Araştırmada Kullanılan Anket Formu ve Ölçekler

Araştırmada kullanılan anket toplam üç sayfadan oluşmakta olup, sosyo - demografik değişkenler, Örgütsel Muhalefet, Örgütsel Kimlik Algısı ve Beş Faktörlü Kişilik Özellikleri başlıklarını içeren dört bölümden oluşmaktadır. Anket formunda çalışmanın amacına yönelik kısa bir tanıtım yazısı eklenerek katılımcılara araştırma hakkında bilgi verilmiş olup ardından katılımcıların sosyo – demografik özelliklerini belirlemeye yönelik 16 soru sorulmuştur. Örgütsel muhalefetlerini belirlemeye yönelik 15, örgütsel kimlik algılarına yönelik 15 ve beş faktörlü kişilik özelliklerini belirlemeye yönelik 44 soru sorulmuştur. Araştırmada daha önceden bilimsel çalışmalarda kullanılmış ve güvenirlikleri ve geçerlikleri test edilmiş ölçekler kullanılmıştır. Araştırmada kullanılmış olan anket formunda örgütsel muhalefet, örgütsel kimlik algısı ve beş faktörlü kişilik özellikleri konularına ait ölçekler 5’li likert yöntemi kullanılarak derecelendirilmiştir. Sorulara ilişkin puanlama “Hiç Katılmıyorum = 1”, “Az Katılıyorum = 2”, “Orta Düzeyde Katılıyorum = 3”,

“Oldukça Katılıyorum = 4”, “Tamamen Katılıyorum= 5” şeklinde belirlenmiştir. Araştırmada kullanılan ölçekler konulara göre aşağıda belirtilmiştir.

Örgütsel kimlik algısı ölçeği: Örgütsel kimlik algısını ölçmek için Gioia ve

Thomas (1996) tarafından geliştirilen veri toplama aracı dilsel eşdeğerlik çalışmaları kullanılarak yapılmıştır. Ölçek ilk olarak üniversite yönetiminin kimlik ve imaj algılarını belirleyebilmek amacıyla 372 üniversite üzerinde yapılan bir çalışmada kullanılmıştır. Bu araştırmanın örneklemini orta öğretim kurumu öğretmenleri oluşturduğu için veri toplama ölçeği uyarlanarak Şahin’in çalışmasında Türkçeye çevrilmiştir. Ölçeğin Türkçeye uyarlanmış hali olmadığı için Şahin uyarlama işlemini kendisi yapmıştır. Gioia ve Thomas (1996)’ın çalışmasında bu ölçek iki parça halindedir. Faydacı kimlik ve normatif kimlik bir ölçeği, güçlü kimlik ise farklı bir ölçeği oluşturmaktadır. Türkçe literatüre kazandıran Şahin (2014)’ün çalışmasında 3 boyut olarak sonuç vermiş olsa da bizim çalışmamızda güçlü ve faydacı kimlik bir boyutu, normatif kimlik bir boyutu olmak üzere 2 boyuttan oluşmuştur. Ölçek Şahin’in (2014) “Ortaöğretim Kurumlarında Örgütsel Kimlik, Örgütsel İmaj, Örgütsel Özdeşleşme ve Örgütsel Adalet (Bursa Örneği)” isimli tezden alınmıştır. Araştırmacıların çalışmasında ölçeğin güvenilirliği 0,880 olarak bulunmuş olup araştırma için uygun görülmüştür (Şahin, 2014, s. 97). Örgütsel kimlik algısı ölçeğinin geçerlik ve güvenilirliğinin test eden araştırmacılar, ölçeği ortaöğretimde uyguladığından, ölçeğin soruları çalışma yapacağımız alan doğrultusunda revize edilerek kullanılmıştır. Yine bu ölçeğin tercih sebebi eğitim sektöründe eğitmenlere uygulanmış olmasıdır.

