büyük firmalar yerine yeni yaklaşımla birlikte küçük-orta ve büyük firmalar yer almakta ve kitlesel ürün üretimi yerini ihtisaslaşmış ürün üretimine bırakmaktadır. Ayrıca yönetimin bölgede meydana gelen ekonomik ve sosyal

sorunlar meydana geldiğinde çözüm bulması için harekete geçen geleneksel yaklaşım yerine bu sorunları öngörerek yaşanmaması için gereken önlemlerin alındığı bir yaklaşım benimsenmiştir.