Araştırma Veri Toplama Teknikleri ve Süreci

Yukarıda da ifade edildiği gibi sivil toplum kuruluşları genel bir temsil oluşturmadıklarından ve bakış açılarının tüm evrene genellenmesi olanaksız olduğundan çalışmada, hangi STK ile görüşülmesi gerektiği hususunun sınırları çizilmelidir. Bu araştırmada veriler toplanırken STK’lar belli kriterlerle tanımlanarak seçilmiş ve bu

31 Akbal, ‘‘Sivil Toplum: Sivil Toplum Düşüncesi, Sivil Toplum Kuruluşları ve Kamu Yönetiminde Karar Alma Üzerine Etkisi’’, 15.

14

tanımlayıcı kriter yoluyla verilerin toplanma süreci gerçekleştirilmiştir. Söz konusu kriter ise STK’ların Suriyelilere yönelik faaliyetlerinin olması ve bu faaliyetlerini belli bir konukseverlik anlayışı üzerinden temellendirmesi yoluyla belirlenmiştir. Dolayısıyla, çalışmanın evreni, Suriyelilere yönelik faaliyet gösteren inanç temelli ya da hak temelli STK’lardan oluşmaktadır. Ancak tüm bu STK’larla kısıtlı bir süre zarfında görüşülmesi zor olduğundan belirli bir mekânsal sınırlamaya gidilmiş ve görüşülmesi planlanan STK’lardan genel anlamda, İstanbul ve Ankara’da temsilcilik bulunduranlar seçilmiştir.

Seçilen STK’lara e-mail ya da telefon yoluyla ulaşılmış ve STK yetkilileri araştırma hakkında bilgilendirilmiş, olumlu geri dönüş sağlayan STK’lardan görüşme talep edilmiş ve katılımcının uygun olduğu yer ve zamanda görüşme, elektronik olarak ya da yüz yüze gerçekleştirilmiştir. Öte yandan, göç alanında çalışan STK’ların ulusal ve uluslararası faaliyet göstermelerinden ötürü belli bir mekâna sınırlandırılmasının da güç olduğunu ifade etmekte fayda vardır. Zira çalışmanın örneklemini oluşturan STK’lar, hem Türkiye’nin farklı illerinde hem de dünyanın farklı bölgelerinde temsilcilikler bulundurmakta ve çalışmalar yürütmektedir. Bu sebeple, çalışmada verilerin zengin tutulması ve problem edinilen konuda farklı tonların görülebilmesi için İstanbul ve Ankara merkezli STK’ların dışında, Mersin merkezli bir STK ile de görüşülmüştür.

Belirli kriterlere sahip STK’ların çalışıldığı ve bu tür örneklemlerin tüm evreni temsil etmesi kaygısının bulunmadığı durumlarda, olasılıklı olmayan örnekleme yöntemlerinden yargısal/amaçsal örnekleme (purposive sampling) tekniğinin kullanılması daha uygundur.³² Zira yargısal örneklemede, örneklem, tesadüfen seçilmemekte — bilakis araştırmacının amaca yönelik geliştirdiği belli kriterler çerçevesinde belirlenmektedir.³³ Bu sebeple, araştırmada konukseverlik politikaları bağlamında Suriyeliler meselesine yönelik değerlendirmeleri somut verilerle desteklenebilen ve betimsel temalarda anlam dünyası genellenebilen 20 sivil aktörün deneyimlerinden yararlanılmaktadır. Bryman, nitel yönteme dayalı araştırmalarda,

32 Hamed Taherdoost, ‘‘Sampling Methods in Research Methodology: How to Choose a Sampling Technique for Research’’, International Journal of Academic Research in Management, 5, no. 2 (2016):

23.

33 Ted Palys, ‘‘Purposive Sampling’’, The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods (Vol. 2) içinde, ed. Lisa M. Given (Los Angeles: Sage Publications, 2008): 697.

15

katılımcıların dünyasından toplumsal olgular incelendiğinden problemin genelleştirilmesi ve sürece fazla vurgu yapıldığından öznelleşebilmesi ihtimallerine dikkat çekmektedir.³⁴ Bu ihtimallere istinaden, araştırma süresince nitel araştırmanın esnek doğasına en uygun veri toplama ve analiz teknikleri seçilmeye çalışılmıştır.

Çalışma kapsamında gerçekleştirilen yarı-yapılandırılmış derinlemesine mülakatlar, çoğunlukla yüz yüze yapılmış; ancak Covid-19 salgınının getirdiği kısıtlamalar ve zorlukların yanı sıra, zamandan ve yol masraflarından tasarruf edilebilmesi adına, telefon ve video konferans yoluyla da gerçekleştirilmiştir. Hem yüz yüze hem de elektronik cihazlar aracılığıyla gerçekleştirilen mülakatların belli avantaj ve dezavantajları bulunsa da, mülakatın nerede ve ne zaman yapılabilirliği hususu katılımcılara bırakılarak araştırmacı tarafından çalışmaya katılım sağlayan sivil toplum aktörlerine bir güven ortamı inşa edilmeye gayret edilmiştir. Ayrıca görüşmeye geçilmeden önce, etik açıdan³⁵ tüm katılımcıların rızaları alınarak onlara araştırma soruları gösterilmiş, kimlik bilgilerinin gizleneceği ve demografik bilgilerinin bu araştırma dışında hiçbir yerde işlenip kullanılmayacağı teyit edilmiştir.

Yapılan çalışma nitel araştırmaya dayandığından veriler, katılımcıların anlam dünyasından ve deneyimlerinden yola çıkılarak kurgulanan ve niteliksel çalışmalara esneklik kazandıran yarı-yapılandırılmış derinlemesine mülakat tekniği,³⁶ mülakat esnasında sorulan açık uçlu sorular ve daha derinlemesine verilere ulaşabilmek ve katılımcılardan elde edilen verileri daha anlaşılabilir kılmak için sondaj soruları ve yorumlayıcı sorular³⁷ kullanılarak toplanmıştır. Daha sonra bu veriler, mülakat esnasında alınan araştırma notları vasıtasıyla bulgulara dönüştürülmüştür.

Yarı-yapılandırılmış derinlemesine mülakat tekniğiyle yapılan nitel araştırmalarda, sahada yapılan görüşmeler ekseninde, sorular ve araştırmanın dizaynı

34 Alan Bryman, Social Research Methods (4th Edition) (Oxford: Oxford University Press, 2012): 399-406.

35 Steinar Kvale, Interviews: An Introduction to Qualitative Research Interviewing (London: Sage Publications, 1996): 153-154.

36 Bryman, ‘‘Social Research Methods (4th Edition)’’, 470.

37 A.g.e., 478.

16

şekillenmektedir.³⁸ Böylelikle gerekli görüldüğü takdirde, mevcut sorulara sondaj soruları ya da sondajlamadan bağımsız olarak o anki bağlama göre şekillenebilen sorular eklenebilmektedir. Diğer yandan, yarı yapılandırılmış mülakat tekniği, hâlihazırdaki mülakat sorularından bazıları beklenilen verilerin doygunluğu açısından bir anlam ifade etmiyorsa katılımcıya bu soruların sorulmamasını sağlayarak vakit kaybını da önlemektedir. Sorular, katılımcıyla etkileşime geçildikçe ve bu etkileşimin yol açtığı bağlam çerçevesinde formüle edilmektedir.³⁹ Bu duruma istinaden, sorulardan elde edilen veriler tekrar edene ve anlamlı temalar oluşturacak doygunluğa ulaşıncaya kadar⁴⁰ mülakat sürecine devam edilmiş ve öngörülen temaların çeşitlendirilmesi yerine, analiz edilebilecek şekilde detaylandırılması yoluna gidilmiştir.