Örgütsel muhalefet ölçeği: Araştırmada kullanılan bu ölçek amacı, Kassing

(2000) tarafından geliştirilen Dağlı (2015)’nın Örgütsel Muhalefet Ölçeği’nin Türkiye koşullarında geçerlik ve güvenirlik çalışmasını yapan “Örgütsel Muhalefet Ölçeğini Türkçe’ye Uyarlaması: Geçerlilik ve Güvenirlilik Çalışması” çalışmadan alınmıştır. Özgün ölçek İngilizce olup, iki faktörlü bir yapı altında toplam 18 maddeden oluşmaktadır. Uyarlama çalışması için öncelikle orijinal ölçeğin Türkçeye çevirisi yapılmış, daha sonra dil, içerik, ölçme ve değerlendirme alanlarındaki uzmanların görüşlerine sunulmuştur. Uzmanların önerileri doğrultusunda ölçek

üzerinde bazı çalışmalar ve değişiklikler yapılmıştır. Buna göre, İngilizce ve Türkçe ölçekler arasında yüksek düzeyde, pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Dilsel eşdeğerliği sağlanan ölçek, Diyarbakır İl merkezindeki ilkokullarda görevli 200 öğretmene uygulanmıştır. Ölçeğin Cronbach Alpha iç tutarlık kat sayısı 0.849 ve test- tekrar test güvenirliği ise r = 0.84 (p=.000) olarak saptanmıştır. Yapılan geçerlik ve güvenirlik analizleri sonucunda, ölçeğin Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda görevli öğretmenlerin örgütsel muhalefete ilişkin algılarının belirlenmesinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir araç olduğu tespit edilmiştir (Dağlı, 2015: 1). Ölçeğin eğitim sektöründe eğitimciler üzerine uygulanması tercihimizi destekler niteliktedir. Gerekli görülen uyarlamalar yapıldıktan sonra ölçek uygulanmıştır.

Dağlı (2015)’in çalışmasında ölçeğe açımlayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Bu analiz sonucunda orjinalinde 18 madde olan ölçekten faktör yükleri sıkıntılı olan 3 madde çıkarılmış ve 15 maddeye düşmüştür ölçek ve bu şekilde ölçeğin sonuçları sunulmuştur. Ölçek orjinaliyle uyum içinde maddelerden oluşan iki boyuttan (dikey ve yatay muhalefet) oluşmuştur. Yine kaynak olan bu çalışmada olduğu gibi çalışmamızda da 1,3,4,8,11,13 maddeleri analizler yapılırken ifadelerinden dolayı ters puanlanmıştır. Araştırmamızda da bu 15 maddelik hali kullanılmıştır.

Beş faktörlü kişilik özellikleri ölçeği: Literatürden de anlaşılacağı gibi,

kişiliği saptamak amacıyla yönelik birçok ölçek geliştirilmiştir. Bu çalışmada; araştırmanın Türkiye’de gerçekleşiyor olmasından ötürü bu ölçeğin Türkçe’ye çevrilmiş ve geçerliliği/güvenilirliği ispatlanmış olması gerekmektedir. Bu koşulu sağlayan iki ölçeğe ulaşılmıştır. Bunlar; Somer ve arkadaşlarının 2004 yılında yayınladıkları 187 madde, 15 alt boyuttan oluşan Beş Faktör Kişilik Envanteri (Somer, Korkmaz ve Tatar, 2004) ve ilk yapısı John, Donahue ve Kentle (1991) tarafından geliştirilmiş, Alkan tarafından 2007 yılında Türkçeleştirilip güvenilirlik çalışması yapılan 44 maddelik Beş Faktör Kişilik Ölçeği’dir (Alkan, 2007). Bu çalışmada 44 maddelik ikinci ölçek kullanılmıştır. Bu tercihin sebebi, katılımcıların çok vaktini almayıp sıkılmadan ve geçiştirmeden cevap vermeleri amaçlanmıştır. Bahsedilen bu 44 maddelik ölçeğe Şahin (2015)’in “Kişilik Özellikleri, Yaratıcı Düşünce Süreçleri ve Reklam Yaratıcılığı İlişkisi” çalışmasından ulaşılmıştır.

Çalışmada 205 katılımcının kişilik ifadelerine verdiği cevapların ölçek güvenirliği 0,857’dir ve dışadönüklük, sorumluluk, duygusal denge, geçimlilik ve açıklık alt boyutlarından oluşmaktadır (Şahin, 2015: 79). Bu durum bizim çalışmamızla örtüşür durumdadır. Araştırmada yer alan ölçeğin 2,4,6,8,12,14,18,19,21,23,27,29,31,35, 37,43 maddeleri ifadelerden dolayı ters puanlanmıştır. Orijinal çalışmada da bu şekil de bir çalışma yapıldığı söylenmiştir.

Araştırmada kullanılan anket formuna tezin ekler bölümünde Ek-1’de yer verilmiştir.