Ay / ر َمَقْلا

Kur’an’da yaratıcının delillerinden bir olarak verilen ay, kendisi ışık kaynağı olmadığı halde güneşten aldığı ışığı yansıtan ve dış tabakaları sönmüş bulunan bir gök cismidir.⁷ Ayın ışığı güneşin değişik pozisyonuna göre şekillenmektedir. Bu da ayın cisminin karanlık, katı ve parlak koyu olduğuna delalet etmektedir. Katılığından dolayı

1 Apoje: Bir gezegenin Yer' e en uzak olduğu nokta.

2 Perije: Bir gezegenin Yer'e en yakın olduğu nokta.

3 Okşar, Şemsüddin es-Semerkandî’nin İlmü’l Âfâk ve’l- Enfüs Adlı Eseri, s. 47.

4 Furkân 25/45:

“Rabbinin gölgeyi nasıl uzattığını görmez misin? İsteseydi onu sabit kılardı. Sonra biz güneşi gölgeye delil kıldık.”

5 Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, C. VIII, s. 4320-4321.

6 Râzî, Tefsîr-i Kebir, Ankara 1994, C. XVII, s. 243.

7 Kırca,Celal, Kur’an ve Fen Bilimleri, Marifet Yay., İstanbul Trs.., s. 158.

ışığını da güneşten almaktadır.¹ Kur’an’da açık bir şekilde ayın delil olarak verildiği birçok ayet bulunmaktadır.²

“O, güneşi bir ziya, ayı da nur kılan, yılların sayısını ve hesabı bilmeniz için ona menziller takdir edendir. Allah bunları (boş yere değil) ancak gerçek ile (hikmeti gereğince) yaratmıştır. O, âyetlerini, bilen bir topluma ayrı ayrı açıklamaktadır”

ayetinde ay, nur olarak vasıflandırılmaktadır.³ Aydan, nur olarak bahsedilmesi ışığını güneşten alıp dünyaya yansıtması nedeniyledir.⁴ Ayın nur, güneşin ziya olarak nitelendirildiği bu ayetten nur ile ziyanın farklı şeyler olduğu anlaşılmaktadır. Bu iki kavramın her ikisi de karanlığın zıttı anlamına gelmesine rağmen şiddet derecelerine göre birtakım mertebeleri bulunmaktadır. Nur ziyadan daha kapsamlı, ziya ise nurdan daha belirgin ve kuvvetlidir. Ziyada aşırı parlaklık, kuvvetli bir yayılma varken nurda ise mutlak olarak karanlığa karşılık bir revnak, yumuşak bir yayılma bulunmaktadır.

Bir tarife göre ise nur ziyanın ışığı ve şuasıdır, karanlığı gideren şulesidir. Bu da karanlığın en yakın karşıtının nur olduğunun göstergesidir.⁵

Aynı ayette ay ve güneşin yılların sayısını ve hesabını bilmemiz için yaratılmış olup onlara yörüngeler verildiğinden bahsedilmiştir. Ayın hareketleriyle yılları oluşturan aylar oluşmaktadır. Ayın ışığının azalıp çoğalmasına göre bu âlemin nem ve ısısının halleri değişmektedir. Ayrıca ay ve dünyanın kendi etrafındaki günlük hareketiyle gece ve gündüz meydana gelmektedir.

Elmalılı bu ayete dayanarak ayın bir konumdan diğer bir konuma intikal ettiğini ve her birinde nurunun değişik bir durum içerisinde olduğunu açıklamıştır.

Araplara göre ayın yirmi sekiz konumu vardır ve bunların her birinde ay bir gece bulunur. Bütün bu konumların sonunda da bir veya iki gece görünmez olur.⁶ Ay sayesinde yıl ve aylar bilinmekte olup, hicri aylar ayın bu konumuna bağlı olarak tespit edilmektedir.

1 Okşar, Şemsüddin es-Semerkandî’nin İlmü’l Âfâk ve’l- Enfüs Adlı Eseri, s. 71.

2 Yûnus 10/5; Ra’d 13/2; Nahl 16/12; Fussilet 41/37.

3 Yûnus 10/5:

“Onların içinde ayı bir nur kılmış, güneşi de bir çerağ yapmıştır.”

4 Kur’an Araştırmaları Grubu, Kur’an Hiç Tükenmeyen Mucize, s. 84.

5 Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, C. IV, s. 2672-2673.

6 Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, C. IV, s. 2674.

Ay batıdan doğuya doğru dünyanın etrafında dönmektedir. Ayrıca ayın durumu diğer yıldızlara göre sürekli değişir. Bu ayın yer çevresindeki hareketi nedeniyledir.

Ay dünya etrafındaki eliptik dolanımını yirmi yedi gün, yedi saat, kırk üç dakika ve on bir saniyede tamamlamaktadır. Ayrıca ayın aydınlatması güneşe oranla altıyüz elli milyonda birdir. ¹

Ayın ışığının insanlar için faydaları bulunmaktadır. Onlar gece çalışmaları gerektiğinde onun ışığından yararlanırlar. Buna ek olarak Allah ayı, güneş gibi aydınlatıp ısıtmaz. Bu sayede insanlar gündüz hissi yaşamazlar ve sakin kalıp dinlenirler.²

Ayın hesap ölçüsü olmasından bahseden ayetlerden birinde onun hesabının ince bir hesap olduğu belirtilmiştir.³ Onun ince bir hesap içerisinde olmasından bahseden bu ayete göre ayın, dünyaya uzaklığı merkezden merkeze 384.403 kilometredir. Ayın kütlesi ise 7,3477×10²² kg olup dünyanın kütlesinden 81,3 kat daha düşüktür. Bu ve buna benzer ölçüler ayın ince bir ölçü etrafında bulunduğunu göstermektedir. Bu ince ölçülerde küçük oranda bir farklılık olsaydı yeryüzündeki yaşam yok olurdu.⁴ Örneğin ayın kütlesi daha fazla veya ay dünyaya daha yakın olsaydı gelgit olaylarından dolayı tüm yeryüzü sular kaplar ve dünyada yaşamamız imkânsız hale gelirdi.⁵ Bu da Allah’ın her şeyi belli bir ölçü ve plana göre yarattığının başka bir delilidir.

Ayın kendine has felekleri de bulunmaktadır. Onun eğim ve episikl/oval olmak üzere yalnızca iki feleğinin olması mümkündür. Allah’ın, ayı unsurdan yaratılmış nesneler için özüyle nemlendirici, serinletici ve arazıyla hafif ısı verici şekilde yaratmıştır. Çünkü ışıkların doğası ısıyı gerektirmektedir. Çok nemlendirip az ısıtmakla nesnelerde pis koku oluşur. Çünkü ufunet/küf çok nemden ve az ısıdan oluşur ve bununla da nesnelerin rengi değişir. Gündüz güneşin sıcaklığıyla ve gece ayın nemlendirmesiyle meyvelerin olgunlaşması gerçekleşir. Madenlerin, bitkilerin ve

1 Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, C. V, s. 2655-2656.

2 Gazâlî, Yaratılış Hikmetleri, s. 23-24.

3 En’âm 6/96:

ِّمي۪لَعْلاِّزي ۪زَعْلاُّري ۪دْقَتَّكِل ٰذَّۜ اناَبْسُحَّرَمَقْلاَوَّسْمَّشلاَوّ انَكَسَّلْيَّلاَّلَعَجَوّ ًِۚحاَبْصِ ْلْاُّقِلاَف

“O, karanlığı yarıp sabahı çıkarandır. Geceyi dinlenme zamanı, güneşi ve ayı da ince birer hesap ölçüsü kıldı. Bütün bunlar mutlak güç sahibinin, hakkıyla bilenin takdiridir (ölçüp biçmesidir).”

4 Kur’an Araştırmaları Grubu, Kur’an Hiç Tükenmeyen Mucize, s. 88-89;

https://tr.wikipedia.org/wiki/Ay (erişim: 18 Mart 2017)

5 Havva, Allah’a İnanmak, s. 42.

hayvanların halleri tamamlanır. Ayrıca dünyaya uzaklığı ve yakınlığına göre de suyun hareketi, azlığı, çokluğu üzerinde etkisi artar.¹

Aydan bahseden bir diğer ayetin meali ise şöyledir: “Allah, gökleri gördüğünüz herhangi bir direk olmadan yükselten, sonra Arş'a kurulan, güneşi ve ayı buyruğu altına alandır. Bunların hepsi belli bir zamana kadar akıp gitmektedir. O, her işi (hakkıyla) düzenler, yürütür, âyetleri ayrı ayrı açıklar ki Rabbinize kavuşacağınıza kesin olarak inanasınız.”² Allah Teâla ay ve güneşin buyruğu altına almıştır. Bu anlama göre O, onlar için belli bir zaman belirlelemiştir. Bundan maksat ise ay ve güneşin belli bir süre varlılarını devam ettirmesi kâinatın bozulması yani kıyametin kopmasıyla son bulacaktır. Ayın belli bir sistem içinde yaratılması onu yaratan varlığın her şeyin en ince düzenine kadar var eden yaratıcı olduğunu akla getirmektedir